Sulejów

Wygląd przypnij ukryj Sulejów
miasto w gminie miejsko-wiejskiej
Ilustracja
Opactwo Cystersów w Sulejowie
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Polska

Województwo

 łódzkie

Powiat

piotrkowski

Gmina

Sulejów

Data założenia

pierwsza wzmianka 1145

Prawa miejskie

1296–1870, 1927

Burmistrz

Wojciech Ostrowski

Powierzchnia

26,26 km²

Populacja (31.12.2019)
• liczba ludności
• gęstość


6177
235,2 os./km²

Strefa numeracyjna

(+48) 44

Kod pocztowy

97-330

Tablice rejestracyjne

EPI

Położenie na mapie gminy SulejówMapa konturowa gminy Sulejów, po prawej znajduje się punkt z opisem „Sulejów”SulejówSulejów
Położenie na mapie PolskiMapa konturowa Polski, w centrum znajduje się punkt z opisem „Sulejów”SulejówSulejów
Położenie na mapie województwa łódzkiegoMapa konturowa województwa łódzkiego, blisko centrum po prawej na dole znajduje się punkt z opisem „Sulejów”SulejówSulejów
Położenie na mapie powiatu piotrkowskiegoMapa konturowa powiatu piotrkowskiego, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Sulejów”SulejówSulejów
Ziemia51°21′10″N 19°53′05″E/51,352778 19,884722
TERC (TERYT)

1010094

SIMC

0968233

Urząd miejskiul. Konecka 42
97-330 Sulejów
Strona internetowa

Sulejów – miasto w powiecie piotrkowskim, województwie łódzkim, siedziba gminy Sulejów, nad rzeką Pilicą i strugą Radońką. Według danych GUS z 31 grudnia 2019 r. miasto liczyło 6177 mieszkańców. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do woj. piotrkowskiego. Po zbudowaniu w latach 1969–1973 tamy na Pilicy w Smardzewicach (w pobliżu Tomaszowa Mazowieckiego) i spiętrzeniu rzeki, w pobliżu miasta powstał Zalew Sulejowski. Miasto położone jest 15 km od Piotrkowa Trybunalskiego i 64 km od Łodzi.

Sulejów pierwotnie należał do Małopolski, był osadą w powiecie opoczyńskim w ziemi sandomierskiej, w ramach której stanowił część ziemi radomskiej. Następnie Sulejów włączono do ziemi sieradzkiej. Prywatne miasto duchowne, własność opactwa cystersów w Sulejowie, położone było w końcu XVI wieku w powiecie piotrkowskim województwa sieradzkiego.

Położenie

Według danych z 1 stycznia 2011 r. powierzchnia miasta wynosiła 26,26 km².

Podział terytorialny Polski (TERYT) wymienia następujące części miasta: Dobra Woda, Podklasztorze, Podkurnędz, Podwłodzimierzów, Radońka i Zacisze.

Transport

Sulejów stanowi węzeł komunikacyjny. Przez miasto przebiegają drogi krajowe:

Historia

Obraz olejny przedstawiający przybycie biskupa wendeńskiego i opata cysterskiego Ottona Schenkinga do opactwa cystersów w Sulejowie Widok ogólny przed 1932

Początki osady związane są z istniejącą przy przeprawie przez Pilicę komorą celną, rozwój grodu związany jest z opactwem cysterskim, ufundowanym tu w 1176–1177 r. przez Kazimierza Sprawiedliwego. Opactwo zostało założone w miejscu, które obecnie nazywa się Podklasztorze. Prawa miejskie miasto uzyskało w połowie XIII wieku, potwierdził je Władysław Łokietek w 1308 r.

Wielkim wydarzeniem w historii miasta był wiec, który odbył się 20–23 czerwca 1318 r. Na tym wiecu uroczyście przyjęto warunki papieskie i uchwalono wznowienie Królestwa Polskiego. Wystosowano prośbę do papieża Jana XXII aby wyraził zgodę na koronację Władysława Łokietka. W poselstwie do Awinionu wysłano biskupa kujawskiego Gerwarda.

Sulejów położony był przy szlaku handlowym ze Śląska i Wielkopolski na Ruś. W 1410 roku opactwo cysterskie było jednym z miejsc postoju wojsk polskich prowadzonych przez Władysława Jagiełłę na pola Grunwaldu.

Zniszczenia podczas potopu szwedzkiego spowodowały upadek miasta. W 1819 r. skasowano klasztor cysterski, a Sulejów stał się miastem rządowym. W latach 1870–1927 Sulejów był pozbawiony praw miejskich i został włączony do zbiorowej gminy wiejskiej Łęczno, a od 1912 r. stanowił osobną gminę, ale nadal nieposiadającą praw miejskich. W 1927 r. Sulejów odzyskał prawa miejskie, co przyczyniło się do jego szybszego rozwoju.

Ponowna stagnacja nastąpiła po 1939 r. 4 września 1939 r. niemiecka Luftwaffe zbombardowała Sulejów. W wyniku działań wojennych Sulejów został zniszczony w 80%, a pod gruzami domów i w obozach zginęło ponad 2000 mieszkańców.

Podczas okupacji hitlerowskiej, w październiku 1939 roku Niemcy utworzyli getto dla żydowskich mieszkańców miasta i okolic. Przebywało w nim około 1500 Żydów. W październiku 1942 zostali wywiezieni do getta w Piotrkowie Trybunalskim, a stamtąd do obozu zagłady Treblinka II i tam zamordowani.

Po II wojnie światowej miasto zostało odbudowane. Dalej głównym zajęciem dla mieszkańców było wypalanie wapna. W 1986 r. do klasztoru wrócili cystersi.

Historia gospodarcza

Mural przedstawiający historię przemysłu wapienniczego w Sulejowie Rada Miejska Sulejowa OSP w Sulejowie (założona w 1905)

Eksploatacja puszczańskich lasów i przerób drzewa oraz wypalanie wapna stały się głównym rzemiosłem mieszkańców Sulejowa. Zahamowane zostało ono w wyniku licznych wojen i najazdów szwedzkich oraz pożarów.

Sulejów zasłynął z produkcji wapna, które początkowo wypalane było sposobem rzemieślniczym w piecach ziemnych opalanych węglem drzewnym. W okolicach Sulejowa znajdowały się bogate złoża kamienia wapiennego, którego wydobycie i wypalanie upowszechniło się w drugiej połowie XIX w.

Duża część wapna spławiana była Pilicą do Wisły i dalej do Warszawy i Gdańska. Przemysłowe piece wapiennicze powstały w ostatnim ćwierćwieczu XIX w. W 1875 r. w księgach hipotecznych widnieją zapiski o działalności trzech wapienników przy ul. Piotrkowskiej. Po prawej stronie Pilicy rozlokowane były kopalnie kamienia wapiennego, których właścicielem był Józef Fritsch. Na przełomie XIX i XX w. do wypalania wapna zaczęto używać węgla kamiennego (wcześniej używano węgla drzewnego). W 1900 r. w mieście było 11 przedsiębiorstw wapienniczych. W 1905 i 1908 r. wybudowano piece szybowe do wypalania wapna. W wyniku dalszego rozwoju przemysłu wapienniczego w 1912 r. wybudowano kolejny piec 16-komorowy typu „Hoffman”.

Przemysł wapienniczy wpłynął pozytywnie na rozwój miasta, m.in. na wzrost liczby ludności. W 1901 r. liczba mieszkańców Sulejowa wynosiła 4200 osób, a domów zwiększyła się ze 157 w 1862 r. do 246 w 1901 r. Dużym problemem stał się transport wapna na większe odległości. Samą tylko Koleją Warszawsko-Wiedeńską z Piotrkowa Trybunalskiego wysyłano rocznie 1200 wagonów wapna. Wywożono również duże ilości drewna, a do miasta przywożono węgiel kamienny.

