Indeterminizm

Wygląd przypnij ukryj

Indeterminizm (łac. in – nie + determinare – określać) – zaprzeczenie determinizmu; koncepcja filozoficzna na gruncie przyrodniczym zakładająca, że związek między przyczyną a skutkiem w przyrodzie nie jest ścisły – dopuszcza istnienie przypadku i neguje możliwość przewidywania zjawisk późniejszych na podstawie wcześniejszych, ponieważ te same przyczyny niekoniecznie mają prowadzić do tych samych skutków.

Występuje w formach:

• skrajnych, radykalnych – negacja istnienia jakichkolwiek uwarunkowań;
• umiarkowanych – negacja tylko pewnego typu uwarunkowań lub twierdzenie, że ta sama przyczyna niekoniecznie musi zawsze powodować ten sam skutek.

Na gruncie religijnym zaprzeczeniem istnienia determinacji ludzkiego losu jest wolna wola, natomiast doktryną postulującą zdeterminowanie ludzkiego losu przez siłę wyższą (los, Boga, własność ludzką) jest fatalizm.

W socjologii możemy mówić o indeterminizmie technicznym. Jest to przekonanie, że świat duchowy jest oddzielony od rzeczywistości materialnej.

Zobacz też

• dylemat determinizmu

Przypisy

1. ↑ Anna Lemańska, Determinizm, http://www.kul.pl/files/57/encyklopedia/lemanska_determinizm.pdf
2. ↑ a b Wincenty Okoń: Nowy słownik pedagogiczny. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie "Żak", 2001, s. 135-136. ISBN 83-88149-41-5.
3. ↑ indeterminizm, Encyklopedia PWN  .
4. ↑ Eric Maigret, Socjologia komunikacji i mediów, 2012, s. 153.

Linki zewnętrzne

• Determinism and indeterminism (ang.), Routledge Encyclopedia of Philosophy, rep.routledge.com .

Ontologia

działy	metafizyka klasyczna metafizyka krytyczna teleologia
przedmioty	byt coś istnienie niebyt rzeczywistość istota aspekt cecha jakość kategoria przypadłość substancja właściwość transcendencja absolut Bóg Stwórca transcendentność inne cel przyczynowość świat możliwy wolna wola
odmiany bytów	konieczny przygodny w sensie dystrybutywnym w sensie kolektywnym abstrakt indywiduum konkret przedmiot rzecz
inne pojęcia	presokratejskie arché duch dusza logos monada natura nous platonizmu idea partycypacja arystotelizmu materia i forma substancjalna potencja i akt entelechia pierwsza przyczyna pierwszy poruszyciel separacja metafizyczna neoplatonizmu emanacja hipostaza inne antyczne pneuma średniowieczne haecceitas kartezjanizmu res cogitans res extensa inne nowożytne rzecz sama w sobie zombi inne bierność immanencja jedność koincydencja różnica ruch transcendentalność transcendentalia
pytania	dlaczego istnieje raczej coś niż nic dylemat psychofizyczny podstawowe zagadnienie filozofii spór o uniwersalia
pierwsze zasady	niesprzeczności bytu tożsamości identyczności przedmiotów nierozróżnialnych
poglądy	na istnienie świata nihilizm realizm metafizyczny realizm atomistyczny na liczbę substancji podstawowych monizm dualizm substancjalny własności pluralizm na byty podstawowe aktywizm dynamizm ewentyzm filozofia procesu hilemorfizm wariabilizm na hierarchię bytu emergentyzm holizm redukcjonizm na przewidywalność determinizm fatalizm indeterminizm teoria parenklizy na umysł i świadomość epifenomenalizm dualizm psychofizyczny okazjonalizm paralelizm psychofizyczny panpsychizm na wolną wolę kompatybilizm inkompatybilizm dylemat determinizmu na powszechniki nominalizm reizm sermonizm konceptualizm realizm pojęciowy umiarkowany platoński na Boga ateizm agnostyczny naukowy deizm pandeizm teizm agnostyczny teopanizm panenteizm teologia procesu panteizm odmiany deizmu i teizmu creatio ex nihilo egzemplaryzm inne esencjalizm hylozoizm panlogizm odmiany monizmu materializm dialektyczny francuski wulgarny mechanicyzm immaterializm idealizm solipsyzm spirytualizm naturalizm fizykalizm

Encyklopedie internetowe (pojęcie):

• Britannica: topic/indeterminism
• SNL: indeterminisme
• Catalana: 0116271
• DSDE: indeterminisme