Kazimierz Dolny

Kazimierz Dolny
miasto w gminie miejsko-wiejskiej
Ilustracja
Widok z Góry Trzech Krzyży
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Polska

Województwo

 lubelskie

Powiat

puławski

Gmina

Kazimierz Dolny

Prawa miejskie

XIV wiek – 1869, ponownie od 1927

Burmistrz

Artur Pomianowski

Powierzchnia

30,44 km²

Wysokość

125 m n.p.m.

Populacja (31.12.2019)
• liczba ludności
• gęstość


2530
83,1 os./km²

Strefa numeracyjna

(+48) 81

Kod pocztowy

24-120

Tablice rejestracyjne

LPU

Położenie na mapie gminy Kazimierz DolnyMapa konturowa gminy Kazimierz Dolny, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Kazimierz Dolny”Kazimierz DolnyKazimierz Dolny
Położenie na mapie PolskiMapa konturowa Polski, po prawej znajduje się punkt z opisem „Kazimierz Dolny”Kazimierz DolnyKazimierz Dolny
Położenie na mapie województwa lubelskiegoMapa konturowa województwa lubelskiego, po lewej znajduje się punkt z opisem „Kazimierz Dolny”Kazimierz DolnyKazimierz Dolny
Położenie na mapie powiatu puławskiegoMapa konturowa powiatu puławskiego, na dole nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Kazimierz Dolny”Kazimierz DolnyKazimierz Dolny
Ziemia51°19′19,45″N 21°56′44,69″E/51,322069 21,945747
TERC (TERYT)

0614044

SIMC

0955905

Urząd miejskiul. Senatorska 5
24-120 Kazimierz Dolny
Strona internetowa
BIP
Zimowa panorama Kazimierza Dolnego z Góry Trzech Krzyży.

Kazimierz Dolny (jid. ‏קוזמער‎ Kuzmer lub ‏קוזמיר‎ Kuzmir; do 1927 Kazimierz, Kazimierz nad Wisłą) – miasto w Polsce w województwie lubelskim, w powiecie puławskim, nad Wisłą, w Małopolskim Przełomie Wisły, w zachodniej części Płaskowyżu Nałęczowskiego.

Integralne części miasta Kazimierz Dolny

Pod względem historycznym Kazimierz Dolny położony jest w Małopolsce, początkowo należał do ziemi sandomierskiej, a następnie do ziemi lubelskiej. Jest siedzibą władz miejsko-wiejskiej gminy Kazimierz Dolny. Część trójkąta turystycznego: Puławy – Kazimierz Dolny – Nałęczów. Był miastem królewskim Korony Królestwa Polskiego w starostwie kazimierskim województwa lubelskiego w 1786 roku. Kazimierz Dolny uzyskał prawo składu w 1335 roku. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa lubelskiego.

Według danych GUS z 31 grudnia 2019 r. Kazimierz Dolny liczył 2530 mieszkańców. Miasto jest członkiem stowarzyszenia Unia Miasteczek Polskich. W Kazimierzu znajduje się port jachtowy z polem namiotowym.

Historia

Początki osady sięgają XI wieku. Na jednym ze wzgórz istniała osada zwana Wietrzną Górą, należąca do zakonu benedyktynów. W 1181 roku Kazimierz Sprawiedliwy przekazał osadę norbertankom z podkrakowskiego Zwierzyńca. Norbertanki zmieniły nazwę osady na Kazimierz (imię darczyńcy). Nazwa została odnotowana w kronikach po raz pierwszy w 1249 roku, a przymiotnik „Dolny” został dodany w latach późniejszych, w celu odróżnienia osady od leżącego w górnym biegu rzeki Kazimierza, założonego pod Krakowem. Po około 150 latach osada i okoliczne wsie stały się dobrami korony. Władysław Łokietek w 1325 r. ufundował kościół parafialny.

