Skawina

Wygląd przypnij ukryj Skawina

miasto w gminie miejsko-wiejskiej
Rynek w Skawinie
Herb Flaga
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Powiat	krakowski
Gmina	Skawina
Aglomeracja	krakowska
Prawa miejskie	1364
Burmistrz	Norbert Rzepisko
Powierzchnia	20,5 km²
Populacja (31.12.2019) • liczba ludności • gęstość	24 310 1185,9 os./km²
Strefa numeracyjna	12
Kod pocztowy	32-050
Tablice rejestracyjne	KRA
Położenie na mapie gminy SkawinaSkawina
Położenie na mapie PolskiSkawina
Położenie na mapie województwa małopolskiegoSkawina
Położenie na mapie powiatu krakowskiegoSkawina
49°58′30″N 19°49′42″E/49,975000 19,828333
TERC (TERYT)	1206114
SIMC	0951876
Urząd miejskiRynek 1 32-050 Skawina
Strona internetowa
BIP

Skawina – miasto w województwie małopolskim, w powiecie krakowskim, siedziba gminy Skawina. Miasto jest położone nad rzeką Skawinką, kilkanaście kilometrów na południowy zachód od centrum sąsiedniego Krakowa. Jest jednym z ośrodków miejskich aglomeracji krakowskiej.

Według danych GUS z 31 grudnia 2019 r. miasto liczyło 24 310 mieszkańców, natomiast obszar całej gminy zamieszkuje 43 586 osób. Powierzchnia miasta wynosi 20,50 km².

Było to miasto opactwa benedyktynów tynieckich w powiecie szczyrzyckim województwa krakowskiego w końcu XVI wieku.

W latach 1975–1998 Skawina należała administracyjnie do województwa krakowskiego.

Położenie

Wschodnia część Skawiny obejmuje Korabniki – dawną wieś służebną dworu krakowskiego. Pozostałością tamtych czasów jest renesansowy, piętrowy dwór-pałac zbudowany w latach 1540–1580 przez Pawła Korytkę.

Powierzchnia miasta wynosi 20,50 km² (1 stycznia 2011).

Skawina leży w dawnej ziemi krakowskiej, stanowiącej część historycznej Małopolski.

Toponimia

Skawina pisana jako Skiwina na mapie Księstwa Oświęcimskiego i Zatorskiego – mapa Abrahama Orteliusa z 1603 r.

Nazwa miasta pochodzi od nazwy przepływającej przezeń rzeki. Pierwotnie – w latach 1253–1258 – mówiono o niej „Skauina”, po lokacji miasta utrwaliła się nazwa Skawinka. W języku staropolskim słowo „skać” oznaczało „kręcić się”, „toczyć się”, „skartia” zaś – „kręcenie się”, „toczenie się”. Podobne znaczenie miało prasłowiańskie słowo „szkoti”. Natomiast germańskie „skaulon” oznaczało „poruszać się naprzód” lub „pędzić”. Nazwa odpowiada charakterowi rzeki, która wije się licznymi meandrami i ma wartki nurt wzdłuż całego biegu.

Ochrona środowiska

Według raportu Światowej Organizacji Zdrowia w 2016 roku Skawina została sklasyfikowana na dwunastym miejscu listy najbardziej zanieczyszczonych miast Unii Europejskiej.

Podejmowane działania samorządu gminy w zakresie likwidacji źródeł emisji zanieczyszczeń powietrza przyniosły działania skutkujące tym, że w 2023 r.

• Stężenie pyłów PM 10 przekroczyło 50 µg/m3 jedynie przez 16 dni, podczas gdy przepisy krajowe mówią, że nie może przekraczać tej wartości przez 35 dni. Dla porównania, w 2011 r. liczba epizodów smogowych wyniosła 161 dni, w 2018 r. - 91 a w 2022 r. - 32 dni
• Jeszcze w 2017 roku do ciężkiego alarmowego przekroczenia norm dochodziło przez 19 dni w roku. Przez ostatnie 3 lata jakość powietrza w Skawinie ani razu nie przekroczyła poziomu alarmowego
• Pierwszy raz w historii pomiarów w ciągu roku nie nastąpiło przekroczenie poziomu alarmowego - 150 µg/m3 oraz informowania - 100 µg/m3 dla stanów średniodobowych
• Poziom średnioroczny stężenia pyłów PM10 w 2023 r, wyniósł ok. 20 µg/m3 podczas gdy zgodnie z przepisami krajowymi nie może przekraczać 40µg/m3.

