Nysa

Wygląd przypnij ukryj Nysa
miasto w gminie miejsko-wiejskiej
Ilustracja
Bazylika św. Jakuba i św. Agnieszki, Carolinum, Twierdza Nysa, Stare Miasto, Rynek, Wieża Wrocławska, Jezioro Nyskie, kościół WNMP
Herb Flaga
Herb Flaga
Dewiza: Śląski Rzym
Państwo

 Polska

Województwo

 opolskie

Powiat

nyski

Gmina

Nysa

Prawa miejskie

1223

Burmistrz

Kordian Kolbiarz

Powierzchnia

27,5 km²

Wysokość

195 m n.p.m.

Populacja (30.06.2018)
• liczba ludności
• gęstość


44 243
1609 os./km²

Strefa numeracyjna

77

Kod pocztowy

48-300 do 48-304

Tablice rejestracyjne

ONY

Położenie na mapie gminy NysaMapa konturowa gminy Nysa, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Nysa”NysaNysa
Położenie na mapie PolskiMapa konturowa Polski, na dole nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Nysa”NysaNysa
Położenie na mapie województwa opolskiegoMapa konturowa województwa opolskiego, po lewej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Nysa”NysaNysa
Położenie na mapie powiatu nyskiegoMapa konturowa powiatu nyskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Nysa”NysaNysa
Ziemia50°28′18″N 17°20′03″E/50,471667 17,334167
TERC (TERYT)

1607054

SIMC

0965789

Hasło promocyjne: I Love Nysa
Urząd miejskiul. Kolejowa 15
48-300 Nysa
Strona internetowa
BIP

NysaⓘNysa (daw. Nisa, Nissa, łac. Nissa, niem. Neisse, cz. Nisa) – miasto w Polsce położone w województwie opolskim, w powiecie nyskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Nysa. Historycznie leży na Dolnym Śląsku, na pograniczu Przedgórza Sudeckiego i Niziny Śląskiej, w południowo-zachodniej części Doliny Nysy Kłodzkiej. Przepływa przez nie rzeka Nysa Kłodzka. W pobliżu Nysy znajdują się sztuczne zbiorniki wodne: Jezioro Nyskie (zwane także Jeziorem Głębinowskim), nieco dalej Jezioro Otmuchowskie.

W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa opolskiego.

Według danych na 30 czerwca 2018 miasto było zamieszkane przez 44 243 osoby.

Geografia

Stare Miasto w Nysie z widokiem na Sudety

Położenie

Nysa położona jest w południowo-zachodniej części województwa opolskiego nad Jeziorem Nyskim i Nysą Kłodzką. Stanowi siedzibę powiatu nyskiego.

Sporne jest położenie według krain historycznych – od 1201 roku, kiedy Henryk I Brodaty ofiarował ziemię nyską biskupowi wrocławskiemu, księstwo nyskie było związane z Wrocławiem, a więc i Dolnym Śląskiem. W 1680 roku Holender Fryderyk de Wit wydał mapę Górnego Śląska, na której księstwo nyskie leżało na Dolnym Śląsku. Związek ten trwał aż do wojen śląskich, jego ostateczny kres położyła sekularyzacja Prus w 1810 roku. Od tego czasu Nysa była silniej związana z Górnym Śląskiem. Za granicę Górnego i Dolnego Śląska uznawano Przesiekę Śląską, która łukiem otaczała ziemię nyską od południowego wschodu, dochodząc na wschodzie aż do górnego biegu Ścinawy, a następnie dolnego biegu Nysy Kłodzkiej. Później tradycyjną granicą Górnego i Dolnego Śląska stała się Nysa Kłodzka, która w środkowym biegu przepływa przez miasto. Od 1815 do 1945 roku Nysa należała administracyjnie do Rejencji opolskiej, która w 1919 roku weszła w skład prowincji Górny Śląsk, przez co część historyków uznaje dzisiaj przynależność Nysy do Górnego Śląska, natomiast przeciwnicy tego poglądu wskazują na silniejsze kulturowe i historyczne związki z Dolnym Śląskiem. Związek z Dolnym Śląskiem widoczny jest też w herbie dawnego księstwa nyskiego, gdzie obok symboli miasta znajduje się herb Piastów dolnośląskich.

Środowisko naturalne

Klimatogram dla Nysy
IIIIIIIVVVIVIIVIIIIXXXIXII
    27   1 -5     26   3 -4     28   7 -1     37   13 3     66   19 7     79   22 11     83   23 12     79   23 11     49   19 9     38   14 5     39   7 1     32   3 -3
Temperatury w °C
Opad całkowity w mm
Źródło:

W Nysie panuje klimat umiarkowany ciepły. Średnia temperatura roczna wynosi +8,3 °C. Duże zróżnicowanie dotyczy termicznych pór roku. Średnie roczne opady atmosferyczne w rejonie Nysy wynoszą 583 mm. Dominują wiatry zachodnie.

Podział miasta

Rada gminy Nysa nie ustanowiła na terenie miasta jednostek pomocniczych gminy, zwyczajowo dzielnicami określa się dołączone do Nysy miejscowości, a osiedlami wybudowane w XX w blokowiska. Według Krajowego Rejestru Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju częściami Nysy są:

W mieście znajdują się również osiedla:

Zwyczajowy podział Nysy na dzielnice Śródmieście Zwierzyniec Karłów Zawodzie Jędrzychów Radoszyn Zamłynie Podzamcze Rochus Dolna Wieś Średnia Wieś Górna Wieś


Nazwa

Nazwa Nyssa wśród innych nazw śląskich miejscowości w urzędowym pruskim dokumencie z 1750 roku wydanym w języku polskim w Berlinie.

Nazwa miejscowości wywodzi się od przepływającej przez miasto rzeki Nysy Kłodzkiej. Nazwa rzeki istniała jeszcze przed założeniem osady w tym miejscu. Kosmas z Pragi w swojej Kronice Czechów w 991 wymienia nazwę Niżą. Zapis fluminis Niżą pojawia się również w dokumencie cesarza rzymskiego Ottona III z 1000 roku. Na przełomie X i XI wieku niemiecki kronikarz Thietmar z Merseburga wymienił provinciam Nice.

Spisana w XIII wieku Księga założenia klasztoru świętej Marii Dziewicy w Henrykowie podaje nazwę Nyża. Trudno jest ustalić pochodzenie tej nazwy. Możliwe, że oznaczała niskie położenie strumienia rzeki lub płynącą rzekę. Jest to starosłowiańska nazwa. Jan Długosz w kronice z XV wieku wyjaśnia, że miasto Nysa wzięło swoją nazwę od rzeki. Pogląd Długosza podziela Hartmann Schedel w swojej Kronice Świata z 1493.