Ruiny zamku w Kazimierzu Kamienica Celejowska

Założenie miasta oraz budowę zamku obronnego legenda przypisuje Kazimierzowi Wielkiemu. Prawa miejskie zostały przyznane w pierwszej połowie XIV w. W 1406 r. Władysław Jagiełło dokonał lokacji miasta na prawach magdeburskich. Wytyczono rynek, ulice, wyznaczono działki pod budowę. Jedynie północną część rynku pozostawiono bez zabudowy. Dzięki temu rynek otwarty jest na farę i zamek. W 1501 r. Kazimierz Dolny został siedzibą starostwa. Zygmunt I Stary, zadłużony u Mikołaja Firleja, nadał w 1519 r. jemu i jego synowi Piotrowi dożywotni urząd starosty kazimierzowskiego. Kazimierz pozostawał we władaniu rodu Firlejów do 1644 r. W tym czasie przebudowany został zamek. Po pożarach w latach 1561 i 1585 spichlerze i domy mieszkalne zostały odbudowane przy wykorzystaniu skał wapiennych z okolicznych wzgórz. Firlejowie dbali także o uprzywilejowanie miasta w handlu zbożem spławianym Wisłą do Gdańska, który już wcześniej (od XVI do XVII w.) przyczyniał się do rozwoju miasta. Na handlu zbożem wyrosły kupieckie rody Przybyłów, Czarnotów, Celejów (przybyłych z Włoch). W 1628 r. na Wietrznej Górze osiedlili się franciszkanie, pobudowali klasztor i rozbudowali istniejący (od 1585) kościół.

Złoty wiek Kazimierza skończył się w lutym 1656 r. wraz ze spaleniem miasta i zamku przez wojska króla szwedzkiego Karola Gustawa. Powtarzające się przemarsze wojsk i późniejsza zaraza przyczyniły się do upadku miasta. W 1677 r. Jan III Sobieski wydał dekret pozwalający osiedlać się kupcom ormiańskim, greckim i żydowskim. Ożywienie gospodarcze nie trwało jednak długo. Kolejne wojny polsko-szwedzkie ponownie spustoszyły miasto. Spadło także zapotrzebowanie w Europie na polskie zboże. Kupcy próbowali rozwijać handel drewnem i przemysł szkutniczy. Jednak nie były to zyski podobne do tych osiąganych na handlu zbożem. Późniejsze rozbiory odcięły Kazimierz od rynków zbytu.

Rynek w Kazimierzu w 1899 roku – akwarela, Stanisława Masłowskiego

18 marca 1831 roku rozegrała się bitwa pod Kazimierzem Dolnym – jedna z bitew powstania listopadowego.

W 1869 roku Kazimierz Dolny utracił prawa miejskie, w końcu XIX w. stał się miejscowością wypoczynkową. W okolicznych wąwozach zaczęły powstawać wille i pensjonaty dla letników, przede wszystkim z Lublina i Warszawy.

31 października 1927 roku miejscowość odzyskała prawa miejskie.

W 1940 Niemcy utworzyli w mieście getto dla ludności żydowskiej. Znalazło się w nim ok. 2 tys. osób. W marcu 1942 getto zostało zlikwidowane, a jego mieszkańcy wywiezieni do getta w Opolu Lubelskim.

Miasto zostało zajęte w lipcu 1944 roku przez oddziały 69 armii i 7 samodzielnego korpusu kawalerii gwardii 1. Frontu Białoruskiego Armii Czerwonej.

Kazimierz został odbudowany po zniszczeniach II wojny światowej w znacznej mierze dzięki staraniom Karola Sicińskiego, któremu to zadanie powierzył ówczesny minister kultury. Dzisiaj Kazimierz Dolny stanowi zespół urbanistyczno-krajobrazowy, w którym został zachowany historyczny układ ośrodka handlu położonego na szlaku wiślanym.

27 kwietnia 1979 roku (na podstawie projektu Zakładu Ochrony Przyrody PAN w Krakowie) został utworzony Kazimierski Park Krajobrazowy.

8 września 1994 roku kazimierski zespół zabytkowy został uznany za pomnik historii zarządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Lecha Wałęsy.

W Kazimierzu w latach 90. XX wieku zawiązano drużynę piłkarską Orły Kazimierz z boiskiem w Bochotnicy.

Festiwale w Kazimierzu Dolnym

Od 1966 roku odbywa się Festiwal Kapel i Śpiewaków Ludowych, któremu od 1967 roku towarzyszą Targi Sztuki Ludowej.

Kazimierski Festiwal Organowy - odbywa się w Farze - kazimierskim kościele parafialnym.

Od 1995 do 2004 odbywał się festiwal Lato Filmów w Kazimierzu.

W 2005 roku Lato Filmów zastąpiły Wysokie Temperatury Filmowe.