Zarząd Kolei Dąbrowskiej był początkowo zainteresowany budową linii kolejowej Piotrków Trybunalski – Sulejów – Opoczno, ale projekt ten nie został zrealizowany. Potrzeba szybkiego i większego transportu wymusiła na przedsiębiorcach budowę kolejki wąskotorowej Sulejów – Piotrków Trybunalski. W 1899 r. został zatwierdzony projekt techniczny, a już w 1904 r. oddano linię wąskotorową Sulejów – Piotrków Trybunalski do eksploatacji. Przyczynił się do tego właściciel ziemski z powiatu opoczyńskiego Stanisław Psarski, główny udziałowiec i inicjator inwestycji. Przewożono nie tylko wapno, drewno i węgiel, ale wożono również pasażerów.

Tama na Zalewie Sulejowskim (1969–1973)

Po zakończeniu działań wojennych i odbudowie zniszczonych pieców, uruchomiono produkcję wapna. Pod zarządem państwowym pracowały wapienniki „Pereswit” (piece „Ryngowiec” i „Wiktor”) oraz Zakłady Wapiennicze „Sulejów Górny” (piece „Jan” i „Wapiennik Nowy”). Do 1950 r. funkcjonowały one w ramach Zjednoczenia Terenowego Przemysłu Materiałów Budowlanych w Łodzi. W 1951 r. znacjonalizowano prywatne piece, przekazując je do Piotrkowskiego Przedsiębiorstwa Przemysłu Terenowego Materiałów Budowlanych. Z dniem 19 marca 1956 r., zarządzeniem Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w Piotrkowie Tryb., utworzono w Sulejowie przedsiębiorstwo pod nazwą „Sulejowskie Zakłady Przemysłu Materiałów Budowlanych”. W 1963 r. zreorganizowano zakłady, nadając im nazwę „Sulejowskie Przedsiębiorstwo Terenowego Przemysłu Wapienniczego w Sulejowie”. W roku następnym zmieniono nazwę na Zakłady Przemysłu Wapienniczego „Sulejów”, włączając je do Zjednoczenia Przemysłu Wapienniczego i Gipsowego w Krakowie. Od 1974 r., z powodu likwidacji Zjednoczenia w Krakowie, wapienniki sulejowskie włączono w skład Łódzkiego Kombinatu Cementowo-Wapienniczego w Działoszynie (później Kombinat Cementowo-Wapienniczy „Warta” w Działoszynie). W 1986 roku głównie z przyczyn ekonomicznych Piotrkowską Koleją Wąskotorową zaprzestano przewozów wapna i węgla, a w 1989 r. również pasażerów. W 1990 r. na mocy zarządzenia ministra przemysłu powstały „Zakłady Przemysłu Wapienniczego w Sulejowie”. W 1996 r. w ZPW w Sulejowie wprowadzono zarząd komisaryczny; pomimo programu naprawczego 23 września 2002 r. Sąd Rejonowy w Piotrkowie Tryb. ogłosił upadłość przedsiębiorstwa. W latach 2005–2006 linia wąskotorowa Sulejów – Piotrków Tryb. została rozebrana.

Obecny program rewitalizacji miasta Sulejowa nie przewiduje odnowienia wapienników i przywrócenia ich do dawnej świetności choćby dla turystów.

Turystyka i zabytki

Romański kościół cystersów pw. św. Tomasza Brama Krakowska, po lewej baszta Attykowa

Według rejestru zabytków NID na listę zabytków wpisane są obiekty:

Kościół parafialny pw. św. Floriana

Przez miasto przebiega niebieski pieszy Szlak Rekreacyjny Rzeki Pilicy.

Wspólnoty wyznaniowe

Współpraca międzynarodowa

Miasta i gminy partnerskie:

Demografia

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ PKW – Wybory Samorządowe 2014  .
  2. ↑ a b Wyniki badań bieżących – Baza Demografia – Główny Urząd Statystyczny , demografia.stat.gov.pl  .
  3. ↑ Władysław Łuszczkiewicz: Opactwo sulejowskie. Zabytek architektury XIII wieku. Wydawnictwo Akademii Umiejętności w Krakowie, Kraków 1877, s. 4.
  4. ↑ „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, tom XV, red. Aleksander Gieysztor. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1967, s. 105.
  5. ↑ Oswald Balzer: Królestwo Polskie 1295–1370, Tom I. Wydawnictwo Towarzystwa dla Popierania Nauki Polskiej, Lwów 1919, s. 189.
  6. ↑ Województwo sieradzkie i województwo łęczyckie w drugiej połowie XVI wieku. Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 1998, s. 68.
  7. ↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2013 r.. „Powierzchnia i Ludność w Przekroju Terytorialnym”, 2013-07-26. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny. ISSN 1505-5507. brak numeru strony
  8. ↑ Polak i Galij-Skarbińska 2019 ↓, s. 42.
  9. ↑ Geoffrey P.G.P. Megargee Geoffrey P.G.P. (red.), Encyclopedia of camps and ghettos, 1933-1945, t. II, part A, s. 326 .
  10. ↑ id,329309.htm Sulejów dawniej – Aleksy Piasta, Piotr Głowacki , sulejow.polska.pl  ..
  11. ↑ Lokalny program rewitalizacji miasta Sulejowa.
  12. ↑ NID, Rejestr zabytków nieruchomych, województwo łódzkie  .
  13. ↑ Sulejów w liczbach , Polska w liczbach  , liczba ludności w oparciu o dane GUS.

Bibliografia

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Gmina Sulejów

Siedziba gminy: Sulejów

Miasto
Wsie
Kolonia
Osada
Osady leśne
Części miasta
Części wsi
  • Biała-Kolonia
  • Borek
  • Kolonia
  • Las
  • Polanka
  • Sute Mosty
Przysiółek wsi
  • Krupa

Herb gminy Sulejów

Miasta województwa łódzkiego
Miasta na prawach powiatu
Miasta powiatowe
Miasta gminne

Herb województwa łódzkiego

Sulejów
Części miasta wg TERYT

Herb Sulejowa

Powiat piotrkowski
Miasta
Gminy miejsko-wiejskie
Gminy wiejskie

Herb powiatu piotrkowskiego

Powiat piotrkowski (1867–1975)
Przynależność wojewódzka
Miasta
Gminy wiejskie
(1867–1954 i 1973–1975)
Gromady
(1954–1972)
Miasta zdegradowane reformą carską z 1869–1870

Legenda: (1) w nawiasach podano okres praw miejskich; (2) wytłuszczono miasta trwale restytuowane; (3) tekstem prostym opisano miasta nierestytuowane, miasta restytuowane przejściowo (ponownie zdegradowane) oraz miasta niesamodzielne, włączone do innych miast (wyjątek: miasta połączone na równych prawach, które wytłuszczono); (4) gwiazdki odnoszą się do terytorialnych zmian administracyjnych: (*) – miasto restytuowane połączone z innym miastem (**) – miasto restytuowane włączone do innego miasta (***) – miasto nierestytuowane włączone do innego miasta (****) – miasto nierestytuowane włączone do innej wsi; (5) (#) – miasto zdegradowane w ramach korekty reformy (w 1883 i 1888); (6) zastosowane nazewnictwo oddaje formy obecne, mogące się różnić od nazw/pisowni historycznych.

Źródła: Ukaz do rządzącego senatu z 1 (13) czerwca 1869, ogłoszony 1 (13 lipca) 1869. Listy miast poddanych do degradacji wydano w 20 postanowieniach między 29 października 1869 a 12 listopada 1870. Weszły one w życie: 13 stycznia 1870, 31 maja 1870, 28 sierpnia 1870, 13 października 1870 oraz 1 lutego 1871 (Stawiski).

Kontrola autorytatywna (miasto):