Skawina jest jednym z najbardziej monitorowanych miejsc w Małopolsce w zakresie zanieczyszczeń powietrza - poza stacją monitoringową Państwowego Monitoringu Środowiska na ul. Ogrody w Skawinie oraz stacją pomiarową samorządu gminnego na terenie Stadionu Miejskiego w Skawinie (stacja mierzy ilość pyłów oraz stężenie w pyle 16 wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych w tym benzo(a)piernu) .

Na terenie miasta jak i całej gminy obowiązuje lokalna uchwała antysmogowa która wprowadziła m.in.

• Zakaz eksploatacji dla nowych kotłów i ogrzewaczy na węgiel od 1 stycznia 2022 roku i istniejących od 1 stycznia 2030 roku.
• Zaostrzone wymagania dla nowych kotłów na biomasę (emisja pyłu do 20 mg/m³) i nowych kominków (zamknięta komora spalania, automatyczna regulacja) od 1 stycznia 2023 roku.
• Wymiana kotłów pozaklasowych do końca 2022 roku a kotłów 3 i 4 klasy do końca 2026 roku.

Na terenie miasta znajduje się Obszar Natura 2000 Skawiński Obszar Łąkowy.

We wschodniej części miasta Skawina, w dzielnicy Korabniki, pomiędzy ulicami Graniczną i Łanową znajduje się utworzony 22 marca 2023r. (Dziennik Urzędowy Województwa Małopolskiego rok 2023, poz. 2303) użytek ekologiczny o nazwie „Zimowit na Rzepniku” o powierzchni 1,05 ha. Teren stanowią wilgotne łąki z rzędu Molinietalia, związku Calthion. Stanowisko powstało w celu ochrony rośliny z gatunku zimowit jesienny (Colchicum autumnale) objętej ochroną częściową, rzadko spotykaną w regionie krakowskim.

Historia

Ratusz w Skawinie Stacja kolejowa w Skawinie

Ta sekcja od 2008-06 wymaga zweryfikowania podanych informacji.Należy podać wiarygodne źródła w formie przypisów bibliograficznych. Część lub nawet wszystkie informacje w sekcji mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte. Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary) Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tej sekcji. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tej sekcji.

• 5000 p.n.e. – na tę datę szacuje się pierwsze ślady osadnictwa odkryte w okolicach Skawiny.
• 1229 – pierwsza wzmianka o Babicach i Pisarach.

Skawina jako miasto graniczne w późnym średniowieczu

• 1364 – decyzją króla Kazimierza Wielkiego na terenie miejscowości: Pisary, Babice Nowe i Babice Stare zostało założone miasto Skawina (akt erekcyjny z dnia 22 maja). W listopadzie tego samego roku wydano akt prawny dotyczący budowy w Skawinie kościoła parafialnego (z przylegającą do niego pierwszą w mieście szkołą) – parcelę pod jego budowę podarował król.
• 1471 – opat tyniecki Maciej Skawinka założył w Skawinie szpital (przytułek dla chorych i ubogich), który funkcjonował z przerwami do końca XIX wieku.
• 1493 – najstarszy widok Skawiny w dziele Hartmanna Schedla Liber cronicarum (Kronika świata) wydanym w Norymberdze – w widoku Krakowa znajduje się fragment, który według prof. J. Mitkowskiego przedstawia Skawinę.
• 1500–1600 – powstały pierwsze cechy skawińskie.
• 1651–52 – w Skawinie miała miejsce wielka zaraza, w ciągu dwóch lat liczba mieszkańców zmniejszyła się o ponad połowę.
• 1655 – spalenie Skawiny przez Szwedów (podczas oblężenia Krakowa), zniszczenie m.in. zamku kazimierzowskiego.
• 1683 – miasto było punktem zbornym husarii polskiej, udającej się pod Wiedeń. Przegląd wojsk na rynku skawińskim przez króla Jana III Sobieskiego.
• 1772 – Skawina znalazła się w granicach zaboru austriackiego.
• 1802 – powstał cmentarz parafialny w Skawinie.
• 1815 – wielki pożar miasta (zniszczeniu uległ kazimierzowski kościół parafialny – odbudowano go dopiero w 1826 r.).
• 1816 – kasata klasztoru tynieckiego – Skawina weszła w skład dóbr cesarskich.
• 1831 – epidemia cholery w Skawinie.
• 1873 – kolejna epidemia cholery (w ciągu pięciu dni umarło 300 mieszkańców).
• 1878 – w Skawinie powstała Ochotnicza Straż Pożarna.
• 1884–86 – budowa linii kolejowej.
• 1886 – początki skawińskiego urzędu pocztowego (dotychczas korespondencja przesyłana była przez stację poczty konnej w Mogilanach).
• 1895 – wybudowano Browar Parowy w Skawinie (prowadził działalność do 1915 r.).
• 1896 – założono gniazdo Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Skawinie (1904–1906 budowa siedziby „Sokoła” na terenie ruin zamku kazimierzowskiego).
• 1900 – wybudowano rafinerię nafty (zakład ten prowadził produkcję w latach 1922–1932).
• 1909 – powstała skawińska Spółdzielnia Rolniczo-Handlowa „Rola”.
• 1910 – powstał Związek Niewiast Katolickich w Skawinie pod przewodnictwem Zofii Mrozowickiej.
• 1910 – powstała Fabryka Środków Kawowych Henryka Francka i Synów SA.
• 1914 – wymarsz drużyny (ponad 25 osób) skawińskich Sokołów do Legionów (21 sierpnia).
• 1918 – miasto oswobodzono spod panowania austriackiego.
• 1922 – powstał Klub Sportowy „Skawinka”.
• 1939 – rozpoczęto budowę huty aluminium (otwartej w 1954 r.).
• 1942 – wywiezienie skawińskich Żydów do obozu zagłady w Bełżcu (29 sierpnia).
• 1945 – do Skawiny wkroczyły oddziały 60. Armii I Frontu Ukraińskiego Armii Czerwonej (23 stycznia).
• 1947 – założenie Powszechnej Spółdzielni Spożywców w Skawinie.
• 1951–1962 – powstało wiele nowych zakładów przemysłowych w Skawinie, m.in. Elektrownia Skawina. Skawina staje się drugim co do wielkości miastem w województwie krakowskim.
• 1980 – oddanie do użytku Hali Widowiskowo-Sportowej w Skawinie.
• 1981 – zamknięcie Wydziału Elektrolizy Huty Aluminium w Skawinie.
• 2000 – honorowe obywatelstwo Miasta Skawina otrzymał bp. Kazimierz Nycz
• 2002 – papież Jan Paweł II podczas kolejnej pielgrzymki po Ojczyźnie zatrzymał się w Skawinie i pobłogosławił miasto, jak również parafie pw. św. Szymona i Judy Tadeusza oraz Miłosierdzia Bożego w Skawinie.
• 2014 – Powstanie parku technologicznego na terenie Skawiny.

Zabytki

Obiekty wpisane do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego.

• Historyczny układ urbanistyczny;
• kościół pw. św. Szymona i św. Judy, cmentarz przykościelny, figura MB Niepokalanie Poczętej, ogrodzenie, drzewostan;
• kościół filialny pw. Nawiedzenia NPM;
• bożnica ul. Kazimierza Wielkiego;
• zespół dworski, ul. Wyspiańskiego 1: dwór, spichlerz, stodoła, młyn, stajnie, park ze stawami;
• ratusz;
• zespół stacji kolejowej: dworzec, budynek mieszkalny, dawny dom dróżnika;
• dom z dwoma oficynami ul. Konopnickiej 2;
• budynek Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”, park miejski;
• dom Rynek 17 z podworcem;
• dom Rynek 18 z oficyną boczną;
• dom Rynek 20.

Demografia

• Piramida wieku mieszkańców Skawiny w 2014 roku.

Gospodarka

Elektrownia Skawina

Największe zakłady przemysłowe:

• Elektrownia Skawina
• „Grana” sp. z o.o. (dawniej Biogran GmbH) – producent rozpuszczalnej kawy zbożowej Inka
• Lajkonik Snacks S.A. – fabryka produkująca między innymi paluszki Lajkonik
• NPA Skawina (Nowoczesne Produkty Aluminiowe Skawina) (dawniej Huta Aluminium Skawina), oddział Grupy Boryszew
• Nicromet – producent stopów aluminiowych
• Valeo – producent podzespołów samochodowych
• Teamtechnik Production Technology
• Bahlsen – producent słodyczy
• Vesuvius – materiały ogniotrwałe
• Frezwid – jeden z najnowocześniejszych zakładów w Europie produkujących frezy i piły
• Ferro S.A. – producent i hurtownik armatury łazienkowej
• Panatoni Europe – magazyny (powstałe po likwidacji Mix Electronics)

Infrastruktura i transport

• Przez Skawinę przebiega droga DK44, która jest także obwodnicą Skawiny oraz zaczyna swój bieg droga DW953.
• W centrum Skawiny znajduje się dworzec kolejowy Skawina przy linii kolejowej 94 Kraków Płaszów-Oświęcim oraz na dworcu zaczyna swój bieg linia 97 Skawina-Żywiec.
• W zachodniej części miasta na linii kolejowej 94 znajdują się stacje kolejowe Skawina Zachodnia oraz Podbory Skawińskie, a we wschodniej przystanek kolejowy Skawina Jagielnia.
• Miasto jest obsługiwane przez linie autobusowe MPK Kraków oraz komunikację gminną.
• Przez Skawinę przebiega linia Szybkiej Kolei Aglomeracyjnej SKA2 (Kraków Główny - Skawina - Podbory Skawińskie - Przeciszów)

Kultura

Basen Camena Pałacyk „Sokół”

Centrum Kultury i Sportu

Centrum Kultury i Sportu w Skawinie to samorządowa instytucja kultury w Skawinie, która powstała w 1992 roku. Główna siedziba CKiS mieści się przy ulicy Żwirki i Wigury 11. Centrum prowadzi działalność kulturalną, sportową, rekreacyjną i turystyczną na terenie i na rzecz mieszkańców gminy Skawina. Ponadto Centrum administruje obiektami: pałacykiem „Sokół”, halą widowiskowo-sportową, ośrodkiem kulturalno-rekreacyjnym „Gubałówka”, dworem ludwikowskim, dwoma boiskami Orlik 2012 oraz stadionem miejskim.

Teatr Tańca „IKA”

Stadion Miejski w Skawinie

Istniejący od 1992 r. zespół tańca nowoczesnego prowadzony przez instruktorkę tańca Monikę Fliszewską. W ciągu 8 lat istnienia IKA zaprezentowała dwadzieścia układów tanecznych występując podczas imprez wojewódzkich, ogólnopolskich, a także za granicą (Hurth). Zespół był trzykrotnie wyróżniany do udziału w Konińskim Festiwalu Piosenki i Tańca. Za układ „Amadeusz” prezentowany podczas Ogólnopolskiego Konkursu „Odkrywamy talenty” w ramach Festiwalu „Tęczowy Music Box” zespołowi przyznano „Brązową Półnutkę”. W 2000 r. zespół otrzymał aż trzy pierwsze nagrody na:

• Małopolskim Festiwalu Dziecięcych Form Tanecznych i Muzycznych Skawina 2000,
• Międzywojewódzkich Spotkaniach Tanecznych Olkusz 2000,
• VI Ogólnopolskich Konfrontacjach Zespołów Tanecznych Małopolskich 2000.

Folklor

Ta sekcja od 2008-06 wymaga zweryfikowania podanych informacji.Należy podać wiarygodne źródła w formie przypisów bibliograficznych. Część lub nawet wszystkie informacje w sekcji mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte. Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary) Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tej sekcji. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tej sekcji.

Wnętrze Hali Widowiskowo-Sportowej w Skawinie

Na wyjątkowość skawińskiego folkloru, poza skrzętnie kultywowanymi obrzędami, składa się oryginalny strój ludowy. Zachowało się niewiele zdjęć i eksponatów pozwalających na jego całkowitą identyfikację. W miarę dokładny opis tego stroju można odnaleźć w dziele Oskara Kolberga z 1871 r. pt. „Lud”. Podaje on tam, że Skawinianki okręcały głowę długim płótnem, które puszczało się na ramiona, gorset miały jasnoniebieski, spódnicę zieloną obszytą na dole taśmami, fartuch w różnych kolorach, a szal (tzw. rantuch) uzupełniał całość stroju. Mężczyźni natomiast sposobem ubierania byli najbardziej zbliżeni do włościan. Nosili granatowe kapoty, haftowane kaftany zwykle zielonego koloru, czapki obszyte wąskim barankiem (czarnym lub popielatym) i nie opasywali się pasami. Po klęsce powstania styczniowego rozpowszechnił się wśród skawińskich kobiet specjalny strój żałobny, mający odzwierciedlać smutek i żałobę. Skawina była ośrodkiem hafciarskim – zachowały się jeszcze gdzieniegdzie elementy tam wykonanych strojów ludowych. W Muzeum Etnograficznym w Krakowie można z kolei podziwiać słynne niegdyś skawińskie meble, a zwłaszcza pięknie malowane skrzynie.

Zwyczaje i obrzędy skawińskie

Dzięki długoletniej działalności archiwistycznej Towarzystwa Przyjaciół Skawiny zachowało się wiele przekazów dotyczących nieznanych już być może skawińskich zwyczajów i obrzędów. Gdy kończył się np. karnawał i nadchodziły dni zapustne, mający poczucie humoru Skawinianie przebierali się za Żydów, Cyganów, kramarzy, kominiarzy, mężczyźni za kobiety, a kobiety za mężczyzn. Przebierańcy chodzili po domach, gdzie śpiewali żartobliwe piosenki i recytowali zabawne wierszyki, a gospodarze częstowali przybyłych żywnością (czasami nawet i wódką...). W czasie zapustów „chodził” też po Skawinie tzw. „Kantek”. Była to kukła ze słomy, okryta płaszczem, pod którym chował się parobek. Z „Kantkiem” chodzono po domach, gdzie żartowano i śpiewano każąc „Kantkowi” wyczyniać rozmaite sztuczki. Podobno od postaci owego „Kantka” wzięło się przezwisko nadane Skawinianom przez mieszkańców okolicznych wiosek. Chcąc im dokuczyć mówili: „Ty skawiński kojtku!...” Zapustne obrzędy były bardzo popularne jeszcze pod koniec XIX w.

Istnieje zwyczaj, związany z Niedzielą Palmową, noszenia do kościoła specjalnie w tym celu przygotowanych palm: w Skawinie były one robione z gałązek kwiatowych trzcinnika lancetowatego oraz z leszczynowych grubych prętów. Po niedzielnej mszy chłopcy z poszczególnych wiosek spod Skawiny dzielili się, a następnie rozpoczynały się... bójki przy pomocy palm pomiędzy poszczególnymi grupami. Palmy miały do metra długości, szczególnie unikano tych z dużą ilością leszczynowych kijów. W następującą po Niedzieli Palmowej środę z poświęconych już palm robiono krzyżyki, które gospodarze wbijali na polach w każdy obsiany kawałek ziemi. Miało to chronić zbiory przed gradobiciem oraz innymi klęskami. Ostatni krzyżyk przybijano do drzwi domu. Kije z palemek były również wykorzystywane w lany poniedziałek, kiedy to chłopcy chodzili z tzw. „buckami”, czyli właśnie tymi kijami. Chodzili do poszczególnych domów i rzucali kije na ziemię. W zamian za to gospodarz ofiarowywał im drobny poczęstunek.

Wielkim wydarzeniem w życiu Skawiny oraz okolicznych wsi był odpust w Tyńcu (święto Piotra i Pawła) – dniu 29 czerwca. Liczne były kramy z zabawkami, piernikami „całuskami”, młodzież bawiła się na karuzelach. Po mszy świętej hucznie bawiono się, było picie piwa, jedzenie lisieckiej kiełbasy i golkowickich kukiełek. Zwyczaj ten, powstały w XIX w., przetrwał aż do lat 30. XX w. Jesienią, w czasie kopania ziemniaków i „brania” lnu, odbywały się tzw. „tłuki”, polegające na tym, że zamożniejsi gospodarze zapraszali ze wsi kilkanaście albo i więcej osób i wspólnymi siłami wykonywano zaplanowane prace. Być może len był uprawiany przez mieszczan w XIX w. nie tylko dla korzyści, a właśnie jako pretekst do wspólnego spędzania długich i chłodnych jesiennych wieczorów. Dzisiaj kontynuacją dawnych obrzędów pozostają jedynie dożynki, organizowane co roku w innej wsi. W ich trakcie przeprowadzane są np. wybory miss Krakowianki przedszkolaków czy też występy zespołów folklorystycznych.

Sport

Klub Skawinka Skawina został założony w 1922 roku. Największy sukces klubu to gra w III lidze w sezonach 1978/79 oraz 2002/03. Obecnie klub gra w małopolskiej klasie okręgowej.

Wspólnoty wyznaniowe

Kościół św. app Szymona i Judy Tadeusza Kościół Nawiedzenia NMP Kościół Miłosierdzia Bożego

Kościół rzymskokatolicki

• Parafia św. Apostołów Szymona i Judy Tadeusza w Skawinie (Kościół Świętych Apostołów Szymona i Judy Tadeusza)
• Parafia Miłosierdzia Bożego w Skawinie-Ogrodach (Kościół Miłosierdzia Bożego z lat 1982–1995. Ośrodek duszpasterski utworzono w 1979 roku. 14 kwietnia 2007 r. został konsekrowany.)
• Kościół Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny (przez mieszkańców nazywany ''małym kościółkiem'')
• Kościół Krzyża Świętego (nieistniejący drewniany kościół, mieścił się przy drodze do Krakowa i Sidziny w dzielnicy Podlipki)

W 2009 w dzielnicy Korabniki otwarto pierwszy w Polsce dom zakonny Zgromadzenia Sług Miłości – Księży Guanellianów. Mieści się tam kaplica w której odprawiane są Msze święte. Zakon prowadzi również Dom Dziecka.

Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny

• prawosławne nabożeństwa prowadzone są w rzymskokatolickim Kościele Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny w Skawinie przez duchownych z parafii Zaśnięcia Najświętszej Maryi Panny w Krakowie należącej do Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego.

Kościół Zielonoświątkowy

• zbór „Syloe”. Budynek kościoła powstał w latach 1987–1996. Mieści się w centrum miasta przy ul. Okrężnej 5.

Świadkowie Jehowy

• zbór Skawina–Południe,
• zbór Skawina–Północ z Salą Królestwa

Judaizm

Synagoga Chewra Thilim. Położona na rogu ulic Babetty, Kazimierza Wielkiego oraz Estery. Zbudowana w 1894 roku. Zniszczona podczas II wojny światowej. Budynek pozostał, pełni funkcje usługowe.

Współpraca międzynarodowa

Miasta i gminy partnerskie:

• Thetford  Anglia
• Roztoky  Czechy
• Hürth  Niemcy
• Turčianske Teplice  Słowacja
• Civitanova Marche  Włochy
• Przemyślany  Ukraina
• Holešov

Przypisy

1. ↑ a b Wyniki badań bieżących – Baza Demografia – Główny Urząd Statystyczny , demografia.stat.gov.pl  .
2. ↑ Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku ; Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 2008, s. 102.
3. ↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2013 r.. „Powierzchnia i Ludność w Przekroju Terytorialnym”, 2013-07-26. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny. ISSN 1505-5507. brak numeru strony
4. ↑ Jarosław Widawski: Miejskie mury obronne w Państwie Polskim do początku XV wieku. Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa 1973, s. 425.
5. ↑ Przerażający raport ws. jakości powietrza. Polskie miasta na czele listy. 2016-05-14.
6. ↑ Podstawowe informacje o stacji Skawina , os. Ogrody - GIOŚ , powietrze.gios.gov.pl  .
7. ↑ Biuletyny Informacji Publicznej , bip.malopolska.pl  .
8. ↑ Oświata Ludowa. Organ Krakowskiego Towarzystwa Oświaty Ludowej, nr III/1911, s. 110–111, 1911 .brak strony (książka)
9. ↑ Fabryka surogatów kawy w Skawinie Czas 1911 nr 309 z 11 lipca s. 3.
10. ↑ Rada Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa „Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa lata wojny 1939 – 1945”, Sport i Turystyka 1988, ISBN 83-217-2709-3, s. 371.
11. ↑ Urząd Miasta i Gminy w Skawinie: Rozwój Skawińskiego Obszaru Gospodarczego – Park Technologiczny
12. ↑ Wykaz obiektów wpisanych do Rejestru Zabytków Nieruchomych Województwa Małopolskiego z uwzględnieniem podziału na powiaty i gminy , wuoz.malopolska.pl  .
13. ↑ https://bdl.stat.gov.pl/BDL/dane/teryt/tablica#, w oparciu o dane z Banku Danych Lokalnych GUS.
14. ↑ Team technik.
15. ↑ Baterie łazienkowe i baterie kuchenne , www.ferro.pl   (pol.).strona główna serwisu
16. ↑ Vela.net.pl, Komunikacja autobusowa , Urząd Miasta i Gminy w Skawinie   (pol.).
17. ↑ Koleje Małopolskie , Koleje Małopolskie   (pol.).
18. ↑ Historia  .
19. ↑ Obiekty  .
20. ↑ Skarb – Skawinka Skawina , www.90minut.pl   (pol.).
21. ↑ Prawosławne nabożeństwa w Skawinie / Православнi Богослужіння у Скавинi. krakow-cerkiew.pl. .
22. ↑ Historia Kościoła Zielonoświątkowego w Skawinie. blizejjezusa.pl. .
23. ↑ Kontakt. blizejjezusa.pl. .
24. ↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org  .
25. ↑ Miasta partnerskie.

Linki zewnętrzne

• Obecne dzielnice Skawiny „Babice stare i nowe” w Słowniku historyczno-geograficznym województwa krakowskiego w średniowieczu (online).
• Skawina, Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. X: Rukszenice – Sochaczew, Warszawa 1889, s. 662 .
• Strona internetowa miasta Skawiny. um.skawina.net. .
• Skawina w dokumencie archiwalnym. skawina.polska.pl. .

Miasta województwa małopolskiego

Miasta na prawach powiatu	Kraków Nowy Sącz Tarnów
Miasta powiatowe	Bochnia Brzesko Chrzanów Dąbrowa Tarnowska Gorlice Limanowa Miechów Myślenice Nowy Targ Olkusz Oświęcim Proszowice Sucha Beskidzka Wadowice Wieliczka Zakopane
Miasta gminne	Alwernia Andrychów Biecz Bobowa Brzeszcze Bukowno Chełmek Ciężkowice Czarny Dunajec Czchów Dobczyce Grybów Jordanów Kalwaria Zebrzydowska Kęty Koszyce Krynica-Zdrój Krzeszowice Książ Wielki Libiąż Maków Podhalański Mszana Dolna Muszyna Niepołomice Nowe Brzesko Nowy Wiśnicz Piwniczna-Zdrój Rabka-Zdrój Radłów Ryglice Skała Skawina Słomniki Stary Sącz Sułkowice Szczawnica Szczucin Świątniki Górne Trzebinia Tuchów Wojnicz Wolbrom Zakliczyn Zator Żabno

Skawina

Części miasta wg TERYT	Bagienki Bardynówka Dębcza Dolne Korabniki Grabówki Górne Korabniki Jagielnia Jaszek Koniasta Koniaste Doły Korabniki Łysa Góra Obczar Podbory Podkoniasta Podlipki Samborek Stare Miasto Szwaby Wyrwisko

Gmina Skawina

• Siedziba gminy: Skawina

Miasta	Skawina
Wsie	Borek Szlachecki Facimiech Gołuchowice Grabie Jaśkowice Jurczyce Kopanka Krzęcin Ochodza Polanka Hallera Pozowice Radziszów Rzozów Wielkie Drogi Wola Radziszowska Zelczyna
Integralne części wsi	Brzegi (Gołuchowice) Brzegi (Radziszów) Bujaki Chałupy Chożyny Dąbrowy Dębina Doły Dół Ducki Dział (Grabie) Dział (Korzęcin) Dział (Wola Radziszowska) Garcowiec Góra Górki (Rzozów) Górki (Wola Radziszowska) Gościniec Kanowskie Kapelanka Koło Dzwonka Koło Gościńca Kopanka Druga Kopanka Pierwsza Kotacz Lamuze Łazy Łęg Łopata Na Dziale Nad Jazem Nowa Wieś Nowina (Facimiech) Nowina (Pozowice) Nowina (Wielkie Drogi) Odwiśle Ostra Góra Pasternik Pochów Pod Cmentarzem Pod Górą Pod Kolebą Pod Ostrą Górą Podchybie Podjasienie Podlesie (Pozowice) Podlesie (Radziszów) Podlipie Podole Przeryta Przy Dzwonnicy Przy Wale Przy Wiśle (Jaśkowice) Przy Wiśle (Pozowice) Raszowa Ratusz Rokicie Rozparka Skotnia (Jaśkowice) Skotnia (Pozowice) Skotnica (Grabie) Skotnica (Krzęcin) Skotnica (Rzozów) Szczęsna Trzebol Ulice Wieliczka Wierzbanówka Wygoda Wyszczyczek Wyźrał Za Dworem Za Potokiem Zadworze Zagrody Zawalin Zawartki Zawodzie Zawsie Żabi Dołek Żabia Ulica Żary

Powiat krakowski

Miasta	Krzeszowice Skała Skawina Słomniki Świątniki Górne
Gminy miejsko-wiejskie	Krzeszowice Skała Skawina Słomniki Świątniki Górne
Gminy wiejskie	Czernichów Igołomia-Wawrzeńczyce Iwanowice Jerzmanowice-Przeginia Kocmyrzów-Luborzyca Liszki Michałowice Mogilany Sułoszowa Wielka Wieś Zabierzów Zielonki

Powiat krakowski (1920–1975) (► GG)

• Siedziba powiatu – Kraków

Przynależność wojewódzka	woj. krakowskie (1920–39) dystrykt krakowski (GG) (1939–45) woj. krakowskie (1945–75)
Miasta / Prawa miejskie (1920–34 →)	Skawina (← od 1924) Wieliczka (← od 1932)
Miasteczka (1920–34)	brak
Gminy miejskie (1920–39, 1945–75)	Skawina (← od 1924) Wieliczka (← od 1932)
Gminy wiejskie zbiorowe (1934–39, 1945–54 i 1973–75)	Bieżanów (do 1941) Biskupice (od 1973) Borek Fałęcki (do 1941) Bronowice Małe (do 1941) Czernichów Kocmyrzów-Luborzyca (od 1973) Koźmice Wielkie Liszki Michałowice (od 1973) Mogilany (1941–45 i od 1973) Mogiła (do 1950) Piaski Wielkie (do 1941) Podłęże (od 1973) Prądnik Czerwony (do 1941) Prokocim (do 1941) Radziszów (do 1941) Ruszcza (do 1954) Skawina (od 1941) Swoszowice (1941–54) Świątniki Górne (do 1941 i od 1945) Trąbki (do 1941 i 1945–54) Tyniec (do 1941) Węgrzce (1941–54) Węgrzce Wielkie (do 1941) Wieliczka (od 1941) Wielka Wieś (od 1973) Wola Duchacka (do 1941) Zabierzów Zielonki (do 1941 i od 1973)
Gromady (1954–72)	Balice (1954–68) Bębło (← 1958–61) Biały Kościół (← 1958–68) Bieżanów (1954–72) Biskupice (1954–60) Biskupice (1969–72) Bolechowice (1954–72) Borek Szlachecki (1954–61) Cholerzyn (1954–56) Czernichów (1954–72) Czulice (1954 → i ← 1956–60) Czułówek (1954–61) Dąbrowa Szlachecka (1960–72) Dojazdów (1954–60) Gorzków (← 1958–60) Goszcza (←1969) Grabówki (1954–60) Jankówka (1954–56) Jawczyce (1954–60) Kamień (1954–56) Kobylany (1954–60) Kocmyrzów (1960–72) Konary (1954–60) Korabniki (1954–60) Koźmice Wielkie (1954–72) Kryspinów (1956–60) Krzęcin (1954–61) Krzyszkowice (1954–60) Libertów (1954–61) Liszki (1954–72) Luborzyca (← 1958–72) Michałowice (← 1958–72) Modlnica (1954–68) Mogilany (1954–72) Morawica (1954–61) Mydlniki (1954–72) Podłęże (1960–72) Przebieczany (1954–69) Przybysławice (← 1958–72) Raciborowice (1954–72) Raciborsko (1956–61) Radziszów (1954–72) Rajsko (1954–72) Rożnowa (1954–60) Rusocice (1956–61) Rybna (1954–72) Rzeszotary (1954–60) Skawina (1960–72) Staniątki (1954–60) Swoszowice (1954–72) Ściejowice (1954–60) Śledziejowice (1954–61) Świątniki Górne (1954–72) Trąbki (1954–68) Tyniec (1954–60) Węgrzce (1954–72) Węgrzce Wielkie (1954–72) Wieliczka (1960–72) Wielka Wieś (1969–72) Wielkie Drogi (1954–72) Więcławice Stare (← 1958–61) Wola Radziszowska (←1969) Wołowice (1954–60) Wyciąże (1954 → i ← 1956–72) Zabierzów (1954–72) Zakrzów (1954–60) Zbydniowice (1954–61) Zielonki (1954–72)
Gminy (1939–45)	Miejskie Bochnia (←→) Dobczyce (←→) Kalwaria (←→) Kressendorf (←→) Myślenice (←→) Niepołomice (←→) Skawina Wieliczka Wiejskie Bieżanów (do 1941) Bochnia (←→) Bogucice (←→) Borek Fałęcki (do 1941) Bronowice Małe (do 1941) Brzeźnica (←→) Czernichów Gdów (←→) Klecza (1941–45) Koźmice Wielkie Kressendorf (←→) Landskron (1941–45) Lipnica Murowana (←→) Liszki Łapanów (←→) Mogilany (1941–45) Mogiła Myślenice (←→) Niegowić (←→) Niepołomice (1941–45) Piaski Wielkie (do 1941) Pcim (←→) Prądnik Czerwony (do 1941) Prokocim (do 1941) Przytkowice (1941–45) Raciechowice (←→) Radziszów (do 1941) Ruszcza Rzezawa (←→) Skawina (od 1941→) Stryszów (←→) Swoszowice (od 1941→) Świątniki Górne (do 1941) Trąbki (do 1941) Trzciana (←→) Tyniec (do 1941) Uście Solne (←→) Węgrzce (od 1941→) Węgrzce Wielkie (do 1941) Wieliczka (od 1941→) Wiśnicz Nowy (←→) Wola Duchacka (do 1941) Zabierzów Zembrzyce (← do 1945) Zielonki (do 1941)

1. ↑ Kursywą opisano gminy utworzone przez władze hitlerowskie.

Kontrola autorytatywna (miasto):

• VIAF: 152897374
• LCCN: nr99027116
• GND: 4687671-6
• NKC: ge816735
• J9U: 987007499078105171
• WorldCat: lccn-nr99027116