Od 2007 roku, po rocznej przerwie festiwal filmowy wrócił do Kazimierza, jako Festiwal Filmu i Sztuki „Dwa Brzegi”.

Od 2006 do 2012 odbywał się Festiwalu Muzyki i Tradycji Klezmerskiej. Jest kontynuowany od 2022 roku przez Festiwal Klezmerski.

Od 2013 roku odbywa się Pardes Festival - Spotkania z Kulturą Żydowską.

Od 2014 roku Kazimiernikejszyn.

Od 2016 roku, we wrześniu, odbywa się festiwal lotniczy "skrzydła nad Kazimierzem"

Zabytki

Kościół farny św. Jana Chrzciciela i św. Bartłomieja Kościół św. Anny Spichlerz Feuersteina


Kazimierz Dolny, chociaż jest niewielkim miastem, to – dzięki swej bogatej historii – obfituje w liczne interesujące zabytki architektury zarówno sakralnej, jak i świeckiej:

 

Zabytki nieistniejące:

Części miasta

Albrechtówka, Cholewianka, Dąbrówka, Doły, Doły Wylęgowskie, Góry Drugie, Góry Pierwsze, Góry Trzecie, Helenówka, Jeziorszczyzna, Las Miejski, Mięćmierz, Nowy Las, Okale, Wylągi.

Turystyka

Spichlerz Ulanowskich (Mikołaja Przybyły), obecnie Muzeum Przyrodnicze w Kazimierzu Jeden z licznych w okolicy wąwozów lessowych – Wąwóz Korzeniowy Dół w Kazimierskim Parku Krajobrazowym
  1. Muzeum przyrodnicze (spichlerz Przybyłów, następnie Ulanowskich)
  2. Spichlerze z XVI i XVII w.
  3. Stożek napływowy u wylotu Norowego Wąwozu
  4. „Norowy Dół” – efekt budowy drogi w lessie bez zabezpieczeń przed erozją wodną
  5. Osuwisko na zboczu wąwozu
  6. Odsłonięcie skał podłoża kredowego i trzeciorzędu
  7. Kotły sufozyjne – wynik erozji wód podziemnych w lessie
  8. Panorama Płaskowyżu Nałęczowskiego i Równiny Radomskiej
  9. Panorama Małopolskiego Przełomu Wisły
  10. Odsłonięcia lessu w ścianie wąwozu
  11. Stanowisko powojnika pnącego (gatunek śródziemnomorski)
  12. Ruiny baszty i zamku
  13. Wieś Męćmierz

Szlaki turystyczne

Filmy realizowane w Kazimierzu Dolnym nad Wisłą

Miasta partnerskie

Demografia

W 2008 miasto liczyło 3485 mieszkańców.

Transport

Transport drogowy

Drogi w Kazimierzu Dolnym Obwodnica miasta na Skowieszynku.

Kazimierz Dolny posiada obwodnicę w ciągu drogi wojewódzkiej nr 824.

Na terenie miasta obowiązuje ograniczenie tonażowe do 3,5 tony.

Komunikacja autobusowa

W Kazimierzu Dolnym znajduje się dworzec autobusowy.

Na pętli autobusowej Kazimierz Dolny-Czerniawy kurs kończy linia 12 MZK Puławy.

Transport szynowy

Miasto nie posiada i nie posiadało dostępu do kolei normalnotorowej.

W 2014 roku Przewozy Regionalne zorganizowały połączenie interREGIObus z dworcami kolejowymi w Puławach i Nałęczowie.

Dawniej w kamieniołomie istniała kolejka przemysłowa (wąskotorowa) do przewozu urobku na barki, zlikwidowana wraz z kamieniołomem w latach osiemdziesiątych XX wieku.

Transport rzeczny

statek na Wiśle

W mieście znajdują się przystań i port jachtowy oraz WOPR.

