Stoczek Łukowski

Stoczek Łukowski
miasto i gmina
Ilustracja
Widok na centrum miasta z ul. Szkolnej
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Polska

Województwo

 lubelskie

Powiat

łukowski

Prawa miejskie

1546–1870, 1919

Burmistrz

Marcin Sentkiewicz

Powierzchnia

9,15 km²

Wysokość

175 m n.p.m.

Populacja (31.12.2019)
• liczba ludności
• gęstość


2500
273,2 os./km²

Strefa numeracyjna

+48 25

Kod pocztowy

21-450

Tablice rejestracyjne

LLU

Położenie na mapie powiatu łukowskiegoMapa konturowa powiatu łukowskiego, u góry po lewej znajduje się punkt z opisem „Stoczek Łukowski”Stoczek ŁukowskiStoczek Łukowski
Położenie na mapie PolskiMapa konturowa Polski, po prawej znajduje się punkt z opisem „Stoczek Łukowski”Stoczek ŁukowskiStoczek Łukowski
Położenie na mapie województwa lubelskiegoMapa konturowa województwa lubelskiego, u góry po lewej znajduje się punkt z opisem „Stoczek Łukowski”Stoczek ŁukowskiStoczek Łukowski
Ziemia51°57′48″N 21°58′06″E/51,963333 21,968333
TERC (TERYT)

0611021

SIMC

0975813

Urząd miejskipl. T. Kościuszki 1
21-450 Stoczek Łukowski
Strona internetowa
BIP

Stoczek Łukowski – miasto w województwie lubelskim, w powiecie łukowskim, nad Świdrem. Według danych GUS z 31 grudnia 2019 r. Stoczek Łukowski liczył 2500 mieszkańców. Ośrodek usługowy regionu, drobny przemysł, turystyka.

Stoczek Łukowski jest najmniejszą terytorialnie gminą województwa lubelskiego. Jest też najmniej ludną i najrzadziej zaludnioną gminą miejską w województwie. Na przełomie 2007 i 2008 r. pod względem powierzchni w zajmował 2317., a pod względem liczby mieszkańców – 2214. lokatę na 2478 gmin Polski.

Miasto biskupstwa poznańskiego w powiecie garwolińskim województwa mazowieckiego w drugiej połowie XVI wieku.

Położenie

Stoczek Łukowski, rzeka Świder

Stoczek Łukowski leży w dawnej ziemi czerskiej na historycznym Mazowszu. Geograficznie położony jest na Wysoczyźnie Żelechowskiej, części Niziny Południowopodlaskiej, zlokalizowany na lewym brzegu rzeki Świder.

Od 1 stycznia 1992 do 31 grudnia 1997 miasto Stoczek Łukowski i gmina Stoczek Łukowski tworzyły wspólną gminę (tzw. miasto-gminę). Zostały połączone w związku z restrukturyzacją podziału administracyjnego w 1992 roku, lecz po 6 latach (1 stycznia 1998) gminy ponownie rozdzielono. Miasto stanowi 0,65% powierzchni powiatu.

Według danych z 1 stycznia 2009 powierzchnia miasta wynosi 9,15 km².

W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa siedleckiego.

Według danych z roku 2007 67% powierzchni miasta zajmują użytki rolne, a 12% – użytki leśne.

Miasto położone jest w odległości:

Nazwa

W XV wieku miejscowość należała do biskupów poznańskich i nazywała się Wola Poznańska. Człon Wola świadczy o pewnych ulgach podczas założenia osady. W XVI wieku w notatkach kilkakrotnie pojawia się nazwa Sebastianowo (m.in. w 1576 roku). Nazwa mogła wywodzić się od biskupa poznańskiego Sebastiana Branickiego. Od XVII wieku znana jest obecna nazwa pochodząca od wyrazu stoczek, oznaczającego potok spływający po stromym zboczu.

Przymiotnik od nazwy miejscowej Stoczek Łukowski (jak i Stoczek w powiecie węgrowskim) brzmi stoczecki. Formę stoczecki jako jedyną podaje również najnowszy słownik ortograficzny.

Historia

Już w XIII w. pojawiły się pierwsze wzmianki o osadzie na wschodnich rubieżach ziemi czerskiej. W 1421 założono parafię przy miejscowym kościele.

4 kwietnia 1546 (data dzienna niepewna) król Zygmunt Stary nadał miejscowości prawa miejskie magdeburskie. Od 1795 miasto znajdowało się pod zaborem austriackim. W 1805 r. przeszedł na własność państwa i od tego czasu w mieście zaczęła się osiedlać ludność żydowska. W latach 1809 - 1815 Stoczek znajdował się w Księstwie Warszawskim, a od roku 1815 w Królestwie Polskim.

Jan Rosen (1854–1936) – obraz Bitwa pod Stoczkiem

14 lutego 1831 r. pod Stoczkiem została stoczona pierwsza zwycięska bitwa powstania listopadowego. Wojska polskie pod dowództwem gen. Józefa Dwernickiego rozgromiły korpus gen. Fiodora Geismara.

W czasie powstania styczniowego miasto aktywnie wspierało powstańców. W wyniku represji, 31 października 1864 r. publicznie stracono powstańczego burmistrza Jana Justynowicza oraz Ludwika Gierata, a w 1867 r. Stoczek utracił prawa miejskie i został włączony do gminy Prawda (pozostał jej siedzibą).

Podczas I wojny światowej Stoczek znajdował się pod okupacją niemiecką. W 1916 r. odzyskał prawa miejskie. W dwudziestoleciu międzywojennym w mieście odbywały się największe w Polsce i jedne z największych w Europie targi końskie prowadzone przez żydowskich kupców.

W czasie II wojny światowej miasto zostało spalone przez najeźdźcę. Jesienią 1941 roku utworzono nieogrodzone getto, w którym znalazło się około 3,500 Żydów z Stoczka Łukowskiego oraz m.in. z Garwolina, Prawdy i Mysłowa. Rok później, getto zlikwidowano, a osoby w nim przebywające deportowano do obozu zagłady w Treblince. W okolicy działały liczne oddziały partyzanckie kpt. Ostoi. Podczas trwania wojny w Stoczku prowadzone były kolonie głównie dla dzieci powstańców z Warszawy.

Demografia

Dane z 31 grudnia 2007:

Opis Ogółem Kobiety Mężczyźni
Jednostka osób % osób % osób %
Populacja 2748 100 1436 52,2 1312 47,8
Gęstość zaludnienia
304,5 158,9 145,6

Według danych z 31 grudnia 2019 roku miasto miało 2500 mieszkańców.

Według danych z roku 2002 średni dochód na mieszkańca wynosił 1623,7 zł.

Piramida wieku mieszkańców Stoczka Łukowskiego w 2014 roku.


Transport

Transport drogowy

W mieście krzyżują się drogi krajowe i wojewódzkie:

Transport kolejowy

Przez miasto przebiega linia kolejowa:

Transport zbiorowy

Głównym przewoźnikiem komunikacji autobusowej jest PKS Łuków, ważną rolę pełnią także przedsiębiorstwa PKS Siedlce, PKS Mińsk Mazowiecki, PKS Garwolin i przewoźnicy prywatni. Stoczek Łukowski posiada bezpośrednie połączenia z Lublinem, Łukowem, Warszawą, Siedlcami, Mińskiem Mazowieckim, Garwolinem, Żelechowem, Kockiem i Lubartowem.

Atrakcje turystyczne

Stoczek Łukowski – Ośrodek Rekreacyjno-Sportowy „Izydory”

Neogotycki kościół parafialny pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, konsekrowany w 1934 roku przez bpa Henryka Przeździeckiego. Ołtarze boczne przeniesione z drewnianego kościoła stojącego do 1909 na miejscowym cmentarzu. Ołtarz od strony południowej był ołtarzem głównym, zaś ołtarz od strony północnej był jednym z czterech bocznych. Przy ołtarzach tych w 1861 roku odprawiał mszę ks. Stanisław Brzóska. Pomnik z 1931 r. wystawiony na setną rocznicę bitwy pod Stoczkiem. Przez miasto przepływa rzeka Świder, nad którą znajduje się ośrodek wypoczynkowy Izydory.

Pomniki

W granicach miasta:

Grób rodziny Rostkowskich na cmentarzu w Stoczku Łukowskim

Poza granicami miasta:

Na miejscowym cmentarzu przy ul. Kościelnej zachowało się kilka dziewiętnastowiecznych nagrobków, gł. piaskowcowych: Józefa Kozarskiego – prezydenta Łomży w latach 1864–1865 (zm. 27 listopada 1891); Piotra Olkowicza (zm. 1857); Karoliny z Gregorkiewiczów Bogdaszewskiej (zm. 17 listopada 1864) żony Adolfa Bogdaszewskiego, uczestnika powstania styczniowego i ekspedytora poczty w Stoczku; Józefa Muczkowskiego (zm. 1867) – na nagrobku ślad po zdjęciu lub medalionie; Rozalii z Zakrzewskich Rękawek (zm. 1885), księdza Dzięciołowskiego (zm. 1886) Józefa Romiszewskiego (zm. 1896); Katarzyny z Chrzanowskich Rostkowskiej (zm. 1896) – nagrobek w formie kapliczki z figurą Matki Bożej.

Drugi rzymskokatolicki cmentarz, obecnie nieużywany, znajduje się przy ul. Polnej. Otoczony jest kamiennym parkanem. Nie zachowały się żadne nagrobki.

Przy ul. Dwernickiego znajduje się ponadto cmentarz żydowski o pow. 0,32 ha. Obecnie porośnięty lasem, nie zachowały się nagrobki ani ogrodzenie.

Kultura

Najstarszą imprezą odbywającą się w Stoczku każdego lata od 1970 r. jest Sejmik Wiejskich Zespołów Teatralnych. Uczestniczące w nim zespoły z północno-wschodniej Polski prezentują swój teatralny dorobek oraz korzystają z konsultacji profesjonalnego jury.

Sport

Największą imprezą sportową odbywającą się corocznie od 2001 r. jest Ogólnopolski Bieg Uliczny Grzmią pod Stoczkiem armaty.

Kluby sportowe

Infrastruktura sportowa

Zobacz też

Przypisy

  1. Postanowienie z 12 (24) grudnia 1869, ogłoszone 1 (13 stycznia) 1870 (Dziennik Praw, rok 1869, tom 69, nr 239, s. 461).
  2. Dz.Pr.P.P. 1919 nr 13, poz. 140.
  3. GUS. Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym. Stan w dn. 2022-01-01. Format XLSX tabl. 22
  4. a b c Wyniki badań bieżących - Baza Demografia - Główny Urząd Statystyczny , demografia.stat.gov.pl  .
  5. Atlas historyczny Polski. Mapy szczegółowe XVI wieku. Władysław Pałucki (red.). T. 7: Mazowsze w drugiej połowie XVI wieku. Cz. 2: Komentarz, indeksy. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1973, s. 95, 220. OCLC 813369266. . Cytat: Dobra biskupów poznańskich (miasto Stoczek i 33 wsie) były rozrzucone w kilku kluczach, z których znaczniejszymi były: Kozłów Biskupi w powiecie sochaczewskim, Stoczek — w garwolińskim . (pol.).
  6. Starostwo Powiatowe w Łukowie: Miasto Stoczek Łukowski. archiwum.starostwolukow.pl. . . Cytat: Osada wiejska Stoczek istniała tu już w XIII wieku i wchodziła w skład ziemi czerskiej województwa mazowieckiego, a od XV wieku była własnością biskupów poznańskich. (pol.).
  7. Dz.U. z 1991 r. nr 87, poz. 397.
  8. Dz.U. z 1997 r. nr 109, poz. 705.
  9. Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2009 r.. „Powierzchnia i Ludność w Przekroju Terytorialnym”, 2009-08-20. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny. ISSN 1505-5507. brak numeru strony
  10. a b Miasto Gmina Stoczek Łukowski. Informator REGIOset . edytor serwis. . (pol.).
  11. Kazimierz Rymut: Nazwy miast Polski. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1987, s. 230. ISBN 83-04-02436-5.
  12. Stanisław Rospond: Słownik etymologiczny miast i gmin PRL. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1984, s. 369. ISBN 83-04-01090-9.
  13. Wielki słownik ortograficzny PWN, http://so.pwn.pl/lista.php?co=stoczecki, dostęp: 2008-05-19. Wymienione pozycje piśmiennictwa nie uwzględniają formy stoczkowski.
  14. Dane dla jednostki podziału terytorialnego. Bank Danych Regionalnych . Główny Urząd Statystyczny. . (pol.).
  15. Stoczek Łukowski w liczbach , Polska w liczbach   (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  16. Patrz http://www.lksdwernicki.pl/.

Linki zewnętrzne


Gmina Stoczek Łukowski
Wsie
Części wsi
Kolonie wsi
Osady leśne wsi
Przysiółek wsi
Przysiółek

Herb gminy

Powiat łukowski
Miasta
Gminy miejskie
Gminy wiejskie

Herb powiatu łukowskiego

Powiat łukowski (1867–1975)
Przynależność wojewódzka
Miasta
Gminy wiejskie
(1867–1954 i 1973–75)
Gromady
(1954–72)
Miasta województwa lubelskiego
Miasta powiatowe
Miasta powiatów grodzkich
Miasta powiatów ziemskich
Miasta gminne

Herb województwa lubelskiego

Miasta zdegradowane reformą carską z 1869–1870

Legenda: (1) w nawiasach podano okres praw miejskich; (2) wytłuszczono miasta trwale restytuowane; (3) tekstem prostym opisano miasta nierestytuowane, miasta restytuowane przejściowo (ponownie zdegradowane) oraz miasta niesamodzielne, włączone do innych miast (wyjątek: miasta połączone na równych prawach, które wytłuszczono); (4) gwiazdki odnoszą się do terytorialnych zmian administracyjnych: (*) – miasto restytuowane połączone z innym miastem (**) – miasto restytuowane włączone do innego miasta (***) – miasto nierestytuowane włączone do innego miasta (****) – miasto nierestytuowane włączone do innej wsi; (5) (#) – miasto zdegradowane w ramach korekty reformy (w 1883 i 1888); (6) zastosowane nazewnictwo oddaje formy obecne, mogące się różnić od nazw/pisowni historycznych.

Źródła: Ukaz do rządzącego senatu z 1 (13) czerwca 1869, ogłoszony 1 (13 lipca) 1869. Listy miast poddanych do degradacji wydano w 20 postanowieniach między 29 października 1869 a 12 listopada 1870. Weszły one w życie: 13 stycznia 1870, 31 maja 1870, 28 sierpnia 1870, 13 października 1870 oraz 1 lutego 1871 (Stawiski).

Kontrola autorytatywna (gmina miejska):