Chojna

Wygląd przypnij ukryj Chojna
miasto w gminie miejsko-wiejskiej
Ilustracja
Panorama Chojny (widoczny m in. Kościół Mariacki, ratusz, Brama Świecka, Brama Barnkowska)
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Polska

Województwo

 zachodniopomorskie

Powiat

gryfiński

Gmina

Chojna

Aglomeracja

szczecińska

Data założenia

X wiek

Prawa miejskie

1255

Burmistrz

Barbara Rawecka

Powierzchnia

12,58 km²

Populacja (30.06.2023)
• liczba ludności
• gęstość


7 339
583,38 os./km²

Strefa numeracyjna

(+48) 91

Kod pocztowy

74-500

Tablice rejestracyjne

ZGR

Położenie na mapie gminy ChojnaMapa konturowa gminy Chojna, w centrum znajduje się punkt z opisem „Chojna”ChojnaChojna
Położenie na mapie PolskiMapa konturowa Polski, blisko lewej krawiędzi nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Chojna”ChojnaChojna
Położenie na mapie województwa zachodniopomorskiegoMapa konturowa województwa zachodniopomorskiego, na dole po lewej znajduje się punkt z opisem „Chojna”ChojnaChojna
Położenie na mapie powiatu gryfińskiegoMapa konturowa powiatu gryfińskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Chojna”ChojnaChojna
Ziemia52°57′48″N 14°25′37″E/52,963333 14,426944
TERC (TERYT)

3206034

SIMC

0978786

Urząd miejskiul. Jagiellońska 4
74-500 Chojna
Strona internetowa

Chojna (niem. Königsberg in der Neumark) – miasto w północno-zachodniej Polsce, w woj. zachodniopomorskim, w powiecie gryfińskim, nad rzeką Rurzycą. Siedziba gminy miejsko-wiejskiej Chojna.

31 grudnia 2013 roku miasto liczyło 7344 mieszkańców.

Położenie

Zgodnie z podziałem Polski na mezoregiony fizycznogeograficzne według Kondrackiego (1994) Chojna leży w zasięgu prowincji Niż Środkowoeuropejski i podprowincji Pojezierza Południowobałtyckie, w makroregionie Pojezierze Zachodniopomorskie i w końcowej klasyfikacji w mezoregionie Pojezierze Myśliborskie.

Miasto leży w linii prostej w odległości 53 km od Szczecina, 60 km od Gorzowa Wielkopolskiego, 86 km od Berlina. Przez Chojnę przepływa rzeka Rurzyca, która jest prawym dopływem Odry.

Według danych z 1 stycznia 2014 r. powierzchnia miasta wynosiła 12,58 km².

Chojna leży na historycznym Pomorzu Zachodnim. Pierwotnie była położona na Pomorzu do połowy XIII wieku, od drugiej połowy XIII w. w Nowej Marchii, w latach 1815–1945 w pruskiej i następnie niemieckiej rejencji frankfurckiej prowincji Brandenburgia, od 1945 roku w granicach Polski, początkowo w Okręgu Pomorze Zachodnie, w latach 1946–1975 w tzw. dużym województwie szczecińskim, w latach 1975–1998 w tzw. małym województwie szczecińskim, a od 1 stycznia 1999 roku w województwie zachodniopomorskim.

Demografia

Struktura demograficzna mieszkańców Chojny według danych z 31 grudnia 2007:

Opis Ogółem Kobiety Mężczyźni
Jednostka osób % osób % osób %
Populacja 7283 100 3736 51,3 3547 48,7
Wiek przedprodukcyjny (0–17 lat) 1599 21,96 788 10,82 811 11,14
Wiek produkcyjny (18–65 lat) 4822 66,21 2340 32,13 2482 34,08
Wiek poprodukcyjny (powyżej 65 lat) 862 11,84 608 8,35 254 3,49
Rok Liczba ludności
1995 6563
2000 7071
2005 7175
2023 6.896


Historia

Początki osadnictwa i średniowiecze

W X–XII wieku istniał w okolicach dzisiejszego rynku gród, który posiadał dogodną lokalizację na granicy Brandenburgii i Pomorza rządzonego przez Piastów, położenie w widłach Rurzycy i Wrześnicy gwarantowało znaczne walory obronne. Po roku 1200 osada otrzymała z rąk księcia szczecińskiego Barnima I magdeburskie prawa miejskie. W 1234 po raz pierwszy wzmiankowano osadę jako terra Chinz.

Brama Świecka

W roku 1244 po raz pierwszy w dokumentach użyto nazwy Konigesberge. W 1250 miasto zostaje zajęte przez Brandenburgię. W 1267 roku biskupi brandenburscy zwolnili „terra Konigesberge” z podatków handlowych i rzemieślniczych, co wywołało rozwój miasta tak, że w 1270 zostało ono tymczasową stolicą Nowej Marchii. W 1282 w dokumentach pojawia się wzmianka o parafii kościoła Najświętszej Marii Panny, a w 1290 o funduszach na budowę klasztoru augustianów. Od 1310 do 1329 roku wzrasta znaczenie ekonomiczne Chojny, miasto otrzymuje kolejne przywileje dotyczące handlu, a w 1320 roku rozpoczyna się budowa ratusza. Towary są sprowadzane i wysyłane poprzez żeglugę na rzece Rurzycy i nią do Odry. W XIII i XIV wieku miasto zostaje otoczone murami miejskimi z trzema bramami (Świecka, Barnkowska i rozebrana w XIX wieku Mostowa) i kilkoma wieżami – czatowniami. W 1348 mieszczanie burzą zamek wójta, a miasto przestaje być stolicą Nowej Marchii.

Od 1373 Chojna znajdowała się we władaniu Korony Czeskiej. W 1402 w Krakowie zawarto układ w sprawie zakupu miasta z regionem przez Polskę, jednakże ostatecznie sprzedana została zakonowi krzyżackiemu, następnie od 1454 Chojna znajdowała się pod wpływami Brandenburgii. W tym okresie wybudowano Kościół Mariacki, a wcześniej, około 1410 r. przy rynku (dziś plac Konstytucji 3 Maja) powstał nowy ratusz. Oba budynki są do dziś (po odbudowie) jednymi z najpiękniejszych budynków gotyckich w mieście. Rozwój miasta zatrzymał się po najeździe husytów w 1433 roku, ale marazm nie trwał długo. Już w drugiej połowie XV wieku nastąpił drugi etap silnego rozwoju miasta.

Nowożytność i XIX wiek

Chojna w XVIII w.

W XVI i XVII wieku przez miasto trzy razy nawiedzała plaga cholery, każdej z nich towarzyszyła wysoka śmiertelność wśród ludności.

Miasto posiadało kilka kościołów: Kościół Najświętszej Marii Panny, św. Mikołaja przy klasztorze augustianów, św. Jerzego, św. Gertrudy i kościół przy szpitalu św. Ducha. Reformacja rozpoczęła się w Chojnie w 1533 roku i stopniowo rozwijała się do roku 1553. Klasztor został w 1536 roku rozwiązany, a budynki przeznaczono na szpital i szkołę. Przyklasztorny kościół zamieniono na magazyn. W 1589 miały miejsce bunty mieszczan, które doprowadzały do walk plebsu z patrycjatem.

Podczas wojny trzydziestoletniej w Chojnie przebywali czeski dowódca Wallenstein i król Szwecji Gustaw Adolf. Podczas okupacji miasta zabudowa została zniszczona w 52%, a przemarsze wojsk i towarzyszące im epidemie zdziesiątkowały liczbę mieszkańców i doprowadziły do upadku ekonomicznego. W 1682 roku w wieżę Kościoła Mariackiego uderzył piorun, który spowodował pożar i spalenie wnętrza świątyni. Odbudowa trwała przez 10 lat, w 1714 roku dodano nową ambonę, a w 1734 roku Joachim Wagner wybudował nowe organy. Kolejny wzrost gospodarczy rozpoczął się po 1700 roku i trwał do wybuchu wojny siedmioletniej, od 1717 miasto było stolicą powiatu. Od 1759 roku przez siedem lat miasto ponownie było siedzibą rządu Nowej Marchii. Po 1767 roku Bramy Świecka i Barnkowska zostały częściowo rozebrane, a pozyskany z nich budulec przeznaczono na budowę koszar. W XVIII w. powstał browar, garbarnie i pierwsza w mieście drukarnia.

Chojna ok. 1900 r.

W 1806 Chojna kolejny raz została tymczasową siedzibą władz Nowej Marchii. Do połowy XIX wieku jedną z gałęzi przemysłu w mieście było przetwarzanie bawełny i tkactwo, ale rozwój mechanizacji spowodował upadek tego rzemiosła. Od 1809 roku Chojna staje się siedziba powiatu, w 1820 roku rozbiórce ulega część budynków dawnego klasztoru. W 1877 roku przez miasto przebiega linia kolejowa łącząca Szczecin z Kostrzynem co powoduje niebywały rozwój miasta. Rozwija się przemysł, handel i szkolnictwo. Miasto staje się ważnym ośrodkiem handlowym o znaczeniu ponadregionalnym. Taka sytuacja trwa aż do wybuchu wojny w 1939 roku.

Okres II wojny światowej

W 1939 roku niemieckie siły powietrzne zbudowały na południe od miasta lotnisko, które jednak nie zostało użyte podczas kampanii wrześniowej.

Pod koniec wojny powstała tu filia kobiecego niemieckiego nazistowskiego obozu koncentracyjnego w Ravensbrück. Więźniarki przebywały w drewnianych barakach otoczonych drutem kolczastym, a ich zadaniem było przygotowanie terenu pod rozbudowę wojskowego lotniska.

Podczas przechodzenia przez te tereny frontu rosyjsko-niemieckiego w styczniu 1945 r. miasto nie miało znaczenia militarnego. 4 lutego 1945 roku nastąpiła ewakuacja ludności niemieckiej miasta przez Schwedt/Oder w głąb Niemiec, a burmistrz został przez sąd SS pod przewodnictwem oficera SS Otto Skorzenego skazany na karę śmierci przez powieszenie. W tym samym dniu wojska Armii Czerwonej zajęły miasto. 16 lutego 1945 r. wojska Armii Czerwonej spaliły całe centrum miasta z kościołem Najświętszej Marii Panny i ratuszem, substancja miejska została zniszczona w 80 procentach.

Monarchowie, którzy odwiedzili lub przebywali w Königsberg in der Neumark

Miasto w Polsce

Pomnik papieża Jana Pawła II

Po wojnie Königsberg in der Neumark przeszedł pod administrację polską, a pozostała w mieście i okolicy ludność niemiecka została wydalona za Odrę. Miasto zmieniło nazwę, przez kilka miesięcy po przejęciu przez Polskę używano nazwy Władysławsko, natomiast w rozporządzeniu Ministra Obrony Narodowej z dnia 21 sierpnia 1945 roku podano nazwę Królewiec. W obiegu były także nazwy Chojnice i Chojnice nad Odrą, a ponadto przed wojną w 1934 w Atlasie nazw geograficznych Słowiańszczyzny Zachodniej S. Kozierowskiego odnotowano miasto pod nazwą Chojnica. 7 maja 1946 roku rozporządzeniem rządowym zmieniono nazwę na Chojna, która to nazwa obowiązuje do dziś. Skala zniszczeń substancji miejskiej sprawiła, że polskie władze podjęły decyzję o przeniesieniu siedziby powiatu do Dębna, powiat ten uległ likwidacji podczas reformy administracyjnej w 1975.

Mimo że od czasów wojny minęło wiele dziesięcioleci nie usunięto do dziś wszystkich szkód wojennych. Gotycki ratusz zrównany z ziemią odbudowano dopiero po roku 1977, do 1986 r. na siedzibę centrum kultury i biblioteki miejskiej. Podobny los spotkał klasztor, który został wybudowany praktycznie od podstaw. Od 1994 roku trwa odbudowa Kościoła Mariackiego, prace są realizowane w ramach projektu europejskiego dotyczącego polsko-niemieckiej współpracy historycznej. W 1997 r. świątynię pokryto dachem, a w 2003 roku na wieżę powrócił neogotycki hełm wzorowany na XIX-wiecznym oryginale. W ten sposób do panoramy miasta powróciły dwa charakterystyczne punkty orientacyjne. Ratusz i Kościół Mariacki są dziełami sławnego architekta epoki gotyku Heinricha Brunsberga. Poza nimi odtworzono również inne ceglane zabytki tj. budynki klasztoru augustianów i część murów miejskich z Bramą Świecką i Barnkowską oraz przyziemie kościoła św. Jerzego. Od września 2009 r. działa w Chojnie i okolicach Stowarzyszenie Historyczno-Kulturalne „Terra Incognita”, którego celem jest działalność na rzecz rozwoju wiedzy historycznej o tym fragmencie Pomorza Zachodniego, stanowiącym niegdyś część brandenburskiej Nowej Marchii oraz podejmowanie inicjatyw kulturalnych. Stowarzyszenie w grudniu 2009 r. wydało pierwszy tom „Rocznika Chojeńskiego”.

Zabytki

Kościół Mariacki Ratusz

Cały obszar Starego Miasta Chojny, posiadającego średnicę 580 m, został wpisany do rejestru zabytków. Zabytki znajdujące się w mieście umieszczono na Europejskim Szlaku Gotyku Ceglanego. Ważniejsze zabytki w mieście:

Transport

Dworzec kolejowy

Transport drogowy

Komunikacją autobusową zajmuje się PKS w Myśliborzu, obsługuje kursy do: Cedyni, Dębna, Gryfina, Grzybna, Krzymowa, Lubiechowa Górnego, Mieszkowic, Morynia, Myśliborza, Nawodnej i Trzcińska-Zdróju.

Transport kolejowy

W listopadzie 1876 r. miasto otrzymało połączenie kolejowe z Wrocławiem, a w 1877 r. ze Szczecinem.

Obecnie z Chojny pociągami Przewozów Regionalnych można dojechać do Szczecina, Gryfina, Kostrzyna, Rzepina i Zielonej Góry.

Przyroda

Platan „Olbrzym”

Tereny na zachód od miasta porasta Puszcza Piaskowa.

Pomniki przyrody:

Sport

W mieście działa klub piłkarski Odra Chojna oraz Klub Motorowy Chojna.

Wspólnoty wyznaniowe

Wybrane kościoły ChojnyKościół MariackiKościół Świętej TrójcyKościół św. MarkaKościół Najświętszego Serca Pana Jezusa

Administracja

Budynek Urzędu Miasta

Miasto jest siedzibą gminy miejsko-wiejskiej. Mieszkańcy Chojny wybierają do swojej rady miejskiej 7 radnych (7 z 15). Pozostałych 8 radnych wybierają mieszkańcy terenów wiejskich gminy Chojna. Organem wykonawczym jest burmistrz. Siedzibą władz jest budynek przy ul. Jagiellońskiej. Chojna jest członkiem stowarzyszenia Unia Miasteczek Polskich.

Burmistrzowie Chojny (po 1990 r.):

Mieszkańcy Chojny wybierają posłów z okręgu wyborczego nr 41 (siedziba Szczecin), senatorów z okręgu nr 98, a posłów do Parlamentu Europejskiego z okręgu wyborczego nr 13.

Miasta partnerskie

Pomnik osadników w Chojnie

Chojna jest członkiem Douzelage – stowarzyszenia miast partnerskich złożonego z 23 miast Unii Europejskiej. Stowarzyszenie powstało w 1991 r. i organizuje regularne spotkania i festiwale. Członkowie stowarzyszenia od jego założenia:

Od 1991 r.:

Od 1997 r.:

Od 1998 r.:

Od 1999 r.:

Od 2004 r.:

Od 2007 r.:

Od 2008 r.:

Od 2009 r.:

Od 2010 r.:

Lotnisko (Osiedle)

W latach 1937–1938 na południe od miasta utworzono lotnisko operacyjne (Einsatzhafen) Luftwaffe w ramach przygotowań do II wojny światowej. Podczas wojny lotnisko dysponowało polem wzlotów o wymiarach 1370 × 1000 metrów i nawierzchni trawiastej oraz infrastrukturą techniczną. W trakcie kampanii wrześniowej na lotnisku stacjonowały jednostki bombowe II./KG 27 oraz III./KG 27 wyposażone w samoloty He 111. Po roku 1945 lotnisko wojskowe zostało przejęte przez Armię Czerwoną, stało się lotniskiem operacyjnym dla stacjonującego tu 582. pułku lotnictwa myśliwskiego (myśliwce przechwytujące Su-27). Lotnisko zostało przebudowane w 1951 roku na lotniczą bazę wojsk radzieckich. W skład zabudowy wchodziły bazy, składy, stacje paliw. Po wycofaniu wojsk radzieckich miasto usiłuje zagospodarować zdegradowany teren wystawiając jego części na przetargi. Na osiedle wprowadziły się polskie rodziny. Na miejscu powstałej kaplicy (Parafia Najświętszej Maryi Panny Matki Kościoła w Chojnie) było kino dla pilotów.

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Wyniki badań bieżących - Baza Demografia - Główny Urząd Statystyczny , demografia.stat.gov.pl   (pol.).
  2. ↑ Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym w 2013 r. (Stan w dniu 31 XII 2013 r.), Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 5 czerwca 2014, ISSN 1734-6118 .brak strony (książka)
  3. ↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2014 r.. „Powierzchnia i Ludność w Przekroju Terytorialnym”, 2014-07-24. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny. ISSN 1505-5507. brak numeru strony
  4. ↑ Władysław Jan Grabski: 300 miast wróciło do Polski. Informator historyczny, 960–1960. Wyd. 3. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Pax”, 1960, s. 60. OCLC 914564210. . Cytat: Chojna. Miasto powiatowe na Pomorzu Zachodnim . (pol.).
  5. ↑ Rozporządzenia Rady Ministrów z dn. 29 maja 1946 r. w sprawie tymczasowego podziału administracyjnego Ziem Odzyskanych (Dz.U. 1946 nr 28, poz. 177) , Kancelaria Sejmu RP   (pol.). Ustawa z dn. 24 lipca 1998 r. o wprowadzeniu zasadniczego trójstopniowego podziału terytorialnego państwa (Dz.U. 1998 nr 96, poz. 603) , Kancelaria Sejmu RP  .
  6. ↑ a b Dane dla jednostki podziału terytorialnego. Bank Danych Regionalnych . Główny Urząd Statystyczny.
  7. ↑ Chojna w liczbach , Polska w liczbach  , liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  8. ↑ Historia miejscowości | Wirtualny Sztetl , sztetl.org.pl  .
  9. ↑ a b c d e f g Piotr Skurzyński, "Pomorze", Wyd. Sport i Turystyka - Muza S.A., Warszawa 2007 ISBN 978-83-7495-133-3 s. 42-44
  10. ↑ Kazimierz Rymut: Nazwy Miast Polski. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1987, s. 50. ISBN 83-04-02436-5.; Paweł Migdalski, Dokument księcia pomorskiego Barnima I z 1244 roku z darowizną wsi Nawodna dla zakonu templariuszy, zawierający pierwszą wzmiankę o Chojnie, Chojna i okolice na przestrzeni wieków (2), red. R. Skrycki, Chojna-Zielona Góra 2008, s. 9–13.
  11. ↑ CzesławC. Piskorski CzesławC., Pomorze Zachodnie, mały przewodnik, Warszawa: Wyd. Sport i Turystyka Warszawa, 1980, s. 117, ISBN 83-217-2292-X, OCLC 8032482 .
  12. ↑ Gazeta Chojeńska nr archiwalny.
  13. ↑ Koleje Pomorza Przyodrzańskiego 1:1000 000 Dyr. Okręg. Kolei Państw. w Szczecinie, 1946 .
  14. ↑ Dz.U. z 1945 r. nr 33, poz. 196.
  15. ↑ Słownik współczesnych nazw geograficznych Pomorza Zachodniego z nazwami przejściowymi z lat 1945–1948. Tadeusz Białecki (red.). Szczecin: Książnica Pomorska w Szczecinie, 2002, s. 40. ISBN 83-87879-34-7.
  16. ↑ Stanisław Kozierowski, Atlas nazw geograficznych Słowiańszczyzny Zachodniej, Nauka i Praca, Poznań, 1934 mapa
  17. ↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 7 maja 1946 r. (M.P. z 1946 r. nr 44, poz. 85, s. 2).
  18. ↑ Zachodniopomorski Wojewódzki Konserwator Zabytków w Szczecinie, nr rej. 76.
  19. ↑ Paweł Migdalski, Powstanie i dzieje cmentarza żołnierzy Armii Radzieckiej w Chojnie, Chojna i okolice na przestrzeni wieków, red. R. Skrycki, Chojna-Zielona Góra 2007, s. 171–195.
  20. ↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org  .
  21. ↑ Uchwała Nr XLV/381/2010 Rady Miejskiej w Chojnie z dnia 27 maja 2010 r. (Dz. Urz. Woj. Zachodniopomorskiego z 2010 r. Nr 61, poz. 1176).
  22. ↑ Członkowie. Unia Miasteczek Polskich. . .
  23. ↑ Douzelage.org: Member Towns   (ang.).brak strony (książka)
  24. ↑ www.ww2.dk – spis lotnisk Luftwaffe na terenie Niemiec. ww2.dk. ..
  25. ↑ www.ww2.dk – opis KG 27.
  26. ↑ Strona o lotnisku w Chojnie.
  27. ↑ Artykuł w Gazecie Wyborczej.

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Miasta województwa zachodniopomorskiego
Miasta na prawach powiatu
Miasta powiatowe
Miasta gminne

Herb województwa zachodniopomorskiego

Gmina Chojna
Wsie
Osady
Osady leśne
Integralne
części wsi
Nieofic
cz. miej.

Herb gminy Chojna

Powiat gryfiński
Miasta
Gminy miejsko-wiejskie
Gminy wiejskie

Powiat chojeński (1946–1975)
Przynależność wojewódzka
Miasta
Gminy wiejskie
(1945–54 i 1973–75)
Gromady
(1954–72)
Kontrola autorytatywna (miasto):