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ a b Wyniki badań bieżących – Baza Demografia – Główny Urząd Statystyczny , demografia.stat.gov.pl  .
  2. ↑ Yiddishland: Countries, Cities, Towns, Rivers. YIVO Institute for Jewish Research. . (ang. • jid.).
  3. ↑ Dz.U. z 1927 r. nr 94, poz. 840
  4. ↑ GUS. Wyszukiwarka TERYT
  5. ↑ Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
  6. ↑ Teodor Wierzbowski: Monumenta medii aevi historica, tomus II: Codex epistolaris saeculi decimi quinti. Pomniki dziejowe wieków średnich, t. II: Kodeks listów z XV stólecia, zebrany pracą A. Sokołowskiego i J. Szujskiego – krytyka, w: „Ateneum. Pismo naukowe i literackie”, t. IV. Drukarnia K. Kowalewskiego, Warszawa 1877, s. 168.
  7. ↑ Trójkąt turystyczny Puławy – Kazimierz – Nałęczów. pulawy.powiat.pl. . na stronie Starostwa Powiatowego w Puławach.
  8. ↑ Magazin für die neue Historie und Geographie Angelegt, t. XVI, Halle, 1782, s. 12.
  9. ↑ Karol de Perthées, Mappa szczegulna woiewodztwa lubelskiego 1786.
  10. ↑ StanS. Lewicki StanS., Historja handlu w Polsce na tle przywilejów handlowych: (prawo składu), Warszawa 1920, s. 135 .
  11. ↑ Członkowie. Unia Miasteczek Polskich. . .
  12. ↑ Przebudowa portu jachtowego w Kazimierzu Dolnym nad Wisłą. Navimor Invest. .
  13. ↑ Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 17 października 1927 r. o zaliczeniu osady Kazimierz Dolny w powiecie puławskim, województwie lubelskiem, w poczet miast i włączeniu do nowo utworzonego miasta niektórych sąsiednich miejscowości (Dz.U. z 1927 r. nr 94, poz. 840).
  14. ↑ a b c Czesław Pilichowski: Obozy hitlerowskie na ziemiach polskich 1939–1945. Informator encyklopedyczny. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1979, s. 223. ISBN 83-01-00065-1.
  15. ↑ Rada Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa lata wojny 1939–1945, Sport i Turystyka 1988, ISBN 83-217-2709-3, s. 425.
  16. ↑ Zarządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 8 września 1994 r. w sprawie uznania za pomnik historii , isap.sejm.gov.pl   (pol.).
  17. ↑ Maciej Masłowski: Kazimierz Dolny, „Ziemia”, Warszawa 1927, nr 19.
  18. ↑ Maciej Masłowski: Architektura świecka Kazimierza Dolnego, „Ziemia”, Warszawa 1927, nr 20.
  19. ↑ Kalendarium życia Józefa Gosławskiego. W: Anna Rudzka: Józef Gosławski. Rzeźby, monety, medale. Wyd. 1. Warszawa: Alegoria, 2009, s. 62. ISBN 978-83-62248-00-1.
  20. ↑ K.K. Siciński K.K., Spichrze w Kazimierzu nad Wisłą, „Ochrona Zabytków”, II – III, 1950, s. 134–146 .
  21. ↑ W dół Wisły: spichlerze , e-Kazimierz   (pol.).
  22. ↑ Spichlerz Pod Żurawiem , kazimierzdolny.pl   (pol.).
  23. ↑ a b c d JerzyJ. Żurawski JerzyJ., Spichlerze Zbożowe Kazimierza Dolnego, TONZ, 1998 .brak strony (książka)
  24. ↑ a b c d e WacławW. Husarski WacławW., Kazimierz Dolny, Warszawa 1957 .brak strony (książka)
  25. ↑ Górami i Norowym Dołem – Kazimierz Dolny. . (pol.).
  26. ↑ Szklarska Poręba – Kazimierz Dolny – Oficjalna Strona Miasta Kazimierz Dolny. www.kazimierz-dolny.pl. .
  27. ↑ Hortobagy – Kazimierz Dolny – Oficjalna Strona Miasta Kazimierz Dolny. www.kazimierz-dolny.pl. .
  28. ↑ Miasta partnerskie – Hortobagy, Miasta partnerskie – Hortobagy. Kazimierz Dolny. Kazimierz Dolny ::: Informacje o mieście weekend, kwatery, hotele, pensjonaty. www.kazimierzdolny.pl. .
  29. ↑ Miasta partnerskie – Staufen, Miasta partnerskie – Staufen. Kazimierz Dolny. Kazimierz Dolny ::: Informacje o mieście weekend, kwatery, hotele, pensjonaty. www.kazimierzdolny.pl. .
  30. ↑ Staufen – Kazimierz Dolny – Oficjalna Strona Miasta Kazimierz Dolny. www.kazimierz-dolny.pl. .
  31. ↑ Miasta partnerskie – Worpswede, Miasta partnerskie – Worpswede. Kazimierz Dolny. Kazimierz Dolny ::: Informacje o mieście weekend, kwatery, hotele, pensjonaty. www.kazimierzdolny.pl. .
  32. ↑ Berlin – Steglitz – Zehlendorf – Kazimierz Dolny – Oficjalna Strona Miasta Kazimierz Dolny. www.kazimierz-dolny.pl. .
  33. ↑ LucynaL. Nowak LucynaL., JoannaJ. Stańczyk JoannaJ., AgnieszkaA. Znajewska AgnieszkaA., Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 31 XII 2008 r.), GUS, Departament Badań Statystycznych, 2009, ISSN 1734-6118   (pol.).brak strony (książka)
  34. ↑ Kazimierz Dolny w liczbach , Polska w liczbach  , liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  35. ↑ MZK Puławy | Strona internetowa Miejskiego Zakładu Komunikacji w Puławach. Znajdziesz tutaj rozkład jazdy, ceny biletów, kontakt, strefy funkcjonowania, aktualności oraz informacje o zakładzie.   (pol.).strona główna serwisu
  36. ↑ KurierK. Kolejowy KurierK., Z Przewozami Regionalnymi do Kazimierza Dolnego , kurier-kolejowy.pl  .
  37. ↑ W Kazimierzu Dolnym.pl – Kamieniołomy – Jerzy Kuna , wkazimierzudolnym.pl  .
  38. ↑ Port Jachtowy i Kemping w Kazimierzu Dolnym: uroki Kazimierza z perspektywy Wisły , portkazimierzdolny.pl  .strona główna serwisu

