Podział administracyjny terenów II Rzeczypospolitej podczas II wojny światowej

Wygląd przypnij ukryj

Podział administracyjny terenów II Rzeczypospolitej podczas II wojny światowej – podział administracyjny obowiązujący na ziemiach polskich wcielonych po przegraniu wojny obronnej przez Polskę do III Rzeszy, Słowacji, Związku Radzieckiego i Litwy w okresie od 1939-1944. Na zajętych przez siebie terenach okupanci wprowadzili w 1939 własny podział administracyjny.

Tereny zajęte w 1939 przez III Rzeszę

Tereny znajdujące się na zachód od granicy niemiecko-radzieckiej ustanowionej układem z 28 września 1939 częściowo wcielono w skład III Rzeszy (dekret Hitlera z 8 października 1939), a częściowo pozostawiono jako tereny pod okupacją, tworząc 12 października 1939 Generalne Gubernatorstwo. Dodatkowo fragment województwa krakowskiego (Spisz i Orawa) został 21 listopada przekazany Słowacji. Zachowano dotychczasowe granice gmin, nazwanych teraz Stadtgemeinden (gminy miejskie) i Landgemeinden (gminy wiejskie) oraz przeważnie zachowano granice powiatów nazwanych Stadtkreise i Landkreise.

Tereny wcielone do III Rzeszy

Tereny Polski wcielone do III Rzeszy znalazły się w następujących jednostkach administracyjnych:

Generalne Gubernatorstwo

Generalne Gubernatorstwo (Generalgouvernement), które formalnie nie zostało wcielone do III Rzeszy, podzielono na 4 dystrykty:

Tereny zajęte w 1939 przez Związek Radziecki

Tereny zajęte przez Armię Czerwoną szybko zostały formalnie włączone w skład Związku Radzieckiego. 1 listopada 1939 część ziem polskich włączono jako Zachodnia Ukraina w skład Ukraińskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej, a część, jako Zachodnia Białoruś, 2 listopada w skład Białoruskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej. Nieco wcześniej, 10 października 1939, władze radzieckie przekazały Litwie fragment terytorium województw wileńskiego, nowogródzkiego i białostockiego z miastem Wilno (po zajęciu przez ZSRR Litwy i utworzeniu 21 czerwca 1940 Litewskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej tereny te pozostały przy tej republice, dodatkowo przekazano jej kolejne niewielkie fragmenty dawnych województw wileńskiego i białostockiego – rejony Hoduciszek, Święcian i Porzecza).

Do 4 grudnia 1939 roku tereny Zachodniej Ukrainy i Zachodniej Białorusi zostały podzielone na obwody:

Tereny zajęte w 1941 przez III Rzeszę

Po zaatakowaniu Związku Radzieckiego w 1941 (Plan Barbarossa), pod okupacją niemiecką znalazły się wszystkie ziemie przedwojennej Polski. Tereny Polski, zaanektowane wcześniej przez ZSRR, Niemcy włączyli w następujące jednostki administracyjne:

Przemyśl stał się siedzibą nowo utworzonego powiatu przemyskiego, obejmującego miasto Przemyśl i ww. 21 gmin z dawnych powiatów dobromilskiego i przemyskiego, a także 4 gminy z powiatu Jaroslau w dystrykcie Kraków (Dubiecko, Krzywcza, Kuńkowce i Orzechowce), należące przed wojną do powiatu przemyskiego.

W dystrykcie krakowskim utworzono także powiat krośnieński z 10 gmin powiatu jasielskiego i 11 gmin powiatu sanockiego.

Tereny zajęte w 1944 przez Związek Radziecki

Po zajęciu w 1944 roku przez Armię Czerwoną wschodnich terytoriów przedwojennej Polski, władze radzieckie przywróciły podział administracyjny z początku 1941, jako zachodnią granicę ZSRR przyjmując granicę radziecko-niemiecką z 1939. Granice republik związkowych nie uległy zmianom. Również bez zmian przywrócono podział Ukrainy na obwody. Zmiany wprowadzono natomiast w podziale na obwody Białorusi: z części obwodów białostockiego i nowogrodzkiego utworzono obwód grodzieński; z większej części obwodu wilejskiego utworzono obwód mołodeczański; z obwodu witebskiego i fragmentu obwodu wilejskiego utworzono obwód połocki.

Po ustaleniu granicy polsko-radzieckiej Polsce zwrócono zachodnią część obwodu białostockiego (17 rejonów; pozostałą przy Białorusi część włączono do obwodu grodzieńskiego), niewielki fragment obwodu brzeskiego (3 rejony) oraz fragment obwodu lwowskiego.

Przypisy

  1. ↑ Jerzy Ochmański: Historia Litwy. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1990, s. 324–325. ISBN 83-04-03107-8.
  2. ↑ Dekret o zmianie granic pomiędzy Okręgami Krakau i Galizien (Galicja), z dnia 7 sierpnia 1941 r. (Dziennik Rozporządzeń dla Generalnego Gubernatorstwa z dnia 30 listopada 1941 r., Krakau, Nr. 111, s. 657).
  3. ↑ a b c Dekret o zmianie granic Starostw Powiatowych i Związków Gmin w Okręgu Krakau, z dnia 3 listopada 1941 r. (Dziennik Rozporządzeń dla Generalnego Gubernatorstwa z dnia 30 listopada 1941 r., Krakau, Nr. 111, s. 659).
  4. ↑ Rozporządzenie o wprowadzeniu całkowitego prawa Generalnego Gubernatorstwa w nowych częściach Starostw Powiatowych Jaroslau, Krosno. Przemyśl i Sanok, z dnia 26 listopada 1941 r. (Dziennik Rozporządzeń dla Generalnego Gubernatorstwa z dnia 30 listopada 1941 r., Krakau, Nr. 111, s. 661).
  5. ↑ Rozporządzenie o utworzeniu gminy miejskiej Przemyśl, z dnia 1 listopada 1941 r. (Dziennik Rozporządzeń dla Generalnego Gubernatorstwa z dnia 30 listopada 1941 r., Krakau, Nr. 111, s. 658).

Linki zewnętrzne

Podziały administracyjne Polski