Fontanna

Wygląd przypnij ukryj Multimedialna Wrocławska Fontanna Fontanna w Kłodzku Fragment multimedialnego pokazu w warszawskim Multimedialnym Parku Fontann Fontanna przy Pałacu w Wojanowie „Fontanna Ognia i Wody” na placu Dizengoffa w Tel Awiwie, którą zaprojektował artysta op-artu i sztuki kinetycznej Ja’akow Agam w 1986 r.

Fontanna (wodotrysk) – urządzenie wodne, najczęściej ozdobne, wyrzucające pod ciśnieniem wodę z dysz lub dyszy. Jest jednym z elementów tzw. małej architektury.

Jedna z konstrukcji składa się z basenu z przelewem i trzonu z dyszą. Do trzonu doprowadzona jest pod ciśnieniem woda, która tryska z jednej lub kilku dysz. Opadająca woda gromadzona jest w basenie. Basen może być złożony z jednej lub kilku mis różnej wielkości i różnego kształtu. Ilość wody w basenach regulowana jest za pomocą przelewów. Innym rodzajem fontann są takie, w których woda spływa w formie kaskad. Najbardziej znanym jej przykładem jest Fontanna di Trevi w Rzymie, która zasilana jest grawitacyjnie, wodą spływającą do niej akweduktem.

Fontanny często mają bogate oprawy rzeźbiarskie lub architektoniczne. Znane były już w starożytności. Służyły ozdobie (umieszczano je w ogrodach, parkach, na placach miast i dziedzińcach pałaców), a także pełniły funkcje użytkowe lub kultowe (np. w meczetach i wczesnochrześcijańskich bazylikach). Przy budowie wykorzystywano czasem źródła artezyjskie.

Współczesne fontanny często mają wbudowane automatyczne urządzenia do iluminacji czy regulacji strumienia wody (przykładem może być Wrocławska Fontanna multimedialna, Multimedialny Park Fontann w Warszawie czy też śpiewająca fontanna w Mariańskich Łaźniach).

Rozróżnia się dwa podstawowe typy fontann:

• europejski – woda tryska ponad zbiornik, a następnie wpada do niego, jednocześnie burząc lustro wody; tego typu fontanny rozpowszechniły się w Europie na początku ery nowożytnej i są obecnie najpopularniejsze;
• arabski – woda nigdy nie znajduje się w powietrzu, tylko wycieka z otworu po elementach swojej konstrukcji; fontanny tego typu budowali początkowo muzułmanie, głównie na półwyspie Iberyjskim i w Turcji; obecnie fontanny tego typu są mniej popularne od europejskich.

Historia

Fontanny powstawały w Mezopotamii od 3 tysiąclecia p.n.e., a w starożytnej Grecji wykonane z kamienia i marmuru fontanny istniały już w VI wieku p.n.e.

Małe fontanny ulokowane w atrium lub wewnętrznym dziedzińcu bogatych domów odkryto w Pompejach. W 98 r. w Rzymie istniało 39 monumentalnych fontann zasilanych z akweduktów.

W średniowieczu fontanny symbolizowały często raj i czystość. W klasztorach służyły do obmywania w obrzędach religijnych.

W renesansie wzorowano się na antycznych opisach. Jedną z pierwszych nowo wybudowanych w tym czasie była fontanna na placu przed kościołem Santa Maria in Trastevere (1472) umieszczona na miejscu wcześniejszej rzymskiej fontanny.

W okresie baroku, w XVII i XVIII wieku, fontanny zdobiono licznymi figurami. Rzeźby stały się wtedy głównym elementem, a woda była wykorzystywana tylko do ich ożywiania i dekoracji.

W XIX wieku fontanny stopniowo przestawały być źródłem wody pitnej, a były bardziej honorującymi narodowych bohaterów bądź wydarzenia historyczne pomnikami na placach miast i parków. Wiek XX wiązał się z zupełnym zwolnieniem fontann z konieczności bycia źródłem wody pitnej. Wprowadzano wtedy nowe materiały do ich budowy (beton, stal, szkło, ceramikę artystyczną i tworzywa sztuczne) i nowe technologie (oświetlenie elektryczne, dźwięk, elektryczne pompy wodne i kontrolę strumieni wody przez programy komputerowe).

Fontanna oczyszcza i ochładza powietrze, ruch wody w wodotrysku ujemnie jonizuje atmosferę, a to znacznie poprawia samopoczucie ludzi. Fontanna usuwa pył z powietrza i zagłusza miejski hałas według Zakładu Hydrologii i Gospodarki Wodnej Uniwersytetu Łódzkiego.

Zobacz też

• zraszacz

Przypisy

1. ↑ Fontanny – krótka historia, Zakład Sztukatorsko-Betoniarski – Mariusz Leszczyński  .
2. ↑ dr Adam Bartnik „Fontanny” Uniwersytet Łódzki 2013

Bibliografia

• Witold Szolginia: Architektura. Warszawa: Sigma NOT, 1992, s. 48, 49. ISBN 83-85001-89-1.

Obiekty budowlane

Budynek	budynek mieszkalny jednorodzinny budynek mieszkalny wielorodzinny wysokościowiec wieżowiec
Budowla	hydrotechniczna śródlądowa akwedukt basen budowla regulacyjna budowla upustowa elektrownia wodna grodza jaz lewar Mnich pompownia port rzeczny próg przepławka przepust wałowy rurociąg hydrotechniczny siłownia syfon śluza wodna ujęcie wody wał przeciwpowodziowy wylot ścieków zapora wodna zbiornik gromadzący substancję płynną lub półpłynną zbiornik wodny zimowisko morska port morski śródlądowa lub morska falochron kanał wodny molo nabrzeże pirs port wodny stocznia liniowa droga linia kolejowa kanał wodny wodociąg kanalizacja sanitarna, tłoczna i deszczowa gazociąg ciepłociąg rurociąg linia napowietrzna elektroenergetyczna telekomunikacyjna linia kablowa elektroenergetyczna telekomunikacyjna wał przeciwpowodziowy kanalizacja kablowa pozostałe obiekt mostowy most wiadukt estakada wieża wolno stojąca maszt wolno stojący komin wolno stojący lotnisko tunel przepust sieć techniczna wolno stojące trwale związane z gruntem urządzenie reklamowe budowla ziemna budowla obronna budowla ochronna wolno stojąca instalacja przemysłowa lub urządzenie techniczne oczyszczalnia ścieków składowisko odpadów stacja uzdatniania wody konstrukcja oporowe nadziemne przejście dla pieszych podziemne przejście dla pieszych sieć uzbrojenia terenu budowla sportowa cmentarz pomnik część budowlana urządzenia fundament pod maszynę lub urządzenie
Obiekt małej architektury	kultu religijnego kapliczka krzyż przydrożny figura architektury ogrodowej posąg wodotrysk inny obiekt architektury ogrodowej obiekt użytkowy piaskownica huśtawka drabinka śmietnik

Kontrola autorytatywna (budowla):

• LCCN: sh85051067
• GND: 4206343-7
• NDL: 00563675
• BNCF: 16933
• NKC: ph135156
• BNE: XX530920
• J9U: 987007548252805171

Encyklopedie internetowe:

• Britannica: art/fountain
• Universalis: fontaine-monumentale
• NE.se: fontän
• SNL: fontene
• DSDE: springvand