Kodeks Athous Lavrensis

Kodeks Ławry Atoskiej, łac. Codex Athous Lavrensis (Gregory-Aland no. Ψ albo 044), δ 6 (Soden) – grecki kodeks uncjalny Nowego Testamentu, paleograficznie datowany na IX albo X wiek. Tekst jest eklektyczny i mieszany.

Kodeks przechowywany jest w klasztorze Wielka Ławra (B′ 52), na górze Athos^[1].

Kodeks zawiera 261 pergaminowych kart (21 na 25,3 cm), z tekstem Ewangelii, Dziejów Apostolskich, Listów powszechnych i Listów Pawła. Tekst pisany jedną kolumną na stronę, 31 linijek w kolumnie^[1]. Rozmiary tekstu 15 cm by 8,7 cm^[2]. Pisany niewielką uncjałą. Stosuje przydechy i akcenty. Zawiera listy κεφαλαια, stosuje podział ewangelicznego tekstu według Sekcji Ammoniusza (w Marku 233), z odniesieniami do Kanonów Euzebiusza, na marginesie oznakowane są teksty używane do czytań liturgicznych. Zawiera noty muzyczne – neumy i jest jednym z najstarszych rękopisów zawierających neumy^[2].

Tekst Ewangelii Mateusza, Ewangelii Marka 1,1-9,5 i jedna karta Listu do Hebrajczyków zostały zagubione. Listy powszechne są w niezwykłym porządku (1 Pt, 2 Pt, Jk, 1 J, 2 J, 3 J, Jd)^[3].

Grecki tekst kodeksu przekazuje tekst aleksandryjski, z wielką liczbą bizantyńskich^[3] oraz pewną liczbą zachodnich naleciałości. Kurt Aland zaklasyfikował go do Kategorii III^[1].

Brak tekstu Jan 7,53-8,11^[4]. Brak również wierszy Mk 11,26, 15,28^[2]. Zawiera dwa zakończenia w Ewangelii Marka, przy czym krótsze zakończenie umieszczone zostało przed dłuższym, podobnie jak w Codex Regius^[3]. Posiada nieco unikatowych, sobie tylko właściwych wariantów tekstowych.

Warianty tekstowe

Marka 9,49

Zawiera unikatowy wariant θυσια αναλωθησεται (ogniem spalony) zamiast αλι αλισθησεται (solą osolony)^[5].

Marka 10,7

και προσκολληθησεται προς την γυναικα αυτου (i połączy się ze swoją żoną) ominięty, podobnie jak w kodeksach Sinaiticus, Vaticanus, 892, ℓ 48, syr^s, goth^[6].

Marka 10,19

fraza μη αποστερησης opuszczona, podobnie jak w rękopisach Vaticanus (dodane przez drugiego korektora), Cyprius, W, f¹, f¹³, 28, 700, 1010, 1079, 1242, 1546, 2148, ℓ 10, ℓ 950, ℓ 1642, ℓ 1761, syr^s, arm, geo^[7]. Opuszczenie to jest charakterystyczne dla rękopisów tekstu cezarejskiego.

Dzieje 15,23

Zawiera jedną z najdłuższych lekcji tego wiersza γραψαντης επιστολην δια χειρος αυτων εχουσαν τον τυπον τουτον. Inne rękopisy mają:

γραψαντης δια χειρος αυτων – ${\displaystyle {\mathfrak {P}}^{45}}$, ${\displaystyle {\mathfrak {P}}^{74}}$, א*, A, B, cop^bo

γραψαντης δια χειρος αυτων ταδε – א^c, E, (33), Byz, syr^h

γραψαντης δια χειρος αυτων επιστολην περιεχουσαν ταδε – C, ar, c, gig, w, geo

γραψαντης επιστολην δια χειρος αυτων περιεχουσαν ταδε – D, d

γραψαντης δια χειρος αυτων επιστολην και πεμψαντες περιεχουσαν ταδε – 614.^[8]

Dzieje 20,28

Zawiera wariant του κυριου (Pana) razem z rękopisami ${\displaystyle {\mathfrak {P}}^{74},}$ A, C*, D, E, 33, 36, 453, 945, 1739, 1891. Rękopisy aleksandryjskiej tradycji zawierają του Θεου (Boga), podczas gdy bizantyjskie rękopisy mają του κυριου και του Θεου (Pana i Boga)^[9][10].

1 Tymoteusza 3,16

Jest jednym z najstarszych rękopisów wspierających wariant θεος εφανερωθη (Bóg objawiony)^[2].

Rękopis został odkryty przez C.R. Gregory 26 sierpnia 1886, który sporządził pierwszy jego opis. W 1892 widział go i powierzchownie zbadał J. Rendel Harris, który poszukiwał rękopisów Septuaginty. Von Goltz i Wobbermin skolacjonowali tekst Dziejów, Listów powszechnych oraz Listów Pawłowych dla Hermann von Soden. Następnie kodeks był badany przez Kirsopp Lake w 1899, który dokładnie zbadał tekst Ewangelii Marka i dokonał pełnej jego transkrypcji. Ponadto skolacjonował tekst Ewangelii Łukasza oraz Jana. W ogóle nie badał tekstu Dziejów ani Listów ponieważ według opinii von Sodena ich tekst niczym się nie wyróżnia. W 1903 Lake opublikował tekst Ewangelii Marka 9,5-16,20, oraz skolacjonowany tekst Ewangelii Łukasza, Jana, oraz Listu do Kolosan w Studia Biblica et Ecclesiastica^[11].

• lista kodeksów majuskułowych Nowego Testamentu

• K. Aland, B. Aland: The Text of the New Testament: An Introduction to the Critical Editions and to the Theory and Practice of Modern Textual Criticism. przeł. Erroll F. Rhodes. Michigan: William B. Eerdmans Publishing Company, 1995, s. 118. ISBN 978-0-8028-4098-1. (ang.).
• Kirsopp Lake, Texts from Mount Athos, Studia Biblica et Ecclesiastica, 5 (Oxford 1903), s. 89–185.
• Kirsopp Lake, The Text of Codex Ψ in St. Mark, JTS I (1900), s. 290–292.
• C.R. Gregory: Textkritik des Neuen Testamentes. T. 1. Leipzig: J.C. Hinrichs’she Buchhandlung, 1900, s. 94–95. (niem.).
• M.-J. Lagrange, La critique rationnelle (Paris, 1935), s. 109 f.

• R. Waltz, Codex Athous Lavrentis Ψ (044), Encyclopedia of Textual Criticism (2006)