Aleksander Fredro

Wygląd przypnij ukryj Aleksander Fredro
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

20 czerwca 1793
Surochów, Cesarstwo Austrii

Data i miejsce śmierci

15 lipca 1876
Lwów, Austro-Węgry

Narodowość

polska

Język

polski

Dziedzina sztuki

literatura piękna

Epoka

romantyzm

Ważne dzieła

Damy i huzary, Pan Jowialski, Śluby panieńskie, Zemsta

podpis
Odznaczenia
Krzyż Złoty Orderu Virtuti Militari Kawaler Orderu Narodowego Legii Honorowej (Francja) Medal św. Heleny (Francja) Krzyż Wielki Order Franciszka Józefa (Austro-Węgry)
Herb
Fredro
Hrabia
Rodzina

Fredrowie

Ojciec

Jacek Fredro

Matka

Marianna Dembińska

Żona

Zofia Jabłonowska

Dzieci

Jan, Zofia

Pomniki A. FredryPomnik Aleksandra Fredry we WrocławiuPomnik A. Fredry przed Teatrem im. Słowackiego w KrakowieTablica MSI na budynku przy ul. A. Fredry w Warszawie Epitafium A. Fredry w RudkachEpitafium hr. Aleksandra Fredry w nawie kościołaNagrobek hr. Aleksandra Fredry w krypcieEpitafia FredrówTablica na pamiątkę ponownego pochówku Pałac w Bieńkowej Wiszni (2011)

Aleksander FredroⓘAleksander Fredro herbu własnego (ur. 20 czerwca 1793 w Surochowie koło Jarosławia, zm. 15 lipca 1876 we Lwowie) – polski hrabia, komediopisarz, pamiętnikarz, poeta, ziemianin, oficer, wolnomularz, tworzył w epoce romantyzmu. Uważany jest za najwybitniejszego komediopisarza w historii literatury polskiej.

Życiorys

Urodził się 20 czerwca 1793 roku w Surochowie niedaleko Jarosławia w bogatej rodzinie szlacheckiej (niegdyś senatorskiej) jako syn Jacka Fredry i Marianny z Dembińskich. Do Beńkowej Wiszni rodzice Aleksandra Fredry sprowadzili się w 1797 roku. Nauki pobierał w domu rodzinnym, nigdy nie uczęszczał do szkół publicznych. 12 stycznia 1806 roku w pożarze dworu w Beńkowej Wiszni zginęła jego matka Marianna Fredro. Ojciec, Jacek Fredro przeniósł się wraz z nim do Lwowa.

W wieku 16 lat, w 1809 roku zaciągnął się do armii Księstwa Warszawskiego wstępując w szeregi 11 pułku ułanów Adama Potockiego. Trzy lata później wziął udział w wyprawie Napoleona na Moskwę służąc w 5 pułku jazdy; otrzymał wówczas Złoty Krzyż Virtuti Militari. W latach 1813–1814 przebył całą kampanię napoleońską jako oficer ordynansowy w sztabie cesarza. Po czym, w 1814 roku został odznaczony Krzyżem Legii Honorowej. Po abdykacji Napoleona w 1815 roku wrócił do domu i gospodarował w rodzinnym majątku Bieńkowa Wisznia. Opuszczając Paryż po klęsce Napoleona, Aleksander Fredro napisał: Wyjechaliśmy razem, z odmiennych pobudek: Napoleon na Elbę, ja zasię do Rudek. Wstąpił do lubelskiej loży wolnomularskiej.

W 1818 roku, mając 25 lat, napisał pierwszą ważną komedię, Pan Geldhab. Sztuka, napisana z dużym humorem i wdziękiem, opowiada o perypetiach młodego szlachcica starającego się o rękę córki tytułowego dorobkiewicza, ten jednak usiłuje wydać ją za księcia. Sztuka została wystawiona w 1821 r.

9 listopada 1828 roku, po jedenastu latach starań, poślubił w kościele w Korczynie właścicielkę zamku w Odrzykoniu, Zofię de domo hrabiankę Jabłonowską, primo voto hrabinę Skarbkową.

W 1828 roku, po śmierci ojca, przejął i pomnożył odziedziczony majątek. Był już wtedy autorem kilkunastu komedii. Rok później wstąpił do Towarzystwa Przyjaciół Nauk. W 1830 roku brał udział w pracach Obywatelskiego Komitetu Pomocy dla Powstania, który został utworzony we Lwowie. W 1832 roku przechowywał w swoim majątku dwóch powstańców z Wielkopolski, którzy w obawie przed represjami ze strony władz pruskich schronili się w Galicji. W 1839 roku otrzymał Honorowe Obywatelstwo Miasta Lwowa.

W 1839 roku przerwał działalność literacką pod wpływem ataków krytyki i na kilkanaście lat zaprzestał twórczości, pisząc jedynie w latach 1846–1848 pamiętniki z czasów napoleońskich Trzy po trzy. 3 lipca 1845 członek założyciel Galicyjskiego Towarzystwa Gospodarskiego. W rewolucyjnym roku 1848 był członkiem lwowskiej Rady Narodowej.

W latach 1850–1855 (z niewielkimi przerwami) przebywał po raz drugi we Francji, gdzie po powstaniu węgierskim znalazł schronienie jego syn, Jan Aleksander Fredro (także komediopisarz, lecz niższego lotu).

W 1854 roku wznowił działalność komediopisarską, ale równocześnie podjął decyzję o niepublikowaniu i niewystawianiu swoich dzieł w przypadku żądania odeń jakichkolwiek zmian w ich treści.

Po 1857 otrzymał francuski Medal Świętej Heleny. Od 1861 roku był posłem do Sejmu Krajowego. Czynił starania o budowę w Galicji pierwszej linii kolejowej, organizował Towarzystwo Kredytowe Ziemskie i Galicyjską Kasę Oszczędności. 17 kwietnia 1873 roku został mianowany kawalerem Wielkiego Krzyża Orderu Franciszka Józefa. Od 1873 roku był członkiem Akademii Umiejętności.

Zmarł we Lwowie 15 lipca 1876 roku. Został pochowany w rodzinnej krypcie w kościele Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Rudkach koło Lwowa. W latach 70. XX wieku wrocławski znawca i miłośnik twórczości Fredry, prof. Bogdan Zakrzewski, odwiedzając Rudki miał skraść z grobowca poety jeden z palców jego szkieletu. Kości te zamurowano w ścianie kościoła św. Maurycego we Wrocławiu.

Aleksander Fredro był człowiekiem pełnym wewnętrznych sprzeczności: aktywny i zaangażowany w sprawy publiczne, szukał zarazem samotności i przejawiał skłonność do mizantropii. Ostatnie lata życia, naznaczone chorobami, spędził z dala od świata w gronie rodzinnym.

Był autorem komedii obyczajowych z życia szlachty, głównie prowincjonalnej. Pisywał również wiersze, poematy, aforyzmy. Debiutował w 1817 roku, jednak pozostał obcy problemom romantyzmu. Naraziło go to na ostre ataki ze strony Seweryna Goszczyńskiego i Leszka Dunina Borkowskiego, w wyniku których zaprzestał publikowania swoich utworów, pisując do szuflady przez ok. 18 lat. Wychowany w tradycjach oświecenia, był bliski Laurence’owi Sterne’owi. W swych komediach Fredro ukazał mistrzostwo w tworzeniu charakterystyki bohaterów, kształtowaniu akcji i giętkości języka. Do utworów wprowadzał akcenty humorystyczne i elementy komiki ludowego teatru, ówcześnie właściwe tylko farsie. Utwory Fredry weszły na stałe do kanonu polskiej literatury i teatru. Jego bajki, jak np. Małpa w kąpieli, Zupa na gwoździu czy Paweł i Gaweł, są lekturami literatury dziecięcej.

Etapy edukacji:

Rodzina

Jesienią 1828 r. ożenił się z Zofią z Jabłonowskich el primo voto Skarbkową. Miał z nią syna Jana Aleksandra i córkę Zofię z Fredrów, zamężną hrabinę Szeptycką, która była matką m.in. arcybiskupa Andrzeja Szeptyckiego i generała Stanisława. Jego siostra była prababką błogosławionego Stanisława Kostki Starowieyskiego, męczennika. Wnuk Aleksandra błogosławiony Klemens był prezbiterem katolickim i męczennikiem.

Twórczość

Dramaty

Proza

Inne

Utwory przypisywane Fredrze

Ekranizacje

Upamiętnienie

Przypisy

  1. ↑ Fredro Aleksander, Encyklopedia PWN  .
  2. ↑ Aleksander Fredro, Twórcy , Culture.pl  .
  3. ↑ Aleksander Fredro – mistrz dowcipu – Historia – polskieradio.pl , www.polskieradio.pl  .
  4. ↑ Gazeta Lwowska. 23 listopada 1839. .
  5. ↑ Handbuch des Lemberger Sttathalterei-Gebietes in Galizien für das Jahr 1860, s. 637.
  6. ↑ Jerzy Sewer Dunin Borkowski: Almanach Błękitny. Warszawa: 1908, s. 364.
  7. ↑ Trzy papieskie lekcje , web.archive.org, 6 lutego 2008  .
  8. ↑ JanJ. Harasimowicz JanJ., WłodzimierzW. Suleja WłodzimierzW., Encyklopedia Wrocławia, Wrocław: Wyd. Dolnośląskie, 2006, ISBN 83-7384-561-5, OCLC 76363702 .brak strony (książka)
  9. ↑ Marcin Torz: Ulica Aleksandra hrabiego Fredry we Wrocławiu. Radni przegłosowali. Gazeta Wrocławska . Polskapresse sp. z.o.o, 2013-12-30. . (pol.).
  10. ↑ Marek Żukow-Karczewski, Dawne pomniki Krakowa. Pomnik Aleksandra Fredry, „Echo Krakowa” magazyn „Czas Przeszły i Przyszły”, 1990-11-21, nr 226.
  11. ↑ O teatrze. .
  12. ↑ M.P. z 2022 r. poz. 736.
  13. ↑ Kronika Sejmowa 49 (954)  .

Linki zewnętrzne

Kontrola autorytatywna (osoba):Encyklopedia internetowa: