Gubernia piotrkowska
Wygląd przypnij ukryj| gubernia | |||
| 1867–1915 | |||
| |||
| |||
| Państwo | |||
|---|---|---|---|
| Siedziba | |||
| Powierzchnia |
12249,0 km² | ||
| Populacja (1910) • liczba ludności |
|||
| • gęstość |
171 os./km² | ||
| Szczegółowy podział administracyjny | |||
| |||
| Liczba powiatów |
8 | ||
Położenie na mapie Królestwa Polskiego
| |||
Gubernia piotrkowska (ros. Петроковская губерния) – gubernia Królestwa Polskiego ze stolicą w Piotrkowie Trybunalskim.
Gubernia piotrkowska została utworzona w 1867 i funkcjonowała do wkroczenia wojsk niemieckich i austriackich podczas I wojny światowej.
Podział administracyjny
Gubernia przez cały okres swojego istnienia, podzielona była na 8 ujezdów.
| Lp. | Ujezd | Stolica ujezdu | Powierzchnia, wiorsta² |
Liczba ludności w 1897 roku |
|---|---|---|---|---|
| 1 | Będziński | Będzin (23 757 os.) | 1 200,6 | 244 433 |
| 2 | Brzeziński | Brzeziny (7 648 os.) | 981,6 | 99 625 |
| 3 | Łaski | Łask (4 229 os.) | 1 232,7 | 117 685 |
| 4 | Łódzki | Łódź (314 020 os.) | 825,1 | 430 305 |
| 5 | Noworadomski | Noworadomsk (12 392 os.) | 1 856,8 | 129 839 |
| 6 | Piotrkowski | Piotrków (31 182 os.) | 1 834,3 | 153 687 |
| 7 | Rawski | Rawa (6 412 os.) | 1 141,4 | 69 573 |
| 8 | Częstochowski | Częstochowa (45 045 os.) | 1 690,9 | 158 754 |
Gubernatorzy
- 1 stycznia/12 stycznia 1867–14 lutego/26 lutego 1884 – gen. Iwan Kachanow (1821–1909)
- 16 lutego/28 lutego 1884–5 lutego/17 lutego 1887 – Nikołaj Zinowjew (1839–1917)
- 5 lutego/17 lutego 1887–12 marca/24 marca 1887 – vacat
- 12 marca/24 marca 1887–21 lutego/5 marca 1890 – gen.-lejt. Aleksandr Komarow (1826–1890)
- 21 lutego/5 marca 1890–10 października/22 października 1904 – płk Konstantin Miller (1836–1904)
- 10 października/22 października 1904–13 stycznia/25 stycznia 1906 – Michaił Arcimowicz (1859–1915)
- 13 stycznia/25 stycznia 1906–22 marca/3 kwietnia 1910 – Anton von Essen (1863–1919)
- 22 marca/3 kwietnia 1910–28 lutego/12 marca 1911 – vacat
- 28 lutego/12 marca 1911– 23 lutego/7 marca 1917 – Michaił Jaczewski (1865–po 1921)
Wicegubernatorzy
- 1 stycznia/12 stycznia 1867–4 lutego/16 lutego 1872 – Władimir Priewłocki (1819–1874)
- 10 marca/22 marca 1872–10 listopada/22 listopada 1883 – mjr Roman Essen (Reinhold von Essen) (1836–1895)
- 24 listopada/6 grudnia 1883–6 czerwca/18 czerwca 1885 – Władimir Tchorżewski (1841–1905)
- 6 czerwca/18 czerwca 1885–4 lipca/16 lipca 1885 – Aleksandr Sołncew (1833–1885)
- 4 lipca/16 lipca 1885–26 lutego/10 marca 1891 – Iwan Podgorodnikow (1840–1911)
- 26 lutego/10 marca 1891–16 stycznia/28 stycznia 1892 – vacat
- 16 stycznia/28 stycznia 1892–3 grudnia/15 grudnia 1892 – Matwiej Michalewicz (1845–1908)
- 3 grudnia/15 grudnia 1892–1 lipca/13 lipca 1899 – Boris Ozieriow (1853–1914)
- 21 lipca/2 sierpnia 1899–20 września/2 października 1902 – Aleksander von Lüders-Weymarn (1856–1914)
- 23 października/4 listopada 1902–24 września/6 października 1905 – płk Iwan Reinhardt (1864–1914)
- 24 września/6 października 1905–marzec 1917 – gen.-mjr Fiodor Fortwengler (1862–?)
Wzmianki z r. 1887
Gubernia obejmowała ujezdy (powiaty) bardzo uprzemysłowione, m.in. będziński, częstochowski, noworadomski czy łódzki.
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego zawiera hasło o guberni: "Piotrkowska gubernia utworzona została w r. 1867 z części dawnych guberni: warszawskiej, kaliskiej i kieleckiej. Na obszarze Królestwa Polskiego stanowi ona długi lecz wąski pas, ciągnący się od płn.-wschodu ku płd.-zach., między gubernią kaliską od zachodu a radomską i kielecką od wschodu."
W książce „Rys geografii Królestwa Polskiego” z 1887 roku odnajdujemy następujący opis guberni piotrkowskiej:
„Gubernia Piotrkowska graniczy od północy z gub. Warszawską i Kaliską; od zachodu z gub. Kaliską (rz. Warta); od południo-zachodu – ze Szlązkiem; od wschodu z gub. Kielecką i Radomską (rz. Pilica). Dzieli się na 8 powiatów a mianowicie: Piotrkowski, Rawski, Brzeziński, Łódzki, Łaski, Częstochowski, Nowo-Radomski, Będziński. Położenie guberni, szczególniej w części północnej, jest płaskie, w południowych dopiero powiatach: Częstochowskim i Będzińskim, występują wzgórza, jak np. w okolicy Częstochowy i Olsztyna. Grunta niezbyt urodzajne szczególniej w Rawskiem, o czem świadzczy także przysłowie, które mówi, że tam:
Las – to leszczyna, Wróbel – to zwierzyna Ryby – to karaski, A grunt pszenny – piaski.I rzeczywiście, najwięcej jest gruntów piaszczystych szczególniej w powiatach: Piotrkowskim, Nowo-Radomskim, Brzezińskim, Rawskim; grunta znowu gliniaste ciągną się pobrzeżem Pilicy, a także po linii równoległej do kierunku drogi żelaznej, począwszy od Piotrkowa do Koluszek; ztąd przyjmują kierunek północno-zachodni i dochodzą do Zgierza (pow. Łódzki). O ile jednak przemysł rolniczy nie mógł znaleźć odpowiednich okoliczności dla swojego rozwoju, o tyle za to przemysł stoi w gub. Piotrkowskiej najwyżej ze wszystkich gubernij Królestwa Polskiego. Szczególniej nim się odznacza miasto Łódź. W całej guberni przeważa przemysł bawełniany i wełniany. Ludność gub. Piotrkowskiej ma 837,928 mk., czyli na 1 milę, przy obszarze 222,5 m., wypada 3316,5. Fabryk posiada najwięcej z całego Królestwa, bo aż 12,976 (zaliczono tu wszakże piekarnie, których jest w gub. 490); robotników w nich jest 60,516, a wartość produkcyi wynosi 76,592,459 rs. Lasy przetrzebione, jednak zajmują jeszcze przestrzeń blizko 50 mil. Gubernia Piotrkowska ma dosyć udogodnioną komunikacyę. Przez sam środek guberni przechodzi droga żel Warszawsko-Wiedeńska przez powiaty: Brzeziński, Piotrkowski, Nowo-Radomski, Częstochowski i Będziński. Przez powiaty Brzeziński i Łódzki (do Łodzi) dochodzi odnoga drogi Warszawsko-Wiedeńskiej pod nazwiskiem drogi Farbyczno-Łódzkiej. – od stacyi Koluszki. Nareszcie przez powiat Brzeziński przechodzi gałąź drogi żel. Iwanogrodzko-Dąbrowskiej od Bzina (gub. Radomska, pow. Konecki) do Koluszek. Wody gub. Piotrkowskiej spływają głównie do dwu rzek: Pilicy i Warty. Te jednak pod względem komunikacyi wielkiej przysługi nie oddają, gdyż Pilica jest spławna dopiero od Sulejowa a Warta w granicach gub. Piotrkowskie wcale nie spławna."
Miasta
Ulica Piotrkowska w Łodzi, ok. 1896
.jpg)
Nowy Rynek w Częstochowie, przełom XIX i XX wieku
Lista miast guberni na podstawie danych z carskiego spisu powszechnego z 1897 roku:
| miasto | populacja | |
|---|---|---|
| 1. | Łódź | 314 020 |
| 2. | Częstochowa | 45 045 |
| 3. | Piotrków | 31 182 |
| 4. | Pabianice | 26 765 |
| 5. | Będzin | 23 757 |
| 6. | Tomaszów | 21 005 |
| 7. | Zgierz | 19 108 |
| 8. | Nowo-Radomsk | 12 392 |
| 9. | Brzeziny | 7 648 |
| 10. | Rawa | 6 412 |
| 11. | Łask | 4 229 |
Przypisy
- ↑ Andrzej Gawryszewski: Ludność Polski w XX wieku. Warszawa: Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania im. Stanisława Leszczyckiego PAN, 2005, s. 18. ISBN 83-87954-66-7.
- ↑ Демоскоп Weekly. demoscope.ru. . (ros.).
- ↑ Gubernator i wicegubernator w Królestwie Polskim po 1867 roku, A. Górak, J. Kozłowski, K. Latawiec, Słownik biograficzny gubernatorów i wicegubernatorów w Królestwie Polskim (1867–1918), Lublin 2014, s. 43.
- ↑ Gubernator i wicegubernator w Królestwie Polskim po 1867 roku, A. Górak, J. Kozłowski, K. Latawiec, Słownik biograficzny gubernatorów i wicegubernatorów w Królestwie Polskim (1867–1918), Lublin 2014, s. 43–44.
Linki zewnętrzne
- Gubernia piotrkowska, Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VIII: Perepiatycha – Pożajście, Warszawa 1887, s. 202 .
| Województwa (1816–1837) | |
|---|---|
| Gubernie (1837–1918) |
|
