Krosno

Krosno
miasto na prawach powiatu
Na pierwszym planie Rynek Krosna z lotu ptaka. Zabytkowy plac z niewielką ilością drzew. Dookoła niewysokie kamienice.
Krosno Parva Cracovia „Mały Kraków” – panorama miasta
Herb Flaga
Herb Flaga
Dewiza: Krosno Miasto Szkła
Państwo

 Polska

Województwo

 podkarpackie

Prawa miejskie

około 1348

Prezydent

Piotr Przytocki

Powierzchnia

44,72 km²

Wysokość

260 m n.p.m.

Populacja (31.12.2022)
• liczba ludności
• gęstość


44 322
991,1 os./km²

Strefa numeracyjna

13

Kod pocztowy

38-400

Tablice rejestracyjne

RK, YK

Położenie na mapie województwa podkarpackiegoMapa konturowa województwa podkarpackiego, po lewej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Krosno”KrosnoKrosno
Położenie na mapie PolskiMapa konturowa Polski, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „Krosno”KrosnoKrosno
Ziemia49°40′56″N 21°45′57″E/49,682222 21,765833
TERC (TERYT)

1861011

SIMC

0952410

Hasło promocyjne: Krosno – Miasto Szkła
Urząd miejskiul. Lwowska 28a, ul. Staszica 2
38-400 Krosno
Strona internetowa
BIP

Krosno – miasto na prawach powiatu w Polsce położone w województwie podkarpackim.

Według danych Głównego Urzędu Statystycznego z 31 grudnia 2022 Krosno liczyło 44 322 mieszkańców. Miejski Obszar Funkcjonalny Krosno tworzą miasto Krosno oraz gminy powiatu ziemskiego: gmina Chorkówka, gmina Jedlicze, gmina Korczyna, gmina Krościenko Wyżne, gmina Miejsce Piastowe i gmina Wojaszówka. Miejski Obszar Funkcjonalny miasta Krosna liczy 115 tys. mieszkańców. Natomiast powiat krośnieński według danych Głównego Urzędu Statystycznego z 31 XII 2019 roku liczył 112 283 mieszkańców.

Krosno to największe miasto południowego Podkarpacia, ośrodek o znaczeniu regionalnym i subregionalnym. Siedziba wielu instytucji o zasięgu ponadlokalnym: Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych, Podkarpackiego Wojewódzkiego Inspektoratu Weterynarii, Okręgowej Komisji Wyborczej, Sądu i Prokuratury Okręgowej, Okręgowego Urzędu Górniczego, Wojewódzkiego Ośrodka Ruchu Drogowego, Wojewódzkiego Szpitala Podkarpackiego, Podkarpackiego Centrum Edukacji Nauczycieli, Urzędu Celnego, Instytutu Nafty i Gazu oraz RTCN Sucha Góra.

Stolica województwa krośnieńskiego od 1 czerwca 1975 do 31 grudnia 1998 r.

Znajduje się w Euroregionie Karpackim, w skład którego wchodzą przygraniczne tereny Polski, Słowacji, Ukrainy, Węgier i Rumunii.

Leży w historycznej ziemi sanockiej. Krosno uzyskało lokację miejską około 1348 roku. W 1367 roku Kazimierz Wielki nadał miastu tytuł Królewskiego Wolnego Miasta Krosna i własny herb księstwa brzesko-kujawskiego, przedstawiający pół orła i pół lwa na czerwonym polu. Miasto królewskie położone na przełomie XVI i XVII wieku w ziemi sanockiej województwa ruskiego, w drugiej połowie XVII wieku należało do starostwa krośnieńskiego.

Geografia

Krosno leży w południowo-wschodniej Polsce, w województwie podkarpackim, przy ujściu potoku Lubatówki do Wisłoka, na obszarze Kotliny Jasielsko-Krośnieńskiej, wchodzącej w skład Pogórza Środkowobeskidzkiego. Krosno określano jako „parva Cracovia” – czyli „mały Kraków”, dlatego że krośnieński Rynek z renesansowymi sukiennicami kojarzył się z krakowskim Starym Miastem, a także ze względu na wysoki poziom życia umysłowego miasta. O celowości porównywania do Krakowa świadczy umieszczenie widoku Krosna w miedziorycie Georga Brauna (1541–1622) i Fransa Hogenberga (ok. 1535–1590), w dziele Civitates orbis terrarum (Miasta świata wydanym w 1617 r. w Kolonii) w towarzystwie m.in. Krakowa, Poznania, Warszawy czy Zamościa, oraz w dziele Andreasa Cellariusa (1596–1665) z 1659 r. Regni Poloniae Magnique Ducatus Lithuanie Novissima Descriptio, wydanym w Amsterdamie.

Kotlina Krośnieńska od zachodu graniczy z doliną Jasiołki i niewielkimi przełęczami, z Kotliną Jasielską, a na wschodzie łączy się z doliną Wisłoka i z Kotliną Zarszynską. Nad Krosnem wznosi się od północy tzw. Pasmo Odrzykońskie, z wyróżniającymi się kulminacjami Królewskiej Góry (554 m n.p.m.) i Suchej Góry (585 m n.p.m.). U podnóża pierwszej, znajduje się Zamek „Kamieniec”, a na szczycie drugiej wieża przekaźnikowa stacji telewizyjnej. Do krośnieńskiego bogactwa oprócz ropy naftowej, piaskowca, glinek, zalicza się także źródła mineralne, które występują w dzielnicy Białobrzegi, jako siarkowo-wodorowe, na Zawodziu siarczany i solanki o dużym stężeniu, oraz w innych dzielnicach solanki o różnym składzie chemicznym.

Krosno – w widłach Wisłoka i Lubatówki, stanowiło regularny, zwarty układ urbanistyczny z czworokątnym Rynkiem i wychodzącą z niego rozplanowaną siecią ulic. Z Rynku wybiegały symetrycznie w kierunkach na południe i północ po trzy ulice, które zbiegały się przy bramach miejskich.

Krosno jest pełne średniowiecznych kościołów i zabytkowych kamieniczek, usytuowanych głównie w obrębie Rynku, który mieści się na wzniesieniu ok. 277 m n.p.m. Miasto należy do Zagłębia Naftowego Jasielsko-Krośnieńskiego, słynie również z hut szkła i z lotnictwa.

Historia

Turystyka

W 2016 r. władze miasta uruchomiły portal informacyjny dla turystów: visitkrosno.pl.

Zabytkowe kościoły

Dzwonnica przy Kościele Farnym Zabytkowe pałace i kamienice KrosnaKamienica MazurkiewiczówKamienica WójtowskaZabytkowy dom dziecka w Krośnie, ul. Grodzka 2 (1899 r.)Dom W. R. PortiusaDom Curia PraetorianaPałac Dunikowskiego, obecnie Urząd Stanu CywilnegoPałac Trzecieskich w dzielnicy Polanka, datowany na 1808 r. Zabytkowe cmentarze KrosnaCmentarz żydowskiAlejka na starym cmentarzu w Krośnie Krośnieńska fara pw. Trójcy Świętej

Inne atrakcje

W najbliższej okolicy:

Krośnieńskie podcienia

Podział administracyjny

Jednostki pomocnicze miasta Krosna Gmach Rady Powiatowej, obecnie Urząd Miasta Krosna Była siedziba władz województwa krośnieńskiego, obecna starostwa powiatowego w Krośnie

Statut miasta przewiduje możliwość tworzenia dzielnic oraz osiedli jako jednostek pomocniczych miasta. Miasto jest podzielone na 6 dzielnic oraz 6 osiedli:

  1. Dzielnica Białobrzegi
  2. Dzielnica Krościenko Niżne
  3. Dzielnica Polanka
  4. Dzielnica Suchodół
  5. Dzielnica Śródmieście
  6. Dzielnica Zawodzie
  7. Osiedle Stefana Grota-Roweckiego
  8. Osiedle ks. Bronisława Markiewicza
  9. Osiedle Południe
  10. Osiedle Traugutta
  11. Osiedle Turaszówka
  12. Osiedle Tysiąclecia

Demografia

Osobny artykuł: Ludność Krosna

Piramida wieku mieszkańców Krosna w 2014 roku.

Gospodarka

Według danych GUS za rok 2005 dochód na jednego mieszkańca w Krośnie wynosił 3100,30 zł, co daje 105,30% średniej krajowej w 2005 roku. W tym samym czasie stopa bezrobocia wynosiła 6,5%.

Według danych GUS za rok 2017 dochód na jednego mieszkańca w Krośnie wynosił 6123 zł. W tym samym czasie stopa bezrobocia wynosiła 3,3%, był to najniższy wynik w całym województwie podkarpackim i jeden z najniższych w całej Polsce.

W 2017 roku dochód budżetu Krosna wyniósł 284,6 mln zł. Dochody własne osiągnęły kwotę 127,8 mln zł. Z podatku od osób fizycznych Krosno otrzymało 49,6 mln zł, a z podatku od nieruchomości 33,0 mln zł (oba te dochody stanowiły największą część dochodów własnych). Subwencje wyniosły 89,1 mln zł, a dotacje 67,8 mln zł. Dochód w przeliczeniu na jednego mieszkańca Krosna wyniósł 6123 zł.

W mieście działa ponad 5,5 tysiąca podmiotów gospodarczych. Około 97% z nich to przedsiębiorstwa prywatne. Krosno jest silnym ośrodkiem przemysłowym i usługowym, który charakteryzuje się dużą różnorodnością branż. Zajmuje wysokie pozycje w rankingach miast przyjaznych dla biznesu. Regularnie uzyskuje najwyższe oceny w raportach atrakcyjności inwestycyjnej opracowywanych na zlecenie Polskiej Agencji Inwestycji i Handlu. Główne sektory, na których opiera się lokalna gospodarka, bazują na bogatych tradycjach, doświadczonych kadrach oraz stałym wdrażaniu innowacji.

Dzisiejsza gospodarka Krosna oparta jest mocno na fundamentach przemysłu tkackiego i szklanego. Ten drugi jest na tyle ważnym filarem, że Krosno nazywane jest "Miastem Szkła". Ważne miejsce zajmują tu również produkcja maszyn i aparatury służącej wydobyciu ropy naftowej oraz przemysł motoryzacyjny. Wśród największych przedsiębiorstw na terenie Krosna można wymienić: Eba Sp. z o.o. Artykuły Metalowe, Ekolot Zakład Produkcyjny (produkcja sprzętu lotniczego), Krosno Glass S.A.

Transport

Transport drogowy

Przez Krosno przebiegają:

Transport lotniczy

Lotnisko w Krośnie

Jest to jedno z największych lotnisk trawiastych w Europie, które należy od 2008 roku do miasta Krosna, a jest użytkowane przez Aeroklub Podkarpacki. W grudniu 2016 roku zakończyła się budowa asfaltowej drogi startowej o długości 1100 metrów i szerokiej na 30 metrów oraz dróg kołowania. Wybudowano także pełne oświetlenie lotniska (dróg kołowania, pasa startowego i płyt postojowych), a także zaawansowaną stację meteorologiczną i dwa wskaźniki wiatru. Zamontowano również oznakowanie pionowe. Rok później wybudowano bezobsługową stację paliw lotniczych.

Lądowisko Krosno-Szpital

W 2013 r. przy ul. Korczyńskiej oddano do użytku przyszpitalne lądowisko sanitarne dla helikopterów.

Dawne Lotnisko Iwonicz (wykreślone z rejestru lotnisk ULC)

Niegdyś sportowe lotnisko posiadające dwa pasy startowe: trawiasty i asfaltowy, od 1 stycznia 2021 roku włączone w granice administracyjne Krosna, na jego terenie planowane są druga strefa inwestycyjna oraz łącznik do drogi DK19 i dalej do węzła Krosno-Północ (w Iskrzyni) drogi S19.

Międzynarodowy Port Lotniczy Rzeszów-Jasionka

Najbliższe lotnisko obsługujące linie pasażerskie znajduje się w Jasionce koło Rzeszowa. Posiada drugi co do długości pas startowy w Polsce.

Transport zbiorowy

Dworzec autobusowy w Krośnie (przed przebudową) Autobus MKS Krosno

MKS Krosno obsługuje 5 linii miejskich (A, B, E, G, K), 14 podmiejskich (0, 1, 2, 3, 4, 5, 7, 10, 11, 12, 16, 18, 20, 23).

Transport kolejowy

Przez Krosno przebiega linia kolejowa nr 108 StróżeKrościenko (dawna Kolej Transwersalna CzadcaHusiatyn)

Dworzec główny PKP w Krośnie

Linia kolejowa biegnąca z Jasła do Zagórza nie jest zelektryfikowana. Obsługę połączeń pasażerskich realizuje spółka Przewozy Regionalne, która jest dofinansowywana ze środków samorządu województwa i spółka PKP Intercity.

Ruch pociągów pasażerskich odbywa się pociągami Przewozów Regionalnych w kierunkach ZagórzJasło i z powrotem oraz PKP Intercity na trasie ZagórzStróżeKraków Główny.

W planach na lata 2021–2027 są: elektryfikacja torów kolejowych na trasie Jasło-Krosno-Zagórz oraz wybudowanie łącznika kolejowego JedliczeSzebnie.

Edukacja

Przedszkola

Szkoły podstawowe

Szkoły ponadpodstawowe

„Kopernik” – budynek I LO nocą

Szkoły dla dorosłych i policealne uzupełniające

Szkolnictwo wyższe

Kultura

Budynek Orbisu w Krośnie Muzeum Podkarpackie Budynek RCKP przy ul. Kolejowej 1

Wydarzenia kulturalne

Krośnieńska Biblioteka Publiczna (przed remontem)

Grupy, zespoły, stowarzyszenia i kluby

Media

Portale internetowe:

Stacje radiowe:

Informacje lokalne przedstawiają także Eska Rzeszów i SuperNova Rzeszów.

Stacje telewizyjne:

Informacje lokalne przedstawia także TVP3 Rzeszów.

Gazety lokalne:

Religia

Kościół oo. Franciszkanów Kościół i klasztor oo. Kapucynów

Buddyzm

Katolicyzm

Zgromadzenie zakonne

Protestantyzm

Restoracjonizm

Sport i rekreacja

Obiekty sportowe

W Krośnie znajdują się również mniejsze, najczęściej przyszkolne i osiedlowe boiska sportowe.

Kluby sportowe

Klub żużlowy KSM Krosno Derby Stal Sanok – Karpaty Krosno

Osoby związane z Krosnem

Pomnik Józefa Piłsudskiego Pomnik Mikołaja Kopernika

Honorowi obywatele miasta Krosna

Związani z kolegium w Krośnie

Współpraca międzynarodowa

Miasta partnerskie

Byłe miasta partnerskie

Miasta zaprzyjaźnione

Zobacz też

Przypisy

  1. GUS
  2. Oficjalna strona Miasta Krosna / Dla Mieszkańców / Miejski Obszar Funkcjonalny / Zasięg MOF , krosno.pl   (pol.).
  3. Jerzy Motylewicz: Miasta ziemi przemyskiej i sanockiej w drugiej połowie XVII i w XVIII wieku. Południowo-Wschodni Instytut Naukowy, Przemyśl 1993, s. 44. ISBN 83-9011-580-8.
  4. RobertR. Krzysztofik RobertR., Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice: Wydawnictwo UŚ, 2007 (Prace naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach), s. 42–43, ISBN 978-83-226-1616-1, ISSN 0208-6336 .
  5. Atlas historyczny Rzeczypospolitej Polskiej wydany z zasiłkiem Akademii Umiejętności w Krakowie, , Epoka przełomu z wieku XVI-ego na XVII-sty. Dział II-gi. „Ziemie Ruskie” Rzeczypospolitej, Dział opracowany przez Aleksandra Jabłonowskiego , k. 4.
  6. Lustracja województwa ruskiego 1661-1665. Cz. 1, Ziemia Przemyska i Sanocka, wydali Kazimierz Arłamowski i Wanda Kaput, Wrocław-Warszawa-Kraków 1970, s. 276.
  7. Miasto Szkła ma nową stronę dla turystów: visitkrosno.pl , KrosnoCity.pl – Krośnieński Portal Informacyjny, 6 kwietnia 2016   (pol.).
  8. VisitKrosno – Miasto Szkła – Zaplanuj z nami swoją podróż do Krosna. , visitkrosno.pl  .
  9. Oficjalna strona Miasta Krosna / Dla Mieszkańców / Zdrowie i pomoc społeczna / Dom Dziecka.
  10. Dla Turystów / Zabytki / Stare miasto / Rynek , Krosno.pl – oficjalna strona Miasta Krosna  .
  11. Dla Turystów / Szklane zagłębie , Krosno.pl – oficjalna strona Miasta Krosna  .
  12. Historia hutnictwa w Krośnie , Centrum Dziedzictwa Szkła – Krosno  .
  13. Etnocentrum Ziemi Krośnieńskiej , etnocentrum.pl  .
  14. Uchwała LVI/1022/10 Rady Miasta Krosna z dnia 26 lutego 2010 r. w sprawie Statutu Miasta Krosna (Dz. Urz. Woj. Podkarpackiego z 2010 r. Nr 22 poz. 530)  .
  15. O mieście , krosno.pl, 8 lipca 2016  .
  16. a b Miasto Gmina Powiat Krosno. Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. . (pol.).
  17. Rynek pracy w Krośnie
  18. Najważniejsza polska część Via Carpatia powstanie do końca 2026 roku za 27 mld zł , forsal.pl, 5 października 2020   (pol.).
  19. Oficjalna strona Miasta Krosna / Dla Mieszkańców / Zmiana granic / Aktualności , krosno.pl  .
  20. Lotniska · Krosno , lotniska.dlapilota.pl  .
  21. Szpital przebudowuje lądowisko , KrosnoCity, 7 czerwca 2013  .
  22. Pd, Ekspansja Krosna: prezydent i radni chcą nowych terenów   (pol.).
  23. Telewizja PolskaT.P. S.A Telewizja PolskaT.P., Większe Krosno. Strefa inwestycji na dawnym lotnisku Iwonicz , rzeszow.tvp.pl   (pol.).
  24. Nowe pociągi z Krosna. Szybciej dojedziemy do Krakowa i Warszawy , Krosno24, 23 listopada 2020  .
  25. Przyjazdy i odjazdy pociągów – internetowa wyszukiwarka połączeń kolejowych , rozklad-pkp.pl  .
  26. Elektryfikacja torów w Krośnie? Jest na to szansa , Krosno24, 8 marca 2021  .
  27. a b c d e Najbliższe wydarzenia. VisitKrosno.
  28. Balony nad Krosnem , visitkrosno.pl  .
  29. a b Aktualne wydarzenia kulturalno rozrywkowe w Krośnie , visitkrosno.pl  .
  30. Krosno – Miasto Szkła , web.archive.org, 6 sierpnia 2016  .
  31. YOUNG ARTS FESTIVAL   (pol.).strona główna serwisu
  32. Krosno – Miasto Szkła , web.archive.org, 3 sierpnia 2016  .
  33. KARPACKIE KLIMATY 2019 – FESTIWAL KULTUR POGRANICZA , visitkrosno.pl  .
  34. Nocne Teatralia Strachy , Nocne Teatralia Strachy   (pol.).strona główna serwisu
  35. Krośnieńskie spotkania teatralne  .
  36. GabaG. Pawłowska GabaG., Pierwsze urodziny KrosnoSfery , Krosnosfera, 14 grudnia 2019   (pol.).
  37. Ośrodki , buddyzm.pl  .
  38. Dekanaty Archidiecezji Przemyskiej , przemyska.pl  .
  39. Новий Греко-Католицький Душпастирський Пункт у Кросні , cerkiew.org  .
  40. Zbory , adwent.pl  .
  41. a b c Adresy kościołów , kosciolbozy.pl  .
  42. Kościół Chrześcijański RIVER w Krośnie , jezusciekocha.pl  .
  43. Znajdź Kościół , kz.pl  .
  44. Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org  .
  45. BogdanB. Hućko BogdanB., Pamiątka śmierci Jezusa Chrystusa u Świadków Jehowy , jaslo.naszemiasto.pl, 14 kwietnia 2022  .
  46. Krosno , epifania.pl  .
  47. KROSNO: 4 urodziny Klubu Eurogym – Krosno112.pl – Krośnieński Portal Ratowniczy   (pol.).
  48. VisitKrosno – Miasto Szkła – Zaplanuj z nami swoją podróż do Krosna , visitkrosno.pl   (pol.).
  49. VisitKrosno – Miasto Szkła – Zaplanuj z nami swoją podróż do Krosna , visitkrosno.pl   (pol.).
  50. Nowoczesne centrum treningowe. Może powstać w Krośnie , Krosno24, 11 stycznia 2022  .
  51. Szematyzm na rok 1895. Lwów: 1895, s. 3.
  52. Øygarden , Oficjalna strona Miasta Krosna   (pol.).
  53. a b AdrianA. Krzanowski AdrianA., Słup Pokoju. Ma przypominać, jak ważne jest to słowo , Krosno24, 19 sierpnia 2023  .
  54. Krosno zakończyło współpracę z miastem partnerskim. Przewodniczący nie potrafił wypowiedzieć jego nazwy , krosnocity.pl, 8 maja 2017  (pol.).

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Części miasta, dzielnice i osiedla Krosna
Części miasta wg TERYT
Dzielnice
Osiedla

Herb Krosna

Miasta województwa podkarpackiego
Miasta na prawach powiatu
Miasta powiatowe
Miasta gminne

Herb województwa podkarpackiego

Powiat krośnieński (1920–39 i 1941–75) (► II RP) (► GG)
Przynależność wojewódzka
Miasta / Prawa miejskie (1920–34 )
Miasteczka (1920–34)
Gminy miejskie (1920–39 i 1945–75)
Osiedla (1954–72)
Gminy wiejskie zbiorowe
(1934–39, 1945–54 i 1973–75)
Gromady
(1954–72)
Gminy (1941–44)
Miejskie
Wiejskie
Powiat jasielski (1920–1975) (► GG)
Przynależność wojewódzka
Miasta / Prawa miejskie (1920–34 )
Miasteczka (1920–34)
Gminy miejskie (1920–75)
Gminy wiejskie zbiorowe
(1934–54 i 1973–75)
Gromady
(1954–72)
Gminy (1939–45)
Miejskie
Wiejskie
Województwo podkarpackie
Miasta na prawach powiatu
Powiaty
Inne zagadnienia

Kontrola autorytatywna (miasto na prawach powiatu):Encyklopedia internetowa: