Lipsko

Wygląd przypnij ukryj Lipsko

miasto w gminie miejsko-wiejskiej

Kościół Świętej Trójcy w Lipsku

Data założenia

1589

Prawa miejskie

1613

Burmistrz

Jacek Lucjan Wielorański

Powierzchnia

15,7 km²

Populacja (31.12.2018)
• liczba ludności
• gęstość

5 593
356,2 os./km²

Strefa numeracyjna

+48 48

Kod pocztowy

27-300

Tablice rejestracyjne

WLI

Położenie na mapie gminy Lipsko

Lipsko

Położenie na mapie Polski

Lipsko

Położenie na mapie województwa mazowieckiego

Lipsko

Położenie na mapie powiatu lipskiego

Lipsko

51°09′30″N 21°38′57″E/51,158333 21,649167

TERC (TERYT)

1409034

SIMC

0973613

Urząd miejskiul. 1 Maja 2
27-300 Lipsko

Strona internetowa

BIP

Lipsko – miasto w Polsce w woj. mazowieckim, w powiecie lipskim. Położone nad rzeką Krępianką, na Wzniesieniach Południowomazowieckich, historycznie i kulturowo leży w Małopolsce, w ziemi radomskiej .

Miejscowość jest siedzibą powiatu, miejsko-wiejskiej gminy Lipsko i rzymskokatolickiej parafii Świętej Trójcy .

Według danych z 31 grudnia 2012, miasto miało 5895 mieszkańców, w tym 2853 mężczyzn i 3042 kobiety.

Herbem Lipska jest herb szlachecki Dębno, którym pieczętowali się jego dawni właściciele.

Położenie

Miasto leży w południowej części województwa mazowieckiego, w południowej części Równiny Radomskiej . Nie jest jednak częścią kulturowego i historycznego Mazowsza.

Miasto jest położone na dwóch wzgórzach, rozdzielonych Krępianką.

Historycznie należy do Małopolski. Prywatne miasto szlacheckie, lokowane w 1589 roku, zdegradowane w 1869 roku, ponowne nadanie praw miejskich w 1958 roku, położone było w drugiej połowie XVI wieku w powiecie radomskim województwa sandomierskiego . W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do woj. radomskiego, zaś przed 1975 do woj. kieleckiego.

Historia

Synagoga w Lipsku, zniszczona przez Niemców 8 września 1939 r.

kwiecień 1589 – pierwsze wzmianki jako o własności rodziny Krępskich, a potem Wolskich i Gostomskich, potem własność kasztelana radomskiego Mikołaja Oleśnickiego.
1613 – nadano prawa miejskie i nastąpił rozwój w związku z położeniem na "szlaku wołowym" z Rusi do Wielkopolski i na Śląsk.
1614 – potwierdzenie przywilejów miejskich przez polskiego króla Zygmunta III Wazę, powstał kościół św. Trójcy z fundacji Mikołaja Oleśnickiego.
XVIII w. – Lipsko od Oleśnickich zakupili Denhoffowie, potem Sanguszkowie i Kochanowscy.
1775 – nadano prawa organizowania targów w soboty i dziesięciu jarmarków rocznie przez króla Stanisława Augusta Poniatowskiego.
1815 – zgodnie z postanowieniami kongresu wiedeńskiego Lipsko znalazło się na terenie Kongresówki będącej częścią Imperium Rosyjskiego (zaboru rosyjskiego), a wojska rosyjskie stacjonowały w mieście już od 1813 r., od 1844 r. znajdowało się na obszarze guberni radomskiej .
1860 – z pracy na roli żyło 96 mieszkańców, 34 z rzemiosła, nastąpił powolny upadek miasta.
1868 – utrata praw miejskich za udział mieszkańców w powstaniu styczniowym przeciwko caratowi, czyli rosyjskiemu zaborcy. W 1880 r. Juliusz Chodorowicz pisał o Lipsku: dawniej miasteczko, dziś osada, zamieszkała przez plemię izraelskie przeważnie.
1918 – po odzyskaniu niepodległości przez Polskę Lipsko znalazło się na terenie województwa kieleckiego, ale miejscowość nie doczekała się odzyskania praw miejskich za czasów II RP, dokonano tego dopiero w PRL-u.
8 września 1939 – w synagodze hitlerowcy spalili 60 miejscowych Żydów.
9 września 1939 - po bitwie 74. Górnośląskiego Pułku Piechoty i żołnierzy innych rozbitych zgrupowań Wojska Polskiego z 29. zmotoryzowaną Dywizją Piechoty Wehrmachtu stoczonej w lesie pod miejscowością Dąbrowa, Niemcy wyłapują tych, którzy przeżyli walkę jak i późniejszy mord. W lesie Dąbrowa-Struga Niemcy natrafiają na grupę kilkunastu polskich żołnierzy. Prowadząc ich w kierunku Lipska, w pobliżu wsi Cukrówka (obecnie ulica Lipska), najpewniej na skutek próby ucieczki schwytanych polskich żołnierzy, otwierają do nich ogień, mordując 14 jeńców.
10 września 1939 – na szosie Lipsko-Ożarów szwadron tankietek TKS z Warszawskiej Brygady Pancerno-Motorowej pod dowództwem kapitana Karola Czechowskiego stoczył walkę z oddziałami Wehrmachtu. W trakcie potyczki zostały zniszczone dwie tankietki, a kapitan Czechowski poniósł śmierć.
17 października 1942 - Niemcy likwidują getto w Lipsku i wywożą do obozu przejściowego w Tarłowie zgromadzoną w miejscowości społeczność żydowską, liczącą około 3000 osób. Po krótkim pobycie w Tarłowie Żydzi z gett z terenu dzisiejszego powiatu lipskiego zostali wywiezieni do obozu zagłady w Treblince.
3 lipca 1946 - oddziały Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość dowodzone przez Tadeusza Bednarskiego "Orła", Tadeusza Życkiego "Belinę" i Konstantego Koniuszę "Zaporę", podzielone na trzy 15-osobowe grupy, zajęły Lipsko i zaatakowały posterunek Milicji Obywatelskiej. W walce poległo 3 milicjantów, a dwóch zostało rannych. Po zdobyciu posterunku przejęto broń, zostały zniszczone dokumenty i urządzenia. Członkowie podziemia niepodległościowego ruszyli następnie w kierunku pobliskiego Ciepielowa, również atakując miejscowy posterunek MO. Ponieśli tam pierwsze straty, a w międzyczasie pod miejscowość podeszły zaalarmowane grupy operacyjne PUBP i KPMO z Radomia i Starachowic. W wyniku obławy zginęło 13-15 WiN-owców (1/3 stanu osobowego oddziałów WiN). Straty po stronie sił bezpieczeństwa są nieznane, zapewne wyniosły kilku zabitych i rannych.
1 stycznia 1956 – utworzenie powiatu lipskiego.
1957 – powstała Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska w Lipsku.
1 stycznia 1958 - odzyskanie praw miejskich.
1963 – powstała Przetwórnia Owocowo-Warzywna Hortex w Lipsku.
1975 – powstał Zakład Mleczarski w Lipsku i Zakład Produkcji Części Samochodowych FSC w Starachowicach.
1 stycznia 1999 – Lipsko zostało ponownie stolicą powiatu.

Demografia

Dane GUS dotyczące faktycznego miejsca zamieszkania.

Piramida wieku mieszkańców Lipska w 2014 roku.

Symbole

Herb

Religia

Kościół rzymskokatolicki:
- parafia Świętej Trójcy (z kościołem św. Trójcy)
Chrześcijańska Wspólnota Ewangeliczna:
- placówka misyjna w Lipsku
Świadkowie Jehowy:
- zbór Lipsko, Sala Królestwa .

Sport i rekreacja

W mieście funkcjonuje klub sportowy Powiślanka Lipsko.

Zobacz też

Cmentarz żydowski w Lipsku

Przypisy

↑ GUS, Rocznik Demograficzny 2019.
↑ Franciszek Siarczyński: Opis powiatu radomskiego, Warszawa 1847, s. 77.
↑ Opis parafii na stronie diecezji
↑ Dane Głównego Urzędu Statystycznego: Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym w 2012 r.. stat.gov.pl. .
↑ Jerzy Kondracki, Andrzej Richling: Atlas Rzeczypospolitej Polskiej. Warszawa: Centralny Ośrodek Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej, 1994.brak strony w książce
↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 46-47.
↑ Corona Regni Poloniae. Mapa w skali 1:250 000, Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk i Pracownia Geoinformacji Historycznej Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego
↑ Skorowidz alfabetyczny miast, gmin i wsi Guberni Radomskiej (pol.).
↑ Historia miejscowości | Wirtualny Sztetl , sztetl.org.pl .
↑ Polona , polona.pl .
↑ 17 października 1942. Dystrykt Radom. Okupacyjny powiat Starachowice. Lipsko - Akcja Reinhardt - Teatr NN , teatrnn.pl (pol.).
↑ Lipsko w liczbach , Polska w liczbach , liczba ludności w oparciu o dane GUS.
↑ Lipsko n. Wisłą – Parafia pw. Świętej Trójcy , diecezja.radom.pl .
↑ Zbory i placówki , chwe.pl .
↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org .

Bibliografia

Robert Kąkol, Eryk Kacewicz i in., Polskie miasta i miasteczka, Warszawa: Reader's Digest, 2010, ISBN 978-83-60530-95-5

Linki zewnętrzne

Lipsko (1), Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. V: Kutowa Wola – Malczyce, Warszawa 1884, s. 295 .

Gmina Lipsko

Siedziba gminy: Lipsko

Miasto	Lipsko
Wsie	Babilon Borowo Boży Dar Daniszów Dąbrówka Długowola Druga Długowola Pierwsza Gołębiów Gruszczyn Helenów Huta Jakubówka Jelonek Józefów Katarzynów Kostusin Krępa Górna Krępa Kościelna Leopoldów Leszczyny Lipa-Krępa Lipa-Miklas Lucjanów Małgorzacin Maruszów Maziarze Nowa Wieś Poręba Ratyniec Sewerynów Szymanów Śląsko Tomaszówka Walentynów Wiśniówek Władysławów Wola Solecka Druga Wola Solecka Pierwsza Wólka Wólka Krępska Zofiówka
Kolonia	Konstantynów
Części miasta	Jadwinów Nowe Pole Papiernia Wola Cukrowa
Części wsi	Bronisławek Chojniak Dodatek Kolonia Daniszów Kopaniny Krępa Dolna Krzywda Lisiny Nowinki Podpora Ratunek Stoki Wróblów
Kolonie wsi	Dąbrówka Daniszewska Rafałów Rokitów
Przysiółki wsi	Budy Krępa-Wólka Urbany

Powiat lipski

Miasta	Ciepielów Lipsko Sienno Solec nad Wisłą
Gminy miejsko-wiejskie	Ciepielów Lipsko Sienno Solec nad Wisłą
Gminy wiejskie	Chotcza Rzeczniów

Powiat iłżecki (1867–1973)

Siedziba powiatu – Iłża (do 1915)
Wierzbnik / Starachowice–Wierzbnik / Starachowice (od 1915)

Przynależność wojewódzka	gubernia radomska (1867–1915) woj. kieleckie (II RP) (1919–39) woj. kieleckie (1945–73)
Miasta (do 1973 →)	Ciepielów (do 1870) Grabowiec (do 1870) Iłża (do 1870 i od 1925) Kazanów (do 1870) Lipsko (do 1870) Starachowice (1949–52 →) Starachowice–Wierzbnik (1939–49) Sienno (do 1870) Solec (do 1870) Tarłów (do 1870) Wąchock (do 1870) Wierzbnik (do 1870 i 1916–39)
Gminy wiejskie (1867–1954 i w 1973 →)	Błaziny (do 1954) Brody (w 1973) Brzezie (w 1973) Chotcza (do 1954) Chybice (do?) Ciepielów (do 1954) Ciszyca (Górna) (do 1930) Dziurków (1870–1954) Iłża (1870–1924) Iłża (w 1973) Krępa Kościelna (1930–54) Krzyżanowice (do 1954) Lipsko (do 1954) Lubienia (do 1890/1906) Łaziska (do 1954) Miechów (do 1954) Mirzec Pawłowice (do 1954) Pawłów (w 1973) Pętkowice (do 1954) Rzeczniów Rzepin (do 1954) Sienno (do 1954) Skarżysko Kościelne Solec (do 1870) Solec (1870–1954) Starachowice (do 1870) Styków (1919–1954) Tarczek (do 1954) Tarłów (1930–54) Wąchock (od 1929) Wielka Wieś (do 1929) Wierzbnik (1870–1919) Wierzchowiska (do 1930)
Gromady (1954–72)	Alojzów (1954–61) Bałtów (1954–55 →) Bąkowa (1954–55 →) Białobrzegi (1954–55 →) Błaziny (1954–72) Brody (1954–72) Brzezie (1954–72) Chotcza (1954–55 →) Chwałowice (1954–68) Chybice (1954–72) Ciepielów (1954–55 →) Ciszyca (1954–55 →) Czekarzewice (1954–55 →) Czerwona (1954–61) Długowola (1954–55 →) Gadka (1954–68) Gozdawa (1954–55 →) Grabków (1954–59) Grabowiec (1954–72) Jasieniec Iłżecki (1954–72) Jasieniec Solecki (1954 →) Jawór (1954–55 →) Kałków (1954–59) Kazanów (1954 →) Kowalków (1959–72) Krępa Kościelna (1954–55 →) Krzyżanowice (1954–72) Krzyżanówka (1954–57 →) Kuczów (1961–72) Lipa Miklas (1954–55 →) Lipsko (1954–55 →) Lubienia (1954–72) Majków (1954–61) Michałów (1954–61) Mirzec (1954–72) Niedarczów (1954–61 →) Okół (1954–55 →) Olechów (1954–55 →) Osówka (1954–55 →) Ostrownica (1954–59) Ostrożanka (1954–68) Pakosław (1954–61) Parszów (1954–72) Pasztowa Wola (1954–72) Pawłowice (1954–55 →) Pawłów (1954–72) Pcin (1954 →) Pętkowice (1954–55 →) Prendocin (1954–59) Przedmieście Dalsze (1954–55 →) Radkowice (1961–72) Rzeczniów (1954–72) Rzepin (1954–68) Sadkowice (1954–55 →) Seredzice (1954–59) Sienno (1954–55 →) Skarżysko Kościelne (1954–72) Skarżysko Książęce (1954–68 →) Solec (1954–55 →) Styków (1954–61) Sulejów (1954–55 →) Staw Kunowski (←1959) Szymanów (1954–55 →) Świesielice (1954–55 →) Świślina (1954–61) Tarczek (1954–72) Tarłów (1954–55 →) Trębowiec (1954–61) Trzemcha (1954–55 →) Tymienica (1954–55 →) Walentynów (1954–55 →) Wąchock (1954–72) Wielgie (1954–55 →) Wielka Wieś (1954–68) Wola Solecka (1954–55 →) Wólka (1954–59)

Powiat lipski (1956–1975)

Siedziba powiatu – Lipsko

Przynależność wojewódzka	woj. kieleckie
Miasta	Lipsko (od 1958)
Gromady (1956–72)	Bałtów (← 1956–72) Bąkowa (← 1956–72) Białobrzegi (← 1956–61) Chotcza (← 1956–72) Ciepielów (← 1956–72) Ciszyca (Ciszyca Dolna) (← 1956–72) Ciszyca Górna (1972) Czekarzewice (← 1956–68) Daniszów (1961–67) Długowola (← 1956–61) Gozdawa (← 1956–59) Jawór (Jawor Solecki) (← 1956–72) Krępa Kościelna (← 1956–72) Krzyżanówka (← 1958–68) Lipa Miklas (← 1956–61) Lipsko (← 1956–57) Lipsko (1961–72) Maruszów (1967–72) Okół (← 1956–61) Olechów (← 1956–59) Osówka (← 1956–72) Pawłowice (← 1956–72) Pętkowice (← 1956–72) Przedmieście Dalsze (← 1956–68) Sadkowice (← 1956–59) Sienno (← 1956–72) Solec (Solec nad Wisłą) (← 1956–72) Sulejów (← 1956–59) Szymanów (← 1956–61) Świesielice (← 1956–59) Tarłów (← 1956–72) Trzemcha (← 1956–59) Tymienica (Stara Tymienica) (← 1956–72) Walentynów (← 1956–61) Wielgie (← 1956–61) Wola Solecka (← 1956–72)
Gminy wiejskie (1973–75)	Bałtów Chotcza Ciepielów Lipsko Sienno Solec nad Wisłą Tarłów

Miasta województwa mazowieckiego

Na prawach powiatu	Ostrołęka Płock Radom Siedlce Warszawa
Powiatowe	Białobrzegi Ciechanów Garwolin Gostynin Grodzisk Mazowiecki Grójec Kozienice Legionowo Lipsko Łosice Maków Mazowiecki Mińsk Mazowiecki Mława Nowy Dwór Mazowiecki Ostrów Mazowiecka Ożarów Mazowiecki Otwock Piaseczno Płońsk Pruszków Przasnysz Przysucha Pułtusk Sierpc Sochaczew Sokołów Podlaski Szydłowiec Węgrów Wołomin Wyszków Zwoleń Żuromin Żyrardów
Gminne	Bieżuń Błonie Bodzanów Brok Brwinów Cegłów Chorzele Ciepielów Czerwińsk nad Wisłą Dobre Drobin Gąbin Gielniów Glinojeck Głowaczów Góra Kalwaria Halinów Iłża Jadów Jastrząb Jedlnia-Letnisko Józefów Kałuszyn Karczew Kobyłka Konstancin-Jeziorna Kosów Lacki Latowicz Lubowidz Łaskarzew Łochów Łomianki Maciejowice Magnuszew Marki Milanówek Mogielnica Mordy Mrozy Mszczonów Myszyniec Nowe Miasto Nowe Miasto nad Pilicą Odrzywół Osieck Piastów Pilawa Pionki Podkowa Leśna Raciąż Radzymin Różan Sanniki Serock Siennica Sienno Skaryszew Sochocin Solec nad Wisłą Sulejówek Tarczyn Tłuszcz Warka Wiskitki Wyszogród Wyśmierzyce Zakroczym Ząbki Zielonka Żelechów

Miasta zdegradowane reformą carską z 1869–1870

Legenda: (1) w nawiasach podano okres praw miejskich; (2) wytłuszczono miasta trwale restytuowane; (3) tekstem prostym opisano miasta nierestytuowane, miasta restytuowane przejściowo (ponownie zdegradowane) oraz miasta niesamodzielne, włączone do innych miast (wyjątek: miasta połączone na równych prawach, które wytłuszczono); (4) gwiazdki odnoszą się do terytorialnych zmian administracyjnych: (*) – miasto restytuowane połączone z innym miastem (**) – miasto restytuowane włączone do innego miasta (***) – miasto nierestytuowane włączone do innego miasta (****) – miasto nierestytuowane włączone do innej wsi; (5) (#) – miasto zdegradowane w ramach korekty reformy (w 1883 i 1888); (6) zastosowane nazewnictwo oddaje formy obecne, mogące się różnić od nazw/pisowni historycznych.

Adamów (1539–1870)
Aleksandrów Łódzki (1822–1870, od 1924)
Andrzejewo (1528–1870)
Annopol (1761–1870, od 1996)
Babiak (1815–1870)
Bakałarzewo (1570–1870)
Balwierzyszki (1520–1870)
Baranów (1544–1870)
Bełchatów (1737–1870, od 1925)
Bełżyce (1417–1870, od 1958)
Będków (1453–1870)
Biała Rawska (1498–1510, 1521–1870, od 1925)
Białaczów (1456–1674, 1787–1870, od 2024)
Białobrzegi (1540–1870, od 1958)
Bielawy (1403–1870)
Bielsk (1373–1870)
Bieżuń (1406–1674, 1767–1870, od 1994)
Biskupice (1450–1870)
Bobrowniki (1403–1870, od 2024)
Bobrowniki (1485–1870)
Bodzanów (1351–1870, od 2023)
Bodzentyn (1355–1870, od 1994)
Bogoria (1616–1870, od 2024)
Bolesławiec (1266–1870, od 2024)
Bolimów (1370–1870, od 2022)
Brdów (1436–1870)
Brok (1501–1870, od 1922)
Brudzew (1458–1870)
Burzenin (1378–1870)
Busko-Zdrój (1287–1870, od 1916)
Bychawa (1537–1870, od 1958)
Cegłów (1621–1870, od 2022)
Chocz (1382–1870, od 2015)
Chodecz (1442–1812, 1822–1870, od 1921)
Chodel (1517–1824, 1838–1870)
Chorzele (1542–1870, od 1919)
Ciechanowiec Nowe Miasto (1580–1795, 1807–1870, 1938→***)
Ciepielów (1548–1870, od 2024)
Czeladź (1242–1870, od 1915)
Czemierniki (1509–1870, od 2024)
Czersk (1350–1870)
Czerwińsk nad Wisłą (1373–1870, od 2020)
Czyżew (1738–1870, od 2011)
Ćmielów (1505–1870, od 1962)
Daleszyce (1569–1870, od 2007)
Dąbrowice (1455–1870, od 2023)
Denków (1564–1870, 1954→***)
Dobra (1392–1870, od 1919)
Dobrzyń nad Drwęcą (1789–1870, 1919–1950→*)
Drobin (1511–1870, od 1994)
Drzewica (1429–1870, od 1987)
Działoszyn (1412–1870, od 1994)
Filipów (1570–1870)
Firlej (1557–1870)
Frampol (1738–1870, od 1993)
Gielniów (1455–1870, od 2024)
Gliniany (1595–1870)
Głowaczów (1445–1870, od 2024)
Głowno (1427–1870, od 1925)
Głusk (1688–1870, 1989→***)
Gniewoszów (1693–1870)
Golina (1330–1870, od 1921)
Goraj (1405–1870, od 2021)
Gorzków-Osada (1689–1870)
Goszczyn (1386–1870)
Gowarczów (1430–1870, od 2024)
Góra Kalwaria # (1670–1883, od 1916)
Grabowiec (1601–1870)
Grabowiec (1418–1870)
Grabów (1372–1690, 1800–1870, od 2024)
Grajewo (1540–1870, od 1919)
Granica (1735–1870, 1965→****)
Grocholice (1485–1870, 1977→***)
Grodzisk Mazowiecki (1522–1870, od 1916)
Grzegorzew (1435–1870)
Horodło (1432–1870)
Horodyszcze (1558–1870)
Iłów (1506–1870)
Iłża (1239–1870, 1916–1919, od 1925)
Inowłódz (1350–1870, od 2024)
Iwaniska (1403–1870, od 2022)
Iwanowice (1460–1870)
Izbica (1750–1870, od 2022)
Izbica Kujawska (1394–1870, od 1973)
Jadów (1823–1870, od 2023)
Janowiec (1537–1870)
Janowo (1421–1870)
Janów (1696–1870)
Janów Podlaski (1465–1870, 1919–1940, 1944–1946)
Jarczów (1775–1870)
Jastrząb (1422–1870, od 2023)
Jedlińsk (1530–1870)
Jeziorzany (Łysobyki) (1498–1870)
Jeżów (1334–1870, od 2023)
Jędrzejów (1271–1870, od 1916)
Józefów (1725–1870, od 1988)
Józefów nad Wisłą (1687–1870, od 2018)
Kamieńczyk (1428–1870)
Kamieńsk (1374–1870, od 1994)
Kamionka (1469–1870, od 2021)
Karczew (1548–1870, od 1959)
Kazanów (1566–1870)
Kazimierz (1288–1870)
Kazimierz Biskupi (1287–1870)
Kazimierz Dolny (1348–1870, od 1927)
Kiernozia (1523–1579, 1784–1870, od 2024)
Kikół (1791–1870, od 2024)
Kleczew (1366–1870, od 1919)
Klimontów (1604–1870, od 2020)
Klwów (1413–1870)
Kłobuck (1339–1870, od 1919)
Kłodawa (1383–1870, od 1925)
Kock (1417–1870, od 1919)
Kodeń (1511–1870)
Kołbiel (1532–1870)
Komarów-Osada (1748–1870)
Koniecpol (1403–1870, od 1927)
Konstantynów (1729–1870)
Konstantynów Łódzki (1830–1870, od 1924)
Końskowola (1532–1870)
Koprzywnica (1262–1870, od 2001)
Kosów Lacki (1723–1870, od 2000)
Koszyce (1374–1870, od 2019)
Kowal (1339–1870, od 1919)
Koziegłowy (1472–1870, od 1950)
Koźminek (1369–1870, od 2021)
Krasnobród (1576–1870, od 1994)
Krasnosielc (1824–1870)
Kromołów (1388–1870, 1977→***)
Krośniewice (1452–1870, od 1926)
Kryłów (1523–1870)
Krzepice (1357–1870, od 1915)
Krzeszów (1641–1870)
Książ Wielki (1372–1870, od 2023)
Kuczbork-Osada (1384–1870)
Kunów (1467–1870, od 1990)
Kurów (1442–1870)
Kurozwęki (1347–1870)
Kurzelów (1285–1870)
Lasocin (1547–1870)
Latowicz (1423–1870, od 2023)
Lądek (1269–1870)
Lelów (1314–1870)
Lipsk (1580–1870, od 1983)
Lipsko (1613–1870, od 1958)
Liw (1421–1870)
Lubień Kujawski (1489–1870, od 1919)
Lubraniec (1509–1870, od 1919)
Ludwinów (1719–1870)
Lutomiersk (1274–1870, od 2022)
Lututów (1406–1720, 1843–1870, od 2020)
Łagów (1375–1870, od 2018)
Łaskarzew (1418–1870, od 1969)
Łaszczów (1549–1870, od 2010)
Łomazy (1566–1870)
Łosice (1505–1870, od 1919)
Łoździeje (1597–1870, od 1946)
Maciejowice (1507–1870, od 2024)
Magnuszew (1377–1576, 1776–1870, od 2024)
Małogoszcz (1408–1870, od 1996)
Markuszów (1330–1870)
Michów (1531–1870)
Miedzna (1470–1870)
Modliborzyce (1642–1870, od 2014)
Modrzejów (1706–1870, 1915→***)
Mogielnica (1317–1870, od 1916)
Mokobody (1496–1870)
Mordy (1488–1870, od 1919)
Mrzygłód (1412–1870, 1915–1919; 1983→***)
Mstów (1278–1870)
Myszyniec (1791–1870, od 1993)
Nadarzyn (1453–1870)
Nowa Brzeźnica (1287–1870)
Nowa Słupia (1351–1870, od 2019)
Nowe Brzesko (1279–1870, od 2011)
Nowe Miasto (1420–1870, od 2022)
Nowe Miasto nad Pilicą (1400–1870, od 1916)
Nowogród (1427–1870, od 1927)
Nowy Korczyn (1258–1870, 1916–1919, od 2019)
Nur (1416–1870)
Odrzywół (1418–1870, od 2024)
Ogrodzieniec (1386–1870, od 1973)
Okuniew (1538–1870)
Oleśnica (1470–1870, od 2019)
Olita (1581–1870, od 1977)
Olsztyn (1488–1870, od 2022)
Opatowiec (1271–1870, od 2019)
Opatówek (1338–1870, od 2017)
Opole Lubelskie (1418–1870, od 1957)
Orchówek (1506-XVIII, 1775–1870)
Osieck (1558–1870, od 2024)
Osiek (1430–1870, od 1994)
Osięciny (1824–1870)
Osmolin (1462–1870)
Ostrów Lubelski (1548–1870, od 1919)
Ożarów (1569–1870, od 1988)
Pacanów (1265–1870, od 2019)
Pajęczno (1276–1870, od 1958)
Parysów (1538–1870)
Parzęczew (1421–1870, od 2024)
Pawłów (1470–1870)
Piaseczno (1429–1870, od 1916)
Piaski (1456–1870, od 1993)
Piątek (1339–1870, od 2020)
Pierzchnica (1370–1870, od 2019)
Pilica (1394–1870, od 1994)
Pilwiszki (1536–1870)
Piotrków Kujawski (1738–1870, od 1998)
Piszczac (1530–1870, od 2024)
Pławno (1544–1870)
Poddębice (1400–1673, 1822–1870, od 1934)
Połaniec (1264–1870, od 1980)
Poniemuń (1763–1825, 1836–1870, 1931→***)
Praszka (1392–1870, od 1919)
Proszowice (1358–1870, od 1923)
Przedecz (1363–1870, od 1919)
Przerośl (1576–1870)
Przybyszew (1396–1870)
Przyrów (1369–1870, od 2024)
Przysucha (1710–1870, od 1958)
Przytyk (1333–1870, od 2024)
Puchaczów (1527–1870)
Pyzdry (1257–1870, od 1919)
Raciąż (1425–1870, od 1922)
Raciążek (1317–1870)
Raczki (1703–1870)
Radoszyce (1370–1870, 1915–1919, od 2018)
Radzanów (1400–1870)
Radziejów (1252–1870, od 1919)
Radziłów (1466–1870)
Rajgród (1566–1870, od 1924)
Raków (1569–1870)
Rejowiec (1547–1870, od 2017)
Rossosz (1584–1870)
Rozprza (1272–1870, od 2023)
Różan (1378–1870, od 1919)
Rychwał (1458–1870, od 1921)
Ryczywół (1369–1870)
Rzgów (1502–1870, 1915–1919, od 2006)
Sapieżyszki (1825–1870)
Sarnaki (1754–1870)
Sawin (1492–1870)
Secemin (1395–1870)
Sereje (1511–1870)
Serock (1417–1870, od 1923)
Serokomla (1537–1870)
Sieciechów (1370–1870)
Siennica (1526–1870, od 2024)
Sienno (1421–1870, od 2024)
Siewierz (1304–1870, od 1962)
Simno (1626–1870, od 1956)
Skalbmierz (1342–1870, od 1927)
Skała (1262–1870, od 1987)
Skaryszew (1264–1870, od 1922)
Skępe (1445–1870, od 1997)
Skrzynno (1308–1870)
Skulsk (1384–1504, 1566–1662, 1793–1870)
Sławatycze (1577–1870)
Sławków (1286–1870, 1958–1977→**, od 1984)
Słomniki (1358–1870, od 1917)
Służewo (1339–1870)
Sobków (1563–1870)
Sobota (1393–1870)
Sochocin (1385–1870, od 2021)
Sokoły (1827–1870, 1919–1950)
Solec nad Wisłą (1370–1870, 1916–1919, od 2021)
Sompolno (1477–1870, od 1973)
Sopoćkinie (1560–1870)
Stanisławów (1523–1870)
Staw (1405–1870)
Stawiski (1702–1871, od 1915)
Stawiszyn (1291–1870, od 1915)
Sterdyń (1737–1870)
Stężyca (1330–1870)
Stoczek Łukowski (1540–1870, od 1919)
Stopnica (1362–1870, 1916–1919, od 2015)
Stryków (1394–1870, od 1923)
Sudargi (1724–1870)
Sulejów (1296–1870, od 1927)
Szadek (1295–1870, od 1919)
Szczekociny (1470–1870, od 1923)
Szczerców (1364–1870)
Szreńsk (1383–1870)
Szydłów (1329–1870, od 2019)
Ślesin (1358–1579, 1618–1870, od 1921)
Śniadowo (1775–1870)
Tarczyn (1353–1870, od 2003)
Tarłów (1550–1870)
Tarnogóra (1548–1870)
Tarnogród (1567–1870, 1915–1919, od 1987)
Tuliszków (1458–1870, od 1919)
Turobin (1420–1870, od 2024)
Tuszyn (1416–1870, od 1924)
Tyszowce (1419–1870, od 2000)
Uchanie (1484–1870)
Ujazd (1428–1870, od 2023)
Uniejów (1331–1870, od 1919)
Urzędów (1405–1870, od 2016)
Waśniów (1351–1870)
Wąchock (1454–1870, od 1994)
Wąsosz (1436–1870)
Wąwolnica (1346–1870)
Widawa (1388–1870)
Wieniawa (1768–1870, 1916→***)
Wieruszów (1368–1870, od 1919)
Wierzbica (1469–1870)
Wierzbnik (1624–1870, 1916–1939→*)
Wilczyn (1458–1478, 1485–1870)
Wiskitki (1595–1870, 1916–1919, od 2021)
Wisznice (1579–1870)
Wisztyniec (1570–1870)
Wiślica (1345–1870, od 2018)
Wizna (1435–1870)
Wiżajny (1620–1870)
Władysławów (1727–1870, 1919–1934)
Włodowice (1386–1870, od 2023)
Włoszczowa (1539–1870, od 1916)
Wodzisław (1366–1870, od 2021)
Wohyń (1519–1870)
Wojsławice (1445–1870)
Wolanów (1773–1870)
Wolbórz (1273–1870, od 2011)
Wolbrom (1321–1870, od 1930)
Wysokie Mazowieckie (1503–1870, od 1919)
Wyszków (1502–1870, od 1919)
Wyśmierzyce (1338–1870, od 1922)
Zagórów (1407–1870, od 1919)
Zaklików (1565–1870, od 2014)
Zambrów (1430–1870, od 1919)
Zawichost # (1255–1888, od 1926)
Złoczew (1605–1870, od 1919)
Zwoleń (1425–1870, 1915–1919, od 1925)
Żarki (1382–1870, od 1949)
Żarnowiec (1340–1870)
Żarnów (1360–1577, 1655–1662, 1786–1870, od 2024)
Żółkiewka (1702–1870)
Żuromin (1767–1870, od 1925)
Żychlin (1397–1870, od 1924)

Źródła: Ukaz do rządzącego senatu z 1 (13) czerwca 1869, ogłoszony 1 (13 lipca) 1869. Listy miast poddanych do degradacji wydano w 20 postanowieniach między 29 października 1869 a 12 listopada 1870. Weszły one w życie: 13 stycznia 1870, 31 maja 1870, 28 sierpnia 1870, 13 października 1870 oraz 1 lutego 1871 (Stawiski).