Linki zewnętrzne

Gmina Kazimierz Dolny
Miasta
Wsie
Części miejscowości
  • Granica
  • Josiniec
  • Kolonia Zbędowice

Herb gminy

Kazimierz Dolny
Części miasta wg TERYT

Herb Kazimierza Dolnego

Miasta województwa lubelskiego
Miasta powiatowe
Miasta powiatów grodzkich
Miasta powiatów ziemskich
Miasta gminne

Herb województwa lubelskiego

Powiat puławski
Miasta
Gminy miejskie
Gminy miejsko-wiejskie
Gminy wiejskie

Herb powiatu puławskiego

Pomniki historii
dolnośląskie
kujawsko-pomorskie
lubelskie
lubuskie
łódzkie
małopolskie
mazowieckie
opolskie
podkarpackie
podlaskie
pomorskie
śląskie
świętokrzyskie
warmińsko-mazurskie
wielkopolskie
zachodniopomorskie

Powiat nowoaleksandryjski / puławski (1867–1975)
Przynależność wojewódzka
Miasta
Osiedla (1954–72)
Gminy wiejskie
(1867–54 i 1973–75)
Gromady
(1954–72)
Miasta zdegradowane reformą carską z 1869–1870

Legenda: (1) w nawiasach podano okres praw miejskich; (2) wytłuszczono miasta trwale restytuowane; (3) tekstem prostym opisano miasta nierestytuowane, miasta restytuowane przejściowo (ponownie zdegradowane) oraz miasta niesamodzielne, włączone do innych miast (wyjątek: miasta połączone na równych prawach, które wytłuszczono); (4) gwiazdki odnoszą się do terytorialnych zmian administracyjnych: (*) – miasto restytuowane połączone z innym miastem (**) – miasto restytuowane włączone do innego miasta (***) – miasto nierestytuowane włączone do innego miasta (****) – miasto nierestytuowane włączone do innej wsi; (5) (#) – miasto zdegradowane w ramach korekty reformy (w 1883 i 1888); (6) zastosowane nazewnictwo oddaje formy obecne, mogące się różnić od nazw/pisowni historycznych.

Źródła: Ukaz do rządzącego senatu z 1 (13) czerwca 1869, ogłoszony 1 (13 lipca) 1869. Listy miast poddanych do degradacji wydano w 20 postanowieniach między 29 października 1869 a 12 listopada 1870. Weszły one w życie: 13 stycznia 1870, 31 maja 1870, 28 sierpnia 1870, 13 października 1870 oraz 1 lutego 1871 (Stawiski).

Kontrola autorytatywna (miasto):Encyklopedia internetowa: