Pierwszy poruszyciel

Wygląd przypnij ukryj

Zasugerowano, aby zintegrować ten artykuł z artykułem Pierwsza przyczyna (dyskusja).Uzasadnienie: zdublowany artykuł

Pierwszy poruszyciel (albo nieruchomy poruszyciel) łac. primus motor – w filozofii Arystotelesa przyczyna ruchu obrotowego piątego elementu (pozostałe to ziemia, ogień, powietrze i woda) znajdującego się na obwodzie świata. Filozof pisze o nim głównie w księdze Λ (XII) swej Metafizyki.

Jest przyczyną ruchu i podtrzymuje ruch w trwaniu. Porusza kochającego. Jest to żywy byt, wieczny i najdoskonalszy. Arystoteles nazywa go niepoddanym ruchowi Bogiem-Umysłem, uznając go za transcendentną substancję, będącą czystym aktem bez żadnej możności i bez materialnej zasady. Jest on czystą myślą, zajmującą się w najwyższym stopniu tym, co boskie (1074b n9). Powoduje on pierwotny, wieczny i jeden ruch .

Na podstawie tej charakterystyki św. Tomasz z Akwinu utożsamił pierwszego poruszyciela z Bogiem ze Starego Testamentu (Jahwe, czyli Jestem Który Jestem - Wj 3,14).

Przypisy

1. ↑ Fizyka, ks. VII, roz. 6, 259a, 1-13
2. ↑ Metafizyka, ks. XII, roz. 7, 1073a, 6
3. ↑ Metafizyka, 1072b, 3
4. ↑ Metafizyka, 1072b, 28
5. ↑ Krokiewicz A.: Arystoteles, Pirron i Plotyn. s. 90.
6. ↑ Por. K. Leśniak: Wstęp. W: Arystoteles: Metafizyka. s. XXVII-XXVIII.

Bibliografia

• Krokiewicz A.: Arystoteles, Pirron i Plotyn. Warszawa: IW "PAX", 1974, s. 271.
• Leśniak K.: Wstęp. W: Arystoteles: Metafizyka. PWN, 1983, s. XI-XXX. ISBN 83-01-04592-2.

Poglądy filozoficzne na Boga

przedmiot	Absolut omniscjencja Stwórca pierwsza przyczyna pierwszy poruszyciel
poglądy poznawcze (epistemiczne)	agnostycyzm ignostycyzm
poglądy ontologiczne	ateizm agnostyczny naukowy deizm pandeizm teizm agnostyczny teopanizm panenteizm teologia procesu panteizm odmiany deizmu i teizmu creatio ex nihilo egzemplaryzm kreacjonizm inteligentny projekt teistyczny ewolucjonizm
argumenty	za wiarą (apologetyka) dowodzenie istnienia Boga argumenty biologiczny, kosmologiczny, moralny, ontologiczny, teleologiczny, z cudu, z przygodności i z racji dostatecznej zakład Pascala przeciw wierze argument z wolnej woli brzytwa Ockhama czajniczek Russella paradoks omnipotencji problem zła zakład ateisty powiązane pojęcia Bóg luk
stosunek do wiary i niewiary	antyteizm ateizm państwowy nowy ateizm apateizm dyskryminacja ateistów
autorzy argumentów	za wiarą Platon Arystoteles Anzelm z Canterbury Tomasz z Akwinu Blaise Pascal Gottfried Wilhelm Leibniz Immanuel Kant przeciw wierze William Ockham David Hume Bertrand Russell
powiązane dyscypliny	filozofia religii teodycea teologia naturalna

Ontologia

działy	metafizyka klasyczna metafizyka krytyczna teleologia
przedmioty	byt coś istnienie niebyt rzeczywistość istota aspekt cecha jakość kategoria przypadłość substancja właściwość transcendencja absolut Bóg Stwórca transcendentność inne cel przyczynowość świat możliwy wolna wola
odmiany bytów	konieczny przygodny w sensie dystrybutywnym w sensie kolektywnym abstrakt indywiduum konkret przedmiot rzecz
inne pojęcia	presokratejskie arché duch dusza logos monada natura nous platonizmu idea partycypacja arystotelizmu materia i forma substancjalna potencja i akt entelechia pierwsza przyczyna pierwszy poruszyciel separacja metafizyczna neoplatonizmu emanacja hipostaza inne antyczne pneuma średniowieczne haecceitas kartezjanizmu res cogitans res extensa inne nowożytne rzecz sama w sobie zombi inne bierność immanencja jedność koincydencja różnica ruch transcendentalność transcendentalia
pytania	dlaczego istnieje raczej coś niż nic dylemat psychofizyczny podstawowe zagadnienie filozofii spór o uniwersalia
pierwsze zasady	niesprzeczności bytu tożsamości identyczności przedmiotów nierozróżnialnych
poglądy	na istnienie świata nihilizm realizm metafizyczny realizm atomistyczny na liczbę substancji podstawowych monizm dualizm substancjalny własności pluralizm na byty podstawowe aktywizm dynamizm ewentyzm filozofia procesu hilemorfizm wariabilizm na hierarchię bytu emergentyzm holizm redukcjonizm na przewidywalność determinizm fatalizm indeterminizm teoria parenklizy na umysł i świadomość epifenomenalizm dualizm psychofizyczny okazjonalizm paralelizm psychofizyczny panpsychizm na wolną wolę kompatybilizm inkompatybilizm dylemat determinizmu na powszechniki nominalizm reizm sermonizm konceptualizm realizm pojęciowy umiarkowany platoński na Boga ateizm agnostyczny naukowy deizm pandeizm teizm agnostyczny teopanizm panenteizm teologia procesu panteizm odmiany deizmu i teizmu creatio ex nihilo egzemplaryzm inne esencjalizm hylozoizm panlogizm odmiany monizmu materializm dialektyczny francuski wulgarny mechanicyzm immaterializm idealizm solipsyzm spirytualizm naturalizm fizykalizm

Kontrola autorytatywna (pojęcie filozoficzne):

• BNCF: 19138

Encyklopedia internetowa:

• Britannica: topic/first-cause, topic/prime-mover-philosophy