wieś | |
Państwo | |
---|---|
Województwo | |
Powiat | |
Gmina | |
Liczba ludności (2022) | |
Strefa numeracyjna |
62 |
Kod pocztowy | |
Tablice rejestracyjne |
PKA |
SIMC |
0209757 |
Położenie na mapie gminy SzczytnikiIwanowice | |
Położenie na mapie PolskiIwanowice | |
Położenie na mapie województwa wielkopolskiegoIwanowice | |
Położenie na mapie powiatu kaliskiegoIwanowice | |
51°39′16″N 18°19′41″E/51,654444 18,328056 |
Iwanowice – wieś w Polsce, położona w województwie wielkopolskim, w powiecie kaliskim, w gminie Szczytniki. Dawniej miasto; uzyskały lokację miejską w 1460 roku, zdegradowane w 1870 roku. Do 1954 roku siedziba gminy Iwanowice.
W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Iwanowice. W latach 1975–1998 wieś administracyjnie należała do województwa kaliskiego.
SIMC | Nazwa | Rodzaj |
---|---|---|
0209763 | Górki | część wsi |
0209770 | Krzywda | część wsi |
0989005 | Strużka | część wsi |
Iwanowice powstały prawdopodobnie już na pocz. XIII w., kiedy to w l. 1212-25 kasztelanem kaliskim był rycerz Iwan, syn komesa Pawła z Końskiego, z rodu Odrowążów. On to zapewne poza kasztelanią został obdarzony "surowym" obszarem ziemi, bądź też osadą uprzednio zniszczoną, na miejscu której założył Iwanowice. W 1294 w Iwanowicach musiał już być kościół, bowiem wtedy za spalenie i zrabowanie dóbr arcybiskupich w kluczu opatowskim książę Przemysł II skonfiskował m.in. Główczyn w par. Iwanowice. Pierwsza wzmianka o samych Iwanowicach zawarta jest w aktach ziemskich sieradzkich z 1392, gdzie wymienia się Victora de Iwanowic z synami Mateuszem i Świętosławem.
W 1460 r. na prośbę Bartłomieja Gruszczyńskiego, podkomorzego sieradzkiego, Kazimierz IV Jagiellończyk lokował tu miasto na prawie magdeburskim. Wytyczono rynek, a miasto otrzymało przywilej na jeden targ w tygodniu oraz jarmark w dniu św. Katarzyny. Gruszczyńscy byli właścicielami miasta od pocz. XV w., a od pocz. XVI w. należało ono do Potworowskich, od 1574 r. do pocz. XVIII w. do Zakrzewskich i od I poł. XVIII w. do Chlebowskich, następnie Lanckorońskich, a od końca XVIII w. i na pocz. XIX w. do Wężyków. Rozkwit miasto osiąga w XVI w. Za czasów Stefana Batorego było tu 50 rzemieślników. W XVIII w. było to osiedle rolnicze. W 1793 r. mieszkało tu 616 osób w 110 domach krytych słomą. W 1808 Wężykowie wybudowali tu drewniany zbór dla ewangelickich osadników niemieckich sprowadzonych w okolice miasta. Spłonął on w 1818, po czym zbór przeniósł się do kościoła murowanego w Sobiesękach. Od 1869 r. miasto zostało osadą. Ostatni burmistrz nazywał się Jan Rosłaniec. Tzw. trakt kaliski wytyczony w 1903 r. ominął Iwanowice i został wytyczony przez Szczytniki, które obecnie są siedzibą gminy.
Dawny rynek to pl. Kordeckiego, a na nim figura św. Wawrzyńca i pomnik z 1966 r. postawiony dla pamięci pomordowanych w czasach II wojny światowej. Ul. Zamkowa prowadzi w kierunku istniejącego dawniej gródka właścicieli miasta.
Kościół św. Katarzyny zbudował Barłomiej Gruszczyński ok. 1460 r. W XVII w. powiększono go o barokową kaplicę św. Barbary fundacji Marianny Potworowskiej. Pod kaplicą krypta grobowa Gruszczyńskich. W 1887 r. od zachodu dobudowano do kościoła pseudogotycką wieżę, a w l. 1929-1932 dobudowano nowe prezbiterium, kaplicę św. Trójcy i zakrystię. W czystym gotyku zachowała się dawna zakrystia (obecnie kaplica św. Antoniego) z gotyckim żebrowaniem stropu.
Ołtarze rokokowe, ołtarz główny złocony, ozdobiony figurami 4 ewangelistów. W ołtarzu głównym XVIII-wieczny obraz MB Łaskawej z Dzieciątkiem w srebrnej sukience. Na zasuwie obraz św. Katarzyny. W bocznych ołtarzach obrazy olejne dobrego pędzla. W jednym z nich obraz św. Anny, a pod nim na złotym tle obraz Jezusa Miłosiernego z MB Bolesną. U dołu postać fundatora, którym był bp. Jan Gruszczyński herbu Poraj (Róża). Jest to najcenniejszy obraz w kościele – z 1460 r. W wyposażeniu kościoła gotycka kamienna chrzcielnica z ornamentem i gotyckim napisem i datą „1360”.
W kruchcie gotycka kropielnica kamienna z datą „1464”. Ambona w kształcie łodzi z XIX w. Cenne kamienne nagrobki w stylu renesansu. Pawła i Katarzyny Potworowskich, dziedziców Iwanowic. Paweł, podkomorzy ziemi kaliskiej, zm. 1 listopada 1595 r. a jego żona w rok później. Monumentalny grobowiec z ciosanego kamienia zdobiony jest panopliami, napisami i h. Dębno, nieczytelnym, Topór i Korab, w zwieńczeniu h. Szeliga, Jastrzębiec, Nałęcz i Lubicz. Obie postacie przedstawione są na leżąco: jedna nad drugą. W pobliżu chóru – płyta z ciemnego marmuru przedstawia rycerza w zbroi. Wyryty napis głosi, że jest to nagrobek Jana Baranowskiego, wojewody sieradzkiego. Trzeci nagrobek, z piaskowca, z XVI/XVII w. przedstawia rycerza w zbroi i niewiastę. Nie ma tu napisów, lecz rzeźba przedstawia Dobrogosta Potworowskiego, sędziego ziemskiego kaliskiego h. Dębno i jego żonę h. Korab. Tablice epitafijne czczą pamięć ur. w Iwanowicach ks. prymasa Jana Gruszczyńskiego oraz (dwie) o. Augustyna Kordeckiego. Na jednej z nich napis: „Pamiątka tymczasowa poświęcona w r. 1999 ks. Augustynowi Kordeckiemu, słynnemu przeorowi oo. Paulinów, dzielnemu obrońcy Częstochowy od najazdu Szwedów, chlubie Narodu Polskiego, a w szczególności parafii iwanowickiej, w której się ur. 16 listopada 1603 r., zm. w Wieruszowie 20 maja 1673 r., pochowanemu w grobach klasztornych na Jasnej Górze, z prośbą o Zdrowaś Maria za Jego duszę”. Także jeden z dzwonów nosi nazwę Augustyna Kordeckiego. Jest na nim wyryty napis: "Miłosierdzie, błogosławieństwo i pokój wzywać będę dla wszystkich moich rodaków. Imię moje Augustyn Kordecki". Pomnik Kordeckiego stoi w Szczytnikach.
W 1703 w Iwanowicach urodził się prymas Władysław Aleksander Łubieński.
Na miejscowym cmentarzu jest pochowany Ignacy Andrzejewski (1882–1961), powstaniec wielkopolski, uczestnik szturmu na niemiecki magazyn broni w Kościanie.
Siedziba gminy: Szczytniki
Powiat kaliski (1867–1975)Przynależność wojewódzka |
|
---|---|
Miasta | |
Gminy wiejskie (do 1954 i 1973–75) |
|
Gromady (1954–72) |
|
Legenda: (1) w nawiasach podano okres praw miejskich; (2) wytłuszczono miasta trwale restytuowane; (3) tekstem prostym opisano miasta nierestytuowane, miasta restytuowane przejściowo (ponownie zdegradowane) oraz miasta niesamodzielne, włączone do innych miast (wyjątek: miasta połączone na równych prawach, które wytłuszczono); (4) gwiazdki odnoszą się do terytorialnych zmian administracyjnych: (*) – miasto restytuowane połączone z innym miastem (**) – miasto restytuowane włączone do innego miasta (***) – miasto nierestytuowane włączone do innego miasta (****) – miasto nierestytuowane włączone do innej wsi; (5) (#) – miasto zdegradowane w ramach korekty reformy (w 1883 i 1888); (6) zastosowane nazewnictwo oddaje formy obecne, mogące się różnić od nazw/pisowni historycznych.
|
Źródła: Ukaz do rządzącego senatu z 1 (13) czerwca 1869, ogłoszony 1 (13 lipca) 1869. Listy miast poddanych do degradacji wydano w 20 postanowieniach między 29 października 1869 a 12 listopada 1870. Weszły one w życie: 13 stycznia 1870, 31 maja 1870, 28 sierpnia 1870, 13 października 1870 oraz 1 lutego 1871 (Stawiski).