Nazwa miejscowości wywodzi się od rzeki przepływającej przez miasto Nysy Kłodzkiej. Została ona wymieniona w formie Nysa w 1333 roku w łacińskim dokumencie wydanym we Wrocławiu przez księcia śląskiego Henryka. Miejscowość wymieniona została w łacińskim dokumencie z 1310 roku gdzie miasto zanotowano jako Nyza. W roku 1613 śląski regionalista i historyk Mikołaj Henel z Prudnika wymienił miejscowość w swoim dziele o geografii Śląska pt. Silesiographia podając jej łacińską nazwę: Nissa.

W różnych latach miasto było wzmiankowane pod, między innymi, następującymi nazwami: 1223 Nysa, 1367 Nise, 1435 Neise, 1566 Neysse.

Historia

Średniowiecze

Panorama miasta ok. 1345 Scena ścięcia Mikołaja II opolskiego na Rynku w Nysie (1497) Husyci pod Bramą Celną w Nysie (1428) Panorama miasta przed 1493 r. (Hartmann Schedel, Liber Chronicarum)

Nysa jest jednym z najstarszych miast śląskich. Prawdopodobnie już w X wieku istniała tu osada. Według Jana Długosza Nysę jako gród miał założyć Bolesław Krzywousty. Jednak nie odgrywał on wówczas większej roli, gdyż nadgraniczna kasztelania znajdowała się w pobliskim Otmuchowie. Sytuacja zmieniła się, gdy książę Bolesław I Wysoki ofiarował swemu synowi Jarosławowi kasztelanię otmuchowską wraz z przylegającymi do niej dobrami. Jarosław, który w latach 1198–1201 był biskupem wrocławskim, przekazał w testamencie swoim następcom na stolicy biskupiej Nysę i kilkanaście wsi. Z czasem na tej bazie utworzono biskupie księstwo nysko-otmuchowskie, które sukcesywnie powiększało się, a Nysa stała się jego stolicą.

W 1198 r. biskup Jarosław miał konsekrować kościół św. Jakuba i św. Agnieszki. Nie wiadomo, czy była to pierwsza nyska świątynia, ponieważ źródła z 1240 r. wymieniają kościół św. Jana Chrzciciela na Starym Mieście, patrona diecezji wrocławskiej, który umieszczony był w najstarszym herbie miejskim.

Nysa po raz pierwszy była wzmiankowana w 1223 roku, kiedy to została lokowana na prawie flamandzkim (w 1308 r. została przeniesiona na prawo magdeburskie). Z początkiem XIV wieku, wedle życzenia Henryka Probusa, stała się miastem stołecznym księstwa nyskiego. Utworzone przez niego księstwo nyskie do 1810 r. (sekularyzacja dóbr kościelnych przez króla pruskiego Fryderyka Wilhema III) rozrastało się pod względem terytorialnym, ludnościowym i prawnym, gdyż posiadało i stanowiło swe własne prawa, np. prawo warzenia piwa czy prawo mili (mili zapowiedniej).

Po zwycięstwie nad krzyżowcami w 1427 roku, husyci zaatakowali Śląsk. Atak był karą za pomoc udzieloną przez książąt śląskich krzyżowcom, którzy w ramach czwartej krucjaty zaatakowali Czechy. Atak przeprowadzono w czasie olbrzymiej ofensywy na tereny (Austria, Brandenburgia, Saksonia, Śląsk) z których atakowano Czechy w ramach krucjat. Do bitwy doszło 18 marca 1428 roku pod Nysą. Tego dnia pod miastem stanęły wojska husyckie, którym drogę do stolicy biskupiego księstwa nyskiego zagrodziły wojska zebrane przez biskupa Konrada oleśnickiego. Wynik bitwy został rozstrzygnięty już po pierwszym starciu, w czasie którego wojska śląskie uciekły z pola bitwy. Zwycięstwo zadecydowało o dominacji husyckiej nad znacznymi obszarami Śląska.

Nie zahamowało to jednak rozwoju miasta. Na początku XV wieku Nysa stała się jednym z najludniejszych miast śląskich. Zamieszkiwało ją wtedy około 5000 osób. Nysa to znany ośrodek edukacyjny – już od średniowiecza, od 1417, istniała szkoła parafialna, przekształcona w następnych wiekach w znane gimnazjum.

Dogodne położenie miasta na przecięciu szlaków handlowych z Pragi i Kłodzka do Opola i dalej do Krakowa sprzyjało rozwojowi gospodarczemu miasta. W księstwie kwitł handel, organizowane były dwa targi w dniach św. Jakuba i św. Agnieszki, które gromadziły kupców z Austrii, Czech, Moraw i Węgier. Również rzemiosło przeżywało rozkwit, powstały m.in. cechy farbiarzy czy złotników. Dodatkowe przywileje, jak np. prawo składu, prawo przymusu drogowego czy prawo bicia własnej monety, przysparzały sławy i podnosiły rangę miasta.

Jednym z jawnych dowodów, iż Nysa była znaczącym ośrodkiem, jest wydana w 1493 roku w Norymberdze Kronika Świata, która ustawia miasto wśród znaczących ośrodków miejskich Europy Środkowej. Opis ludności miasta zawarty w tej kronice brzmi: „plebs rustica polonici ydeomatis...”. Drugim z dowodów jest herb Nysy na bramie wjazdowej Mostu Karola w Pradze, który to herb wisi obok herbów najznakomitszych miast czeskich. Jest to także znak historii miasta, gdyż Nysa wraz z nadejściem XIV wieku dostała się pod panowanie czeskich Luksemburgów, a następnie, od 1526 r. – Habsburgów. Nadawane kolejne przywileje gospodarcze i prawne spowodowały, że miasto stało się poważnym importerem soli i wina z Węgier i Nadrenii. W 1497 roku na rynku w Nysie został ścięty przedostatni książę opolski – Mikołaj II.

XVI–XX wiek

Widok na miasto w 1738 roku Dwór biskupi, w sąsiedztwie dawny zamek biskupów wrocławskich, obecnie Muzeum w Nysie, rys. (F. B. Wernher – XVIII w.) Rynek (XIX wiek)

W XVI wieku do Nysy jako swojej głównej rezydencji przenieśli się biskupi wrocławscy. Decyzja ta spowodowana została silnym rozwojem reformacji na Dolnym Śląsku. Z inicjatywy biskupiej Nysa otrzymała liczne przywileje. Rozpoczął się okres wielkiego rozwoju gospodarczego miasta. Pod wpływem obecności i działania biskupów Nysa otrzymała tytuł Śląskiego Rzymu, głównie za sprawą licznych budowli sakralnych miasta oraz fontanny Trytona z 1701 roku, wzorowanej na rzymskiej Fontana del Tritone z 1612–1613 roku, stojącej na Placu Barberini – Piazza Barberini autorstwa Gian Lorenzo Berniniego. Kilkadziesiąt lat przed Wrocławiem, w 1624, miasto otrzymało kolegium jezuickie Carolinum. Ukończył je przyszły król Polski Michał Korybut Wiśniowiecki.

Nysa była miastem obronnym już od początku jej istnienia, pierwsze nowożytne fortyfikacje w Nysie powstały w 1594 r. i były wielokrotnie rozbudowywane. Okres wojny trzydziestoletniej to czas upadku miasta. Od 1741 roku Nysa była pod panowaniem Prus i stała się miastem-twierdzą, istniejące umocnienia na prawym brzegu Nysy Kłodzkiej zostały znacznie rozbudowane, jednocześnie twierdza nyska została rozbudowana o umocnienia na pagórkach na lewym (północnym) brzegu rzeki. Obszarowi wewnątrz tych umocnień został nadany status miasta o nazwie Friedrichstadt, obecnie Radoszyn, przewidywano, że w mieście będą mieszkały rodziny oficerów oraz mieszkańcy Nysy, których budynki zajęto pod budowę umocnień. Zmieniło to całkowicie charakter miasta, lecz zdało egzamin podczas obrony miasta przed wojskami Napoleona. Od lipca 1807 roku Nysa oblegana była przez wojska napoleońskie. Po miesięcznym oblężeniu, generał francuski Dominique Vandamme zajął Nysę (skapitulowała z powodu kończących się zapasów żywności i amunicji). Miasto pozostawało pod okupacją francuską do 1808 roku.

W 1810 roku rząd pruski przeprowadził sekularyzację dóbr kościelnych. W Nysie przestała istnieć władza biskupów wrocławskich, trwająca nieprzerwanie od XIV wieku, której miasto zawdzięczało swą wielkość i znaczenie. Ograniczenia związane z istnieniem twierdzy hamowały dalszy rozwój Nysy, powstały jednak takie obiekty, jak połączenie kolejowe (1848 r.), teatr miejski (1852 r.), gazownia i oświetlenie gazowe ulic (1860 r.), wodociągi (1878 r.), kanalizacja (1888 r.), elektryczność (1907 r.).

W XIX w. znaczenie twierdzy spadło, w 1810 r. do Nysy włączono Friedrichstadt (obecnie Radoszyn), w latach 70. XIX w. zburzono obwałowania wewnętrzne umożliwiając rozwój Nysy na południe i wschód, w 1903 roku Nysa straciła status twierdzy, co ułatwiło budownictwo w mieście, w 1910 roku przyłączono do miasta wioski otaczające miasto: Zawodzie, Podzamcze, Średnią i Dolną Wieś, a w 1921 roku Górną Wieś.

1876 roku linię kolejową doprowadzono do centrum, połączyła ona Nysę z Prudnikiem i Koźlem.

W okresie I wojny światowej w Nysie mieściły się obozy jenieckie – przetrzymywano tutaj m.in. Charles’a de Gaulle’a, późniejszego generała i prezydenta Francji.

Od 1919 Nysa należała do nowo utworzonej prowincji Górny Śląsk. Prowincja została zlikwidowana w 1938, a 18 stycznia 1941 utworzono ją ponownie.

II wojna światowa

Armia Czerwona na Rynku w Nysie po zajęciu miasta (1945) Zniszczona wieża ratuszowa w Nysie po wojnie Nyski rynek po wojnie

1 stycznia 1944 w zakładach przemysłu maszynowego w Nysie założono AL Neiße – podobóz niemieckiego obozu koncentracyjnego w Groß-Rosen. W mieście funkcjonowały również trzy obozy pracy przymusowej i liczne oddziały robocze jeńców wojennych z obozu Stalag VIIIB/344 w Łambinowicach.

Ostatnim razem zamieniono miasto w twierdzę w 1945 roku. Przed wkroczeniem żołnierzy radzieckich do miasta, władze niemieckie zlikwidowały Więzienie Sądu Krajowego w Nysie. 30 stycznia 1945 roku ewakuowano 50 przetrzymywanych tam więźniów, po których wszelki ślad zaginął. Ofiarami Niemców byli także polscy i rosyjscy robotnicy przymusowi, których karano śmiercią za handel lub magazynowanie żywności, w samej Nysie udokumentowanych jest 5 takich przypadków. W końcowej fazie wojny, „dla podniesienia morale” niemieckie dowództwo karało śmiercią także własnych żołnierzy bez należytego rozpatrzenia sprawy przed sądem. Tylko w pierwszej połowie marca w samej Nysie wykonano 22 wyroki śmierci.

Niemieckie dowództwo przywiązywało wyjątkowo dużą wagę do utrzymania Nysy. Stanowiła ona bowiem jeden z kluczowych węzłów oporu na Śląsku Opolskim. Przez Nysę biegły linie komunikacyjne łączące Grupę Armii „Środek” z walczącą na Bałkanach Grupą Armii Południe. Dowództwo twierdzy „Nysa”, szczególnie obawiało się uderzenia sowieckiego z kierunku Prudnika. W celu wzmocnienia broniących się tam związków taktycznych 17 Armii, w tym 20 Estońskiej Dywizji Grenadierów SS, do walk na północ od podnóża Sudetów aż poza linię Białej Głuchołaskiej, wprowadzono oddział zaporowy pod dowództwem płk Capellego. Jego kościec tworzył głównie batalion rozpoznawczy 1 Dywizji Pancerno-Spadochronowej Hermann Göring. Zgromadzonymi dodatkowo siłami obsadzono rubież wzdłuż drogi: Nysa – Hajduki Nyskie – Stary Las – Charbielin – Czapka – wzgórze na wschód od Głuchołaz. W trakcie późniejszych walk udało im się między innymi rozbić 12 radzieckich czołgów w rejonie Wierzbca.

Najgorszy pogrom miasta odbył się w marcu 1945 roku. Nysa została zdobyta przez Armię Czerwoną 24 marca. Walki o miasto między Armią czerwoną a wojskami niemieckimi trwały od 23 marca, w ich wyniku zniszczeniu uległo około 1450 budynków. Sowieci zamordowali 27 sióstr zakonnych (głównie elżbietanek), które zostały by opiekować się chorymi i rannymi w nyskich szpitalach. 150 zakonnic zostało znieważonych, a niektóre zgwałcone, niektóre z nich wywieziono na roboty do Związku Radzieckiego. Zniszczonych zostało wiele budynków, m.in. Dom Wagi Miejskiej (po wojnie odbudowany) oraz gotycka, 94-metrowa, wieża ratuszowa, najwyższa, jak dotąd, budowla miasta (odbudowana wraz z kamieniczkami w 2009 roku). Ogółem zniszczeniu uległo ponad 50% zabudowy miasta.

Po wyparciu oddziałów niemieckich miasto zostało przejęte przez radziecką komendanturę wojenną na mocy prawa międzynarodowego IV Konwencji Haskiej z 18 października 1907 która następnie przekazała władzę administracji polskiej. Wówczas w Nysie i okolicy została osiedlona między innymi część polskich przesiedleńców z Kresów Wschodnich.

Polska Ludowa

Samochód ZSD Nysa w Nysie (1981) Kontrasty architektoniczne na Starym Mieście Kontrasty architektoniczne na Starym Mieście

Po zdobyciu miasta nastąpiły częściowa odbudowa i zabezpieczenie cenniejszych obiektów. Polityka ta zmieniła się w pierwszej połowie lat 50., kiedy Miejski Oddział Rozbiórkowo-Porządkowy nakazał wyburzenie większości ruin Starego Miasta w celu dostarczenia cegieł przeznaczonych do odbudowy Warszawy (tylko w 1954 r. Warszawa wyznaczyła dla Nysy kontyngent 12 mln sztuk cegły rozbiórkowej). Wskutek znacznych zniszczeń miasta i braku dostępnych lokali, w latach 1945–1950 nyski Sąd Okręgowy miał siedzibę w Prudniku. Od lat 60. odbywały się ponowna odbudowa i rozbudowa miasta, rozwijały się zakłady przemysłowe, m.in. Fabryka Samochodów Dostawczych Nysa (produkująca do lat 90. samochody dostawcze Nysa). W 1986 roku połączona z FSO Warszawa, zmieniła nazwę na FSO Zakład Samochodów Dostawczych. Rozwijał się przemysł spożywczy, metalowy (Zakład Urządzeń Przemysłowych). Wybudowano nowe osiedla, obiekty użyteczności publicznej oraz jezioro zaporowe na Nysie Kłodzkiej. W 1974 w 30 rocznicę powstania PRL w uznaniu wkładu w budownictwo socjalistyczne miasto zostało odznaczone Orderem Odrodzenia Polski I klasy.

Na podstawie dekretu PKWN z 31 sierpnia 1944 zostały utworzone miejsca odosobnienia, więzienia i ośrodki pracy przymusowej dla „hitlerowskich zbrodniarzy oraz zdrajców narodu polskiego”. Przetrzymywano w nich Ślązaków i Niemców oraz byłych członków SS. Do obozu prawdopodobnie trafiali także powracający do Polski żołnierze armii Andersa, którzy wstąpili do niej po dezercji z Wehrmachtu, do którego wcielono ich wcześniej w ramach volkslisty oraz żołnierze podziemia niepodległościowego. Dwa obozy pracy nr 144 i 145 Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego utworzyło w Nysie.

III Rzeczpospolita

Po pierwszych wyborach do samorządu terytorialnego w Polsce po jego przywróceniu w 1990 roku burmistrzem miasta został Jacek Suski.

W ramach reformy administracyjnej w Polsce w 1999 Nysa ponownie stała się siedzibą powiatu nyskiego.

Demografia

Według danych GUS z 30 czerwca 2018, Nysa miała 44243 mieszkańców (3. miejsce w województwie opolskim i 103. w Polsce), powierzchnię 27,5 km² (6. miejsce w województwie opolskim i 199. miejsce w Polsce) i gęstość zaludnienia 1613,8 os./km².

Mieszkańcy Nysy stanowią około 31,93% populacji powiatu nyskiego, co stanowi 4,49% populacji województwa opolskiego.

Nysa podlega pod Urząd Statystyczny w Opolu, oddział w Prudniku.

Opis Ogółem Kobiety Mężczyźni
jednostka osób % osób % osób %
populacja 44243 100 23266 52,4 21131 47,6
gęstość zaludnienia

(mieszk./km²)

1613,8 846 768,4

Liczba mieszkańców miasta

1840 – 7514 1880 – 20507 1885 – 21837 1890 – 22444 1910 – 25938 1919 – 29415 1925 – 32604 1933 – 35037 1939 – 35433 1946 – 11559 1955 – 19025 1960 – 23638 1965 – 27744 1971 – 33068 1979 – 40700 1985 – 44666 1988 – 46146 1994 – 48966 1996 – 49014 2000 – 48492 2002 – 48442 2003 – 49000 2004 – 47793 2006 – 46841 2007 – 46375 2008 – 46592 2009 – 45738 2010 – 46168 2015 – 43220 2017 – 44397 Liczba mieszkańców


Piramida wieku mieszkańców Nysy w 2014 roku

Zabytki

Kościół Zwiastowania Najświętszej Maryi Panny Cmentarny Kościół Świętego Krzyża – Jerozolimski Bastion św. Jadwigi Fontanna Trytona z 1701 roku Wieża Wrocławska Kamienice z przełomu XIX i XX wieku przy ulicach Mariackiej i Zjednoczenia

Nysa, pomimo wielu zniszczeń wojennych (ponad 50% zabudowy miejskiej) oraz wyburzenia tuż po wojnie przez polskie władze miasta 103 zabytkowych kamienic i kościoła w centrum miasta, posiada wiele zabytkowych obiektów.

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są:

inne zabytki:

Gospodarka

Zakład „Bioagra”

W wyniku działań gminy w 2010 uchwalono „Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nysa” pokrywające obszar całej gminy, co daje możliwości bardziej przemyślanego rozwoju gospodarczego, turystycznego oraz mieszkaniowego miasta.

W 2019 wskaźnik bezrobocia w Nysie wynosił 6,4%. Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w Nysie wynosiło 3 845,95 zł.

24,7% aktywnych zawodowo mieszkańców Nysy pracuje w sektorze rolniczym (rolnictwo, leśnictwo, rybołówstwo i przemysł wydobywczy), 26,6% w sektorze przemysłowym (przemysł przetwórczy i budownictwo), a 16,6% w sektorze usługowym (handel, naprawa pojazdów, transport, zakwaterowanie i gastronomia, informacja i komunikacja) oraz 1,9% pracuje w sektorze finansowym (działalność finansowa i ubezpieczeniowa, obsługa rynku nieruchomości).

Przedsiębiorstwa

Nysa była ważnym ośrodkiem przemysłowym i gospodarczym w województwie opolskim. W mieście były przemysł metalowy, maszynowy, spożywczy i budowlany. Do 2003 roku w mieście funkcjonował FSO Zakład Samochodów Dostawczych. Produkował on samochody dostawcze m.in. Nysa, FSO Polonez Truck, a także montował Citroëny C15 i Berlingo. Fabryka została kupiona przez miasto Nysa, większość zabudowań fabryki wyburzono. Miasto sprzedaje tereny inwestycyjne.

Do większych zakładów, które istniały w Nysie, można zaliczyć: Zakład Urządzeń Przemysłowych SA (2004), zajmujący się produkcją urządzeń dla przemysłu chemicznego, energetycznego, cukrowniczego i ochrony środowiska, oraz Garbarską Spółdzielnię Pracy „Asko” (2008), która była jednym z najnowocześniejszych zakładów garbarskich w Polsce.

W Nysie, przy ul. Dubois i Karpackiej, mieści się także Podstrefa Wałbrzyskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej o powierzchni 12 ha. Decyzję o inwestycji w Strefie podjęły trzy firmy: Advantech Polska (Włochy), All Windows (dawniej Alsecco) (Polska) oraz Vasco Doors (Polska). Na terenie miasta dominują sektory: rolno-spożywczy (Spółdzielnia Pracy Cukry Nyskie, Grupa Otmuchów – dawniej ZPC Otmuchów, Intersnack Poland – tzw. Chio oraz Bioagra Goświnowice) i metalowy (Mega Nysa, Famet, Cafrex, Franz Waggonbau). Na powierzchni 156 ha (docelowo 255 ha) pomiędzy miejscowościami Radzikowice – Goświnowice utworzono Regionalny Park Przemysłowy WSSE „Invest Park”.

Handel

Galeria Dekada

W Nysie obecnie istnieje kilka centrów i galerii handlowych. Istniejące:

Transport

Transport drogowy

Obwodnicą Nysy przebiegają drogi krajowe:

Sieć uzupełniają drogi wojewódzkie:

Przeprawę przez rzekę Nysę Kłodzką umożliwiają dwa mosty drogowe w pobliżu centrum i jeden na obwodnicy. Przez most na tamie Jeziora Nyskiego dopuszczono ruch wahadłowy samochodów do 3,5 t.

Transport kolejowy

Stacja kolejowa w Nysie

Dawniej Nysa była ważnym węzłem kolejowym Śląska, obecnie znajdują się tu jedna stacja kolejowa oraz przystanek kolejowy Nysa Wschodnia na trasie do Opola.

Nysa
Linia nr 137 Katowice – Legnica (139,075 km)
Przełękodległość: 7,075 km Radzikowice odległość: 5,771 km
Linia nr 287 Opole Zachodnie – Nysa (48,752 km)
Wyszków Śląskiodległość: 4,355 km
Linia nr 288 Nysa – Brzeg (0,000 km)
Myśliczyn odległość: 6,466 km
Linia nr 328 Nysa – Kałków Łąka (0,000 km)
Podkamieńodległość: 4,797 km
Linia nr 256 (D29-1971) Nysa – Ścinawa Mała (0,000 km)
Nysa Dworzec Mały odległość: 1,000 km

Komunikacja miejska

Autobus MZK na ulicy Prudnickiej Autobus PKS na ulicy Krzywoustego

W Nysie komunikacja miejska funkcjonuje w postaci autobusów.

Lądowisko

W 2011 otwarto pierwsze w kraju lądowisko sanitarne helikopterów na dachu Szpitala Powiatowego im. Błogosławionej Siostry Elżbietanki Marii Merkert przy ulicy Bohaterów Warszawy 34.

Kultura

Przed II wojną światową w Nysie funkcjonował miejski teatr dramatyczno-operowy działający od 1852 roku. Budynek teatru został zniszczony w czasie II wojny światowej. Został odbudowany i jest użytkowany przez Nyski Dom Kultury.

W mieście na fortyfikacjach jest organizowany od 2016 3-dniowy Festiwal Fantastyki Nyskon.

W Nysie funkcjonują instytucje kultury:

8 Twierdza Nysa - Fort II

Stałe imprezy kulturalne

Odniesienia w kulturze masowej

Zespoły muzyczne

Media lokalne

Prasa

Telewizja

Radio

Portale

Religia

Bazylika św. Jakuba i św. Agnieszki Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny Kościół św. Jana Chrzciciela i św. Mikołaja Sala Królestwa Świadków Jehowy Cmentarz komunalny Relikty cmentarza garnizonowego

Wspólnoty wyznaniowe

Kościół rzymskokatolicki

Dekanat Nysa

Kościół greckokatolicki Kościół Adwentystów Dnia Siódmego w RP Kościół Zielonoświątkowy w RP Kościół Ewangelicko-Augsburski w RP Świadkowie Jehowy Stolica Boża i Barankowa Buddyjski Związek Diamentowej Drogi Linii Karma Kagyu

Cmentarze

Nieistniejące obiekty sakralne

Edukacja i nauka

Na terenie Gminy Nysa funkcjonują: 15 szkół podstawowych (dwanaście publicznych i trzy niepubliczne), 5 liceów ogólnokształcących (cztery publiczne, jedno niepubliczne prowadzone przez diecezję), 4 szkoły zawodowe oraz szkoły policealne. W mieście działają również uczelnia publiczna Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nysie, Wyższa Szkoła Teologiczno-Humanistyczna w Podkowie Leśnej, oraz Górnośląska Wyższa Szkoła Handlowa w Katowicach.

Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa I Liceum Ogólnokształcące im. Jana III Sobieskiego Carolinum Państwowa Szkoła Muzyczna I i II st. im. Witolda Lutosławskiego Przedszkola Szkoły podstawowe Szkoły policealne Szkoły ponadgimnazjalne Inne

Uczelnia publiczna

Sport

Głównym podmiotem odpowiedzialnym za sport i rekreację w mieście jest Nyski Ośrodek Rekreacji.

Obiekty sportowe

Kluby sportowe

Zawody sportowe

W 1954 w Nysie odbyły się mistrzostwa Polski w kolarstwie przełajowym.

Polityka

Ratusz Budynek Urzędu Miejskiego przy ulicy Kolejowej Starostwo powiatowe

Miasto jest siedzibą gminy miejsko-wiejskiej. Organem wykonawczym jest burmistrz. W wyborach samorządowych w 2018 na urząd został wybrany Kordian Kolbiarz. Siedzibą władz jest Urząd Miejski przy ul. Kolejowej 15. W mieście znajduje się starostwo powiatu nyskiego.

Rada Miejska

Mieszkańcy Nysy wybierają do swojej Rady Miejskiej 18 radnych (18 z 23). Pozostałych 5 radnych wybierają mieszkańcy terenów wiejskich gminy Nysa.

Liczba radnych poszczególnych ugrupowań w Radzie Miejskiej w latach 2002–2023.

Lp. Ugrupowanie Kadencja
2002–2006 2006–2010 2010–2014 2018–2023
Liczba radnych % głosów Liczba radnych % głosów Liczba radnych % głosów Liczba radnych % głosów
1 Forum Samorządowe 2002 1 7,80% 5 13,18% 1 9,62% 2 9,93%
2 Forum Samorządowo-Gospodarcze – – – – – 2,34% – –
3 Gospodarne Opolskie – – – – – – – –
4 KW Krajowej Partii Emerytów i Rencistów – 0,31% – – – – – –
5 KW Stowarzyszenia „Ruch Rozwoju Regionu” – – – 4,44% – – – –
6 KWW Jolanty Barskiej – – – – 5 18,81% – –
7 KWW Kordiana Kolbiarza – – – – – – 8 30,85%
8 KWW Piotra Liniewskiego – – – – – 1,62% – –
9 Koalicja Obywatelska – – – – – – 5 20,23%
10 Komitet Obywatelski Ziemi Nyskiej 3 11,77% 2 7,04% – – – –
11 Liga Nyska 9 26,68% 6 21,56% 5 17,44% 1 7,64%
12 Liga Polskich Rodzin – 2,15% – – – – – –
13 Nowa Prawica – – – – – – – –
14 Nyska Inicjatywa Gospodarcza 2 8,54% – – – – – –
15 Platforma Obywatelska – – 4 14,69% 4 16,85% – –
16 Polskie Stronnictwo Ludowe 1 7,31% 1 5,39% 2 9,22% – –
17 Porozumienie Nyskie – – – 2,89% – – – –
18 Prawo i Sprawiedliwość – – 3 14,81% 3 10,38% 7 22,77%
19 Razem Dla Gminy 2018 – – – – – – – 4,01%
20 Ruch Autonomii Śląska – – – – – – – –
21 Samoobrona Rzeczpospolitej Polskiej – 9,11% – 4,37% – – – –
22 Samorządowy Blok Wyborczy 1 7,90% – – – – – –
23 „Silna Nysa” Stowarzyszenie Mieszkańców Ziemi Nyskiej – – – – – 3,62% – –
24 Sojusz Lewicy Demokratycznej 6 18,43% 2 11,64% 3 10,10% – –
25 Stowarzyszenie Hankus 2018 – – – – – – – 4,56%
26 Wspólnota Patriotyzm Solidarność – – – – – – – –

Budżet miasta

Budżet miasta Nysy
Lp. Rok Budżet
1 2009 139,6 mln zł.
2 2010 156,8 mln zł.
3 2011 153,9 mln zł.
4 2012 144,7 mln zł.
5 2013 141,1 mln zł.
6 2014 154,7 mln zł.
7 2015 178,8 mln zł.
8 2016 192,3 mln zł.

Włodarze Nysy

Czasy niemieckie

Rzeczpospolita Polska, PRL

III Rzeczpospolita

Współpraca międzynarodowa

Miasta i gminy partnerskie
Miasto Kraj Data podpisania umowy Data rozwiązania umowy
Lüdinghausen  Niemcy 1992 –
Šumperk  Czechy 1995 –
Jeseník  Czechy 1999 –
Kołomyja  Ukraina 2000 –
Ingelheim am Rhein  Niemcy 2002 –
Taverny  Francja 2002 –
Tarnopol  Ukraina 2015 2021
Batumi  Gruzja 2017 –
Várpalota  Węgry 2022 –

Turystyka

Kościół św. Jakuba w Nysie został wymieniony w Kanonie Krajoznawczym Polski. Oddział PTTK „Sudetów Wschodnich” w Prudniku przyznaje Kolarską Odznakę Turystyczną w „Królestwie Pradziada” za odwiedzenie m.in. Nysy.

15 lipca 2010, w ramach organizowanego w Prudniku VI Europejskiego Tygodnia Turystyki Rowerowej, w którym wzięli udział rowerzyści z całej Europy, przez Nysę prowadziła trasa „Szlakiem błogosławionej Marii Luizy Merkert”.

Szlaki turystyczne

Przez Nysę prowadzą szlaki turystyczne:

Ludzie związani z Nysą

Honorowi Obywatele Miasta

Zasłużeni dla Ziemi Nyskiej

Zobacz też

Uwagi

  1. ↑ Wcześniej stosowano pisownię Neiße.
  2. ↑ Wykaz obejmuje przynależność radnych do ugrupowań w dniu publikacji wyników wyborów (w niektórych przypadkach radni zmienili w trakcie trwania kadencji swoją przynależność, bądź stali się radnymi niezależnymi).

Przypisy

  1. ↑ a b c Wyniki badań bieżących. Baza Demografia. Główny Urząd Statystyczny , Główny Urząd Statystyczny   (pol.).
  2. ↑ Nysa, Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VII: Netrebka – Perepiat, Warszawa 1886, s. 158 .; Nazwę Nissa miasto nosiło też krótko po II wojnie światowej (do 1946).
  3. ↑ Dz. U. 1945 nr 33, poz. 196.
  4. ↑ B.B. Kaczmarski B.B., Śląsk w XI i XII wieku, KazimierzK. Popiołek, Historia Śląska od pradziejów do 1945 roku, Katowice: Śląski Instytut Naukowy, 1972 .brak strony (książka)
  5. ↑ RenataR. Pysiewicz-Jędrusik RenataR., AndrzejA. Pustelnik AndrzejA., BeataB. Konopska BeataB., Granice Śląska, Wrocław: Rzeka, 1998, ISBN 83-911532-0-7, OCLC 43216062 .brak strony (książka)
  6. ↑ Klimat: Nysa: Klimatogram, wykres temperatury, tabela klimatu – Climate-Data.org , pl.climate-data.org  .
  7. ↑ a b Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 1 stycznia 2023
  8. ↑ Pruski dokument z roku 1750 ustalający urzędowe opłaty na Śląsku – „Wznowione powszechne taxae-stolae sporządzenie, Dla samowładnego Xięstwa Sląska, Podług ktorego tak Auszpurskiey Konfessyi iak Katoliccy Fararze, Kaznodzieie i Kuratusowie Zachowywać się powinni. Sub Dato z Berlina, d. 8. Augusti 1750”.
  9. ↑ a b c Nysa , Polskie Dzieje - Historia Polski w Internecie   (pol.).
  10. ↑ Colmar Grünhagen 1903 ↓, s. 199.
  11. ↑ Colmar Grünhagen 1870 ↓, s. 227.
  12. ↑ Detlef Haberland: Die „Silesiographia” und „Breslo-Graphia” von Nicolaus Henel von Hennenfeld. Arkadiusz Cencora, Diana Codogni-Łańcucka. Wrocław: Biblioteka Uniwersytecka we Wrocławiu, 2011, s. 179. ISBN 978-83-910595-2-4.
  13. ↑ JanJ. Długosz JanJ., Roczniki czyli kroniki sławnego Królestwa Polskiego. Księga 1-2: do 1038 roku, wyd. II, Wydawnictwo Naukowe PWN, 7 września 2009, s. 174 .
  14. ↑ TadeuszT. Zdanowicz TadeuszT., Herb Nysy , web.archive.org, 20 kwietnia 2008  .
  15. ↑ IzabelaI. Kęsicka IzabelaI., Miasto Nysa. Szkice monograficzne, JanuszJ. Kroszel (red.), Wrocław: Instytut Śląski w Opolu, 1970, s. 30 .
  16. ↑ Plewczyński 2014 ↓, s. 26.
  17. ↑ Michałek 2004 ↓, s. 57-60.
  18. ↑ a b Plewczyński 2014 ↓, s. 27.
  19. ↑ a b Nyskie fortyfikacje. .
  20. ↑ Zarys dziejów Nysy. silesia.arcaion.pl. . .
  21. ↑ Twierdza w Nysie - Historia fortyfikacji , web.archive.org, 25 lipca 2018  .
  22. ↑ Lista podobozów Gross-Rosen. , web.archive.org, 8 marca 2018  .
  23. ↑ Nysa, Encyklopedia PWN  .
  24. ↑ AndrzejA. Kurek AndrzejA., Niemieckie więzienia sądowe na Śląsku w czasach Trzeciej Rzeszy, Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls, 2007, s. 140, ISBN 978-83-7850-317-0 .
  25. ↑ Województwo opolskie, Rejestr miejsc i faktów zbrodni popełnionych przez okupanta hitlerowskiego na ziemiach polskich w latach 1939–1945, Warszawa 1980, s. 43 .
  26. ↑ AntonyA. Beevor AntonyA., Berlin 1945. Upadek, JózefJ. Kozłowski (tłum.), Kraków: Znak, 4 maja 2009, s. 185, ISBN 978-83-240-3415-4 .
  27. ↑ Dolata i Jurga 1977 ↓, s. 339.
  28. ↑ a b Dolata i Jurga 1977 ↓, s. 341.
  29. ↑ Skrywana okupacja. Polska 1944–1946, MaciejM. Korkuć MaciejM., W cieniu czerwonej gwiazdy. Zbrodnie sowieckie na Polakach (1917–1956), Wydawnictwo Kluszczyński, 31 marca 2010, s. 426, ISBN 978-83-7447-098-8 .
  30. ↑ MariuszM. Patelski MariuszM., Czerwony świt 1945 r. Walki sowiecko-niemieckie na Śląsku Opolskim i ich ofiary , Niezależna Gazeta Obywatelska, 7 czerwca 2015   (pol.).
  31. ↑ Stańczyk 2014 ↓, s. 298,299.
  32. ↑ a b T.T. Foltyn T.T., Zniszczenia zabytkowego śródmieścia Nysy, „Śląsk Opolski”, 2 (39), Opole 2000, s. 13–18 .
  33. ↑ Sąd Okręgowy w Nysie z siedzibą w Prudniku , szukajwarchiwach.gov.pl  .
  34. ↑ WojciechW. Jankowski WojciechW., Mały przewodnik po Polsce, Warszawa: Wydawnictwo Sport i Turystyka, 1983, s. 203, ISBN 83-217-2329-2 .
  35. ↑ Mariusz LesławM.L. Krogulski Mariusz LesławM.L., Okupacja w imię sojuszu. Armia sowiecka w Polsce 1944–1956 (fragmenty), „forumemjot”, 9 maja 2012   (pol.).
  36. ↑ Dużo zadań dla burmistrza, „Trybuna Opolska” nr 138 z 17 czerwca 1990, s. 3, 15.
  37. ↑ Czy wiesz, że..., AndrzejA. Dereń AndrzejA., Polska bardziej polska, „Tygodnik Prudnicki”, 49 (732), Prudnik: Spółka Wydawnicza ANEKS, 8 grudnia 2004, ISSN 1231-904X .???brak strony (czasopismo)
  38. ↑ a b c d e f g h i j Nysa – demografia. Wirtualny Sztetl. .
  39. ↑ a b c d Stadt und Landkreis Neisse (poln. Nysa). Deutsche Verwaltungsgeschichte. .
  40. ↑ a b c d Roczniki statystyczne GUS.
  41. ↑ a b c Roczniki demograficzne GUS.
  42. ↑ a b c d e f g h i j k l m Nysa w liczbach , Polska w liczbach  , liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  43. ↑ BolesławB. Dolata BolesławB., Wyzwolenie Dolnego Śląska w 1945 roku, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1985, s. 115, ISBN 83-04-01882-9 .
  44. ↑ ZbigniewZ. Zalewski ZbigniewZ., Nysa na dawnej pocztówce, Opole: MS Opole, 2003, ISBN 83-88945-22-X .brak strony (książka)
  45. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo opolskie , Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023, s. 70 .
  46. ↑ Nysa w liczbach , Polska w liczbach  , liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  47. ↑ Strona główna – Nyskon , nyskon.pl  .strona główna serwisu
  48. ↑ Dni Nysy 2020 program - znamy repertuar, iIe będzie kosztować? , nowinynyskie.com.pl, 12 lutego 2020  .
  49. ↑ Dni Nysy 2018 – znamy datę! – iLoveNysa.pl – Twój portal z najświeższymi wiadomościami , ilovenysa.pl  .
  50. ↑ Miejski OśrodekM.O. Kultury Miejski OśrodekM.O., XXIII Festiwal Kolęd i Pastorałek , Nyski Dom Kultury   (pol.).
  51. ↑ Dni Twierdzy Nysa 2023 , nysa.eu, 12 lipca 2023  .
  52. ↑ AcidLand – Encyclopaedia Metallum: The Metal Archives , metal-archives.com  .
  53. ↑ Death Rate – Encyclopaedia Metallum: The Metal Archives , metal-archives.com  .
  54. ↑ God in Ruins – Encyclopaedia Metallum: The Metal Archives , metal-archives.com  .
  55. ↑ Visceral Infection – Encyclopaedia Metallum: The Metal Archives , metal-archives.com  .
  56. ↑ Wiadomości z regionu , nysahot.pl   (pol.).strona główna serwisu
  57. ↑ Dekanat katowicki , cerkiew.net.pl  .
  58. ↑ Zbory , adwent.pl  .
  59. ↑ Kontakt , kosciolwnysie.pl  .
  60. ↑ Nysa , luteranie.pl  .
  61. ↑ a b c Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org  .
  62. ↑ DorotaD. Kłonowska DorotaD., Dom Królestwa Świadków Jehowy w Nysie , – Radio Opole, 15 lutego 2015  .
  63. ↑ Stolica Boża i Barankowa, Apostołów w Duchu i Prawdzie, Alfa i Omega, Początek i Koniec. Zbór Nysa, Kościół , MisterWhat   (pol.).
  64. ↑ Ośrodki / Buddyzm.pl / Buddyzm.pl – Buddyjski Związek Diamentowej Drogi Linii Karma Kagyu , buddyzm.imail.pl  .
  65. ↑ Oficjalna strona I Liceum Ogólnokształcącego im. Jana III Sobieskiego Carolinum w Nysie , carolinum.edu.pl  .strona główna serwisu
  66. ↑ AZS PWSZ w Nysie.
  67. ↑ Strona domowa Klubu Żeglarskiego „Nysa”   (pol.).strona główna serwisu
  68. ↑ Wybory samorządowe 2018 , wybory2018.pkw.gov.pl  .
  69. ↑ Państwowa Komisja Wyborcza: Wybory samorządowe , wybory2002.pkw.gov.pl  .
  70. ↑ Geografia wyborcza – Wybory samorządowe – Państwowa Komisja Wyborcza , wybory2006.pkw.gov.pl  .
  71. ↑ Wybory Samorządowe 2010 – Geografia wyborcza – Województwo opolskie – Powiat nyski – gm. Nysa , wybory2010.pkw.gov.pl  .
  72. ↑ Wybory samorządowe 2018 , wybory2018.pkw.gov.pl  .
  73. ↑ Portal Urzędu Miejskiego Nysa. . . (pol.).
  74. ↑ PAP, Opolskie: Nysa zerwała współpracę z Tarnopolem na Ukrainie - społeczeństwo , wnp.pl, 31 marca 2021   (pol.).
  75. ↑ RadioR. Opole RadioR., Nysa podpisała umowę partnerską z Batumi. Przede wszystkim wymiana młodzieży , Nysa podpisała umowę partnerską z Batumi. Przede wszystkim wymiana młodzieży, 5 września 2017   (pol.).
  76. ↑ Źródło: UMiG Nysa (tekst i foto www.nysa.eu), Partnerstwo z Batumi podpisane , nasza.nysa.pl   (pol.).
  77. ↑ Łukasz Bressa: Nowy partner Gminy Nysa. nysa.eu, 2022-09-23. . . (pol.).
  78. ↑ Zawarcie umowy o współpracy partnerskiej między Nysą a Várpalota. gov.pl, 2022-09-30. . . (pol.).
  79. ↑ Kanon Krajoznawczy Polski , pttk.pl  .
  80. ↑ Regulamin Kolarskiej Odznaki Turystycznej w „Królestwie Pradziada” , prudnik.pttk.pl  .
  81. ↑ Trasy rowerowe VI ETTR w Prudniku, „Tygodnik Prudnicki”, Andrzej Dereń – redaktor naczelny, 27 (1019), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 7 lipca 2010, s. 20–21, ISSN 1231-904X .
  82. ↑ a b c d e Trasy rowerowe , SP Nysa   (pol.).
  83. ↑ Turystyka piesza , SP Nysa   (pol.).
  84. ↑ ToursprungT. GmbH ToursprungT., Route: Nyska Droga św. Jakuba , Wandermap   (pol.).
  85. ↑ a b c BeataB. Cichecka BeataB., Ambasador Nysy , Nowa Trybuna Opolska, 25 maja 2003   (pol.).
  86. ↑ 10-lecie założenia Stowarzyszenia Przyjaciół Miast Partnerskich Nysy , nasza.nysa.pl, 26 listopada 2019   (pol.).
  87. ↑ Dolata 1985 ↓, s. 115.
  88. ↑ ArturA. Pieczarka ArturA., Historyczna wizyta w Nysie , otonysa.pl, 18 lipca 2013   (pol.).
  89. ↑ BeataB. Cichecka BeataB., Partnerstwo z oprawą , Nowa Trybuna Opolska, 25 maja 2003   (pol.).
  90. ↑ Zmarł przyjaciel Nysy – Nysa , i.nysa.pl  .
  91. ↑ DorotaD. Kłonowska DorotaD., Marta Klubowicz honorowa , Radio Opole, 2 listopada 2005   (pol.).
  92. ↑ a b c DorotaD. Kłonowska DorotaD., Zasłużeni dla Ziemi Nyskiej , Radio Opole, 26 maja 2011   (pol.).
  93. ↑ DorotaD. Kłonowska DorotaD., Ruszyły Dni Nysy , Ruszyły Dni Nysy, 24 maja 2013   (pol.).
  94. ↑ DorotaD. Kłonowska DorotaD., Bernard Serwuschok znów przywiózł dary do Nysy , Bernard Serwuschok znów przywiózł dary do Nysy, 27 kwietnia 2012   (pol.).
  95. ↑ KrzysztofK. Strauchmann KrzysztofK., Bartosz Kurek odebrał honorowe obywatelstwo Nysy , nto.pl, 23 stycznia 2019   (pol.).
  96. ↑ Wanda Pawlik o Nysie , nasza.nysa.pl  .
  97. ↑ Tadeusz Rękas , psm.nysa.com.pl  .
  98. ↑ Samorząd Województwa Opolskiego , archiwum.opolskie.pl  .
  99. ↑ Uniwersytet Trzeciego Wieku im. Jerzego Kozarzewskiego w Nysie , pwsz.nysa.pl  .
  100. ↑ a b KlaudiaK. Bochenek KlaudiaK., Piotr Gacek i Bartosz Kurek zasłużeni dla Nysy , „Nowa Trybuna Opolska”, 10 listopada 2009   (pol.).
  101. ↑ DanielD. Klimczak DanielD., Nyscy radni podsumowali kończącą się kadencję. Najdłuższa sesja trwała trzy dni , Radio Opole, 16 października 2018   (pol.).
  102. ↑ a b KrzysztofK. Strauchmann KrzysztofK., Zasłużeni dla Ziemi Nyskiej. Niezwykłe osobowości , Nysa Nasze Miasto, 24 stycznia 2020   (pol.).

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Gmina Nysa
Miasto
Wsie
Części miasta
Integralne
części wsi
  • Czarkowice
  • Kaplica
  • Piaskowa
  • Rochów
Dawne wsie

Herb gminy Nysa

Powiat nyski
Miasta
Gminy miejsko-wiejskie
Gminy wiejskie

Miasta województwa opolskiego
Miasta na prawach powiatu
Miasta powiatowe
Miasta gminne

Powiat nyski (1945–1975)
Przynależność wojewódzka
Miasta (1945–75)
Gminy wiejskie
(1945–54 i 1973–75)
Gromady (1954–72)
Podział administracyjny Prowincji Śląsk
Rejencja legnicka
(1815-1945)
Powiaty miejskie
Powiaty ziemskie
Rejencja opolska
(1815-1945)
Powiaty miejskie
Powiaty ziemskie
Rejencja wrocławska
(1815-1945)
Powiaty miejskie
Powiaty ziemskie
Rejencja dzierżoniowska
(1815-1820)
Powiaty miejskie
  • brak
Powiaty ziemskie

Kontrola autorytatywna (miasto):Encyklopedia internetowa: