Język chorwacki

Temat Język chorwacki jest dziś niezwykle ważny, ponieważ znacząco wpływa na różne aspekty naszego codziennego życia. Z Język chorwacki wyłaniają się liczne debaty, kontrowersje i postępy, co sprawia, że ​​niezbędne jest pogłębienie jego badań i zrozumienia. Język chorwacki przykuł uwagę ekspertów, naukowców, profesjonalistów i ogółu społeczeństwa, powodując niekończące się badania, publikacje i powiązane wydarzenia. W tym artykule zagłębimy się w różne aspekty Język chorwacki, badając jego implikacje, perspektywy i współczesne wyzwania.

hrvatski jezik
Obszar

Chorwacja, Wojwodina, Bośnia i Hercegowina, Słowenia i inne

Liczba mówiących

5,5 mln

Pismo/alfabet

alfabet chorwacki

Klasyfikacja genetyczna
Status oficjalny
język urzędowy  Chorwacja
 Bośnia i Hercegowina[1]

Pozostałe miejsca:

Serbia (jeden z sześciu języków urzędowych Wojwodiny)

Organ regulujący Instytut Języka Chorwackiego i Lingwistyki
Ethnologue 1 narodowy↗
Kody języka
ISO 639-1 hr
ISO 639-2 hrv
ISO 639-3 hrv
IETF hr
Glottolog croa1245
Ethnologue hrv
SIL hrv
Występowanie
Ilustracja
W Wikipedii
Zobacz też: język, języki świata
Wikipedia w języku chorwackim
Słownik języka chorwackiego
w Wikisłowniku
Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu.
Dialekty j. chorwackiego wraz z dodanym terytorium BiH (rok 1991)
Płyta z Baški, 1100.
Modlitewnik (1380–1400)

Język chorwacki (chorw. hrvatski jezik) – język indoeuropejski z grupy zachodniej języków południowosłowiańskich. Jest używany przez Chorwatów[2], zamieszkujących Chorwację, Bośnię i Hercegowinę, serbską Wojwodinę i sąsiednie kraje. Jest językiem urzędowym Chorwacji, a także jednym z trzech języków urzędowych Bośni i Hercegowiny. W pobliskich krajach bałkańskich, takich jak Serbia i Czarnogóra, chorwacki występuje jako język mniejszościowy. Łącznie jako mową ojczystą posługuje się nim ok. 5,5 mln osób[3].

Status języka chorwackiego i kwestia jego odrębności od języka serbskiego stanowią przedmiot kontrowersji politycznej[4][5]. Oba języki, na poziomie form literackich, są do siebie zbliżone i zachowują dobrą wzajemną zrozumiałość, przy czym serbski charakteryzuje się przywiązaniem do prawosławia i cyrylicy, a chorwacki jest kojarzony z katolicyzmem i pismem łacińskim[6][7]. Różnice między językami uwidaczniają się na płaszczyźnie słownictwa – serbski i chorwacki wykazują różne preferencje leksykalne[7], co wynika m.in. z wpływów różnych języków i tym samym odrębnych źródeł zapożyczeń[6]. Najbardziej wyraźne podziały językowe istnieją jednak nie w ramach standardów o zasięgu ogólnonarodowym, lecz na poziomie bardziej zróżnicowanych gwar miejscowych[8].

Z punktu widzenia typologii lingwistycznej chorwacki jest językiem fleksyjnym. W zdaniu przeważa szyk SVO (podmiot orzeczenie dopełnienie), przy czym porządek wyrazów jest stosunkowo swobodny. W języku standardowym istnieje siedem przypadków, do których dołącza się przyimki. Do zapisu języka chorwackiego stosuje się zmodyfikowaną formę alfabetu łacińskiego, a jego zasady ortografii mają przede wszystkim charakter fonologiczny[9]. Charakterystyczną cechą ortografii chorwackiej (w odróżnieniu od serbskiej) jest niedostosowywanie postaci graficznej nazw obcych do pisowni chorwackiej[10][11]. W chorwackim powszechnie stosuje się formy bezokolicznika, co odróżnia ten język od serbskiego, unikającego tych form pod wpływem związków z bałkańską ligą językową[12].

Status państwowego język chorwacki (wraz z alfabetem łacińskim) otrzymał na mocy konstytucji Republiki Chorwacji z 22 grudnia 1990 r.[13] W 2013 roku chorwacki stał się jednym z języków urzędowych Unii Europejskiej[14]. W Chorwacji panują politycznie umotywowane dążności purystyczne[13][15].

Alfabet

 Osobny artykuł: Alfabet chorwacki.

Do zapisu języka chorwackiego używa się dostosowanej formy alfabetu łacińskiego, wzbogaconej o dodatkowe znaki diakrytyczne (zob. alfabet chorwacki). Sposób zapisu został ostatecznie ustalony w XIX w. podczas wielkiej reformy językowej. Alfabet zawiera 30 liter, z czego trzy są dwuznakami. Są to: A, B, C, Č, Ć, D, Dž, Đ, E, F, G, H, I, J, K, L, Lj, M, N, Nj, O, P, R, S, Š, T, U, V, Z, Ž.

Historia

Pierwsze wzmianki o języku chorwackim sięgają IX wieku, kiedy to język staro-cerkiewno-słowiański został przyjęty jako język liturgii. Język był stopniowo przyswajany do nieliturgicznych celów i stał się znany jako chorwacka wersja języka starosłowiańskiego. Obie wersje języka, liturgiczna i nieliturgiczna, były kontynuowane jako część głagolicy od połowy IX wieku.

Aż do końca XI wieku średniowieczne chorwackie teksty były pisane trzema alfabetami: łacińskim, głagolicą oraz chorwacką cyrylicą, a także w trzech językach: chorwackim, łacińskim oraz starosłowiańskim. Ten ostatni rozwinął się w chorwacki wariant języka cerkiewnosłowiańskiego między XII a XVI wiekiem.

 Ta sekcja jest niekompletna. Jeśli możesz, rozbuduj ją.

Sytuacja socjolingwistyczna

Standardowy język chorwacki opiera się na narzeczu sztokawskim, które jest najbardziej rozpowszechnionym dialektem na serbsko-chorwackim obszarze językowym[16]. Na poziomie ustandaryzowanych form literackich chorwacki, serbski, bośniacki i czarnogórski bywają traktowane jako odmiany jednego policentrycznego języka standardowego[17], określanego kontrowersyjnym mianem języka serbsko-chorwackiego (lub sztokawszczyzną literacką)[18]. Rozróżnienie między tymi językami opiera się w większej mierze na uwarunkowaniach socjopolitycznych aniżeli czynnikach lingwistycznych[19]. Kwestii odrębności języka chorwackiego przypisuje się ogromne znaczenie ze względu na europejski pogląd o nierozłączności języka i tożsamości narodowej[20].

Relacja między serbskim a chorwackim bywa porównywana do różnicy między angielszczyzną amerykańską i brytyjską[20]. Różnice między tymi językami bywają uwypuklane i wyolbrzymiane z pobudek politycznych[21]. W Chorwacji dąży się do rugowania pożyczek serbskich i form językowych uchodzących za serbskie[15].

Oprócz sztokawszczyzny na terytorium Chorwacji występują dwa kolejne zespoły dialektalne: dialekty kajkawskie i czakawskie[22], które nie tworzą podstawy żadnego z języków standardowych (choć niegdyś narzecze kajkawskie funkcjonowało jako samodzielny język literacki[23]). Dialektami tymi posługuje się wyłącznie część Chorwatów; są to odmiany silnie odrębne zarówno od gwar sztokawskich, jak i od wywodzącego się z nich języka standardowego. Badacz Roman Szul rozmiar odrębności gwarowych na terenie Chorwacji porównał wręcz do różnicy między polszczyzną a językiem czeskim[24]. Najbardziej wyraźne podziały językowe na obszarze byłej Jugosławii nie pokrywają się zatem z podziałami narodowymi[22].

Mianem języka serbsko-chorwackiego w dalszym ciągu określa się wspólną podstawę, na której oparto języki narodowe, przy czym jest to przede wszystkim termin lingwistyczny (nie jest akceptowany w krajach byłej Jugosławii)[25]. W Chorwacji powszechny jest pogląd, że język urzędowy Jugosławii, zwany wtedy oficjalnie „serbsko-chorwackim”, był sztucznym tworem politycznym mającym na celu zunifikowanie dwóch odrębnych narodów[26]. W krajach byłej Jugosławii termin ten zastępuje się określeniami takimi jak „język serbski”, „język chorwacki”, „język bośniacki” i „język czarnogórski”.

Różnice

Rozbieżności występujące między standardami dialektu sztokawskiego – serbskim, chorwackim, bośniackim i czarnogórskim – są niewielkie i nie uniemożliwiają porozumienia między użytkownikami języka[27]. Określane są jako mniej poważne niż różnice między standardowymi wariantami angielszczyzny w Wielkiej Brytanii, Irlandii, USA, Kanadzie, Australii[28][29], francuskiego we Francji, Belgii, Kanadzie i Afryce[30], niemieckiego w Niemczech, Austrii, Szwajcarii[31], hiszpańskiego w Hiszpanii i Ameryce Łacińskiej[30], niderlandzkiego w Holandii i Belgii[29], portugalskiego w Portugalii i Brazylii[30], hindustańskiego w Indiach i Pakistanie[30][32].

Standard chorwacki charakteryzuje się wymową i pisownią ijekawską (związaną z odmiennym rozwojem prasłowiańskiej jaci w języku scs.) i wyłącznym użyciem alfabetu łacińskiego. Istnieje także zasadnicza różnica w zakresie składni: w serbskim rzadko używa się bezokolicznika, a zamiast tego funkcjonuje konstrukcja „da + czasownik odmieniony”[12][33] (tzw. dakavica). Od standardowego chorwackiego odróżnia go również szereg różnic leksykalnych[6][7]; przykładowe różnice w słownictwie przedstawiono w poniższej tabeli.

Polski Język chorwacki Język serbski
porównanie usporedba поређење (poređenje)
Europa Europa Европа (Evropa)
Holandia Nizozemska Холандија (Holandija)
Włosi Talijani Италијани (Italijani)
wszechświat svemir васиона (vasiona)
kręgosłup kralježnica кичма (kičma)
powietrze zrak ваздух (vazduh)
wychowanie odgoj васпитање (vaspitanje)
tydzień tjedan седмица (sedmica)
historia povijest историја (istorija)
spodnie hlače панталоне (pantalone)
brzuch trbuh стомак (stomak)
nauka znanost наука (nauka)
osobiście osobno лично (lično)
osoba osoba лице (lice)
Narody Zjednoczone Ujedinjeni Narodi Уједињене Нације (Ujedinjene Nacije)
chleb kruh хлеб (hleb)
sztuczny umjetan вештачки (veštački)
krzyż križ крст (krst)
demokracja demokracija демократија (demokratija)
wyspa otok острво (ostrvo)
oficer časnik официр (oficir)
ruch uliczny cestovni promet друмски саобраћај (drumski saobraćaj)
autostrada autocesta аутопут (autoput)
długość duljina дужина (dužina)
związek udruga удружење (udruženje)
fabryka tvornica фабрика (fabrika)
ogólnie opće опште (opšte)
Chrystus Krist Hrist (Христ), Христoс (Hristos)
przepraszam oprosti извини (izvini)

Chorwacja ma purystyczną politykę językową[13][34][35]. Powstała z ogólnej atmosfery nacjonalizmu, którą ogarnięte były elity intelektualne[36].

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Footitt Hilary, Michael Kelly (red.), Languages at War: Policies and Practices of Language Contacts in Conflict, Houndmills, Basingstoke, Hampshire: Palgrave Macmillan, 2012, s. 111–120, ISBN 0-230-36877-8, OCLC 797975722 (ang.).
  2. ↑ E.C. Hawkesworth, Serbian-Croatian-Bosnian Linguistic Complex, Encyclopedia of Language and Linguistics, wyd. 2, 2006 (ang.).
  3. ↑ Tadić, Brozović-Rončević i Kapetanović 2012 ↓, s. 50.
  4. ↑ Ralph W. Fasold, The politics of language, Ralph W. Fasold, Jeffrey Connor-Linton (red.), An Introduction to Language and Linguistics, Cambridge, UK: Cambridge University Press, 2006, s. 389, ISBN 978-0-521-84768-1, OCLC 62532880 (ang.).
  5. ↑ Krysieniel 2017 ↓.
  6. ↑ a b c King 1999 ↓, s. 90.
  7. ↑ a b c Ronald Wardhaugh, Janet M. Fuller, An Introduction to Sociolinguistics, wyd. 7, Hoboken: John Wiley & Sons, 2015, s. 31, ISBN 978-1-118-73229-8, ISBN 978-1-118-73240-3, OCLC 1162749844 (ang.).
  8. ↑ Krysieniel 2017 ↓, s. 54–55.
  9. ↑ Tadić, Brozović-Rončević i Kapetanović 2012 ↓, s. 58–59.
  10. ↑ Tadić, Brozović-Rončević i Kapetanović 2012 ↓, s. 59.
  11. ↑ Magner 1991 ↓, s. 118.
  12. ↑ a b Comrie 2001 ↓, s. 440.
  13. ↑ a b c Krysieniel 2017 ↓, s. 59.
  14. ↑ Baroncelli 2013 ↓, przyp. 2, s. 135.
  15. ↑ a b Kapović 2011 ↓, s. 48–52.
  16. ↑ Sujoldžić 1991 ↓, s. 311.
  17. ↑ Nikola Vučić, Većina lingvista ne želi biti u konfliktu s vladajućom ideologijom, „Urban magazin” (69), 15 czerwca 2016, s. 46–49, ISSN 1986-6143 (chorw.).
  18. ↑ Kapović 2011 ↓, s. 53–55.
  19. ↑ Jean Jacques Weber, Multilingualism, Education and Change, Frankfurt am Main: Peter Lang, 2009 (Sprache, Mehrsprachigkeit und sozialer Wandel 9), s. 116, ISBN 978-3-631-57285-6, OCLC 815288990 (ang.).
  20. ↑ a b Dennison I. Rusinow, Yugoslavia: Oblique Insights and Observations, Pitssburgh: University of Pittsburgh Press, 2008, s. 348 (przyp. 5), ISBN 978-0-8229-4361-7, ISBN 978-0-8229-6010-2, ISBN 978-0-8229-7349-2, OCLC 228363880 (ang.).
  21. ↑ Benjamin W. Fortson IV, Indo-European Language and Culture: An Introduction, wyd. 2, Hoboken: John Wiley & Sons, 2011, s. 431, ISBN 978-1-4443-5968-8, OCLC 778339290 (ang.).
  22. ↑ a b Krysieniel 2017 ↓, s. 55.
  23. ↑ Toporišič 1992 ↓, s. 80.
  24. ↑ Roman Szul, Język, naród, państwo: język jako zjawisko polityczne, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2009, s. 101, ISBN 978-83-01-15793-7.
  25. ↑ Greenberg 2005 ↓, s. 957.
  26. ↑ David Bruce Macdonald, Balkan Holocausts?: Serbian and Croatian Victim Centred Propaganda and the War in Yugoslavia, Manchester: Manchester University Press, 2002, ISBN 978-1-84779-570-0 (ang.).
  27. ↑ Snježana Kordić, Jezik i nacionalizam, Zagreb: Durieux, 2010 (Rotulus Universitas), s. 78–90, DOI: 10.2139/ssrn.3467646, ISBN 978-953-188-311-5, LCCN 2011520778, OCLC 729837512, OL: 15270636W (serb.-chorw.).
  28. ↑ McLennan 1996 ↓, s. 107.
  29. ↑ a b Bernhard Gröschel. Postjugoslavische Amtssprachenregelungen – Soziolinguistische Argumente gegen die Einheitlichkeit des Serbokroatischen?. „Srpski jezik”. 8 (1–2), s. 180-181, 2003. ISSN 0354-9259. (niem.). 
  30. ↑ a b c d Thomas Paul-Louis. Le serbo-croate (bosniaque, croate, monténégrin, serbe): de l’étude d’une langue à l’identité des langues. „Revue des études slaves”. 74 (2-3), s. 318, 325, Paris 2003. ISSN 0080-2557. (fr.). 
  31. ↑ Hans-Dieter Pohl: Serbokroatisch – Rückblick und Ausblick. W: Ingeborg Ohnheiser: Wechselbeziehungen zwischen slawischen Sprachen, Literaturen und Kulturen in Vergangenheit und Gegenwart. Innsbruck: Non Lieu, 1996, s. 219, seria: Innsbrucker Beiträge zur Kulturwissenschaft, Slavica aenipontana 4. OCLC 243829127. (niem.).
  32. ↑ Daniel Blum: Sprache und Politik. Würzburg: Ergon, 2002, s. 125–126, seria: Beiträge zur Südasienforschung 192. ISBN 3-89913-253-X. OCLC 51961066. (niem.).
  33. ↑ Karol Cyprowski, W jakim języku się mówi w byłej Jugosławii? , Woofla Świat Języków Obcych, 22 sierpnia 2010 .
  34. ↑ Snježana Kordić: Što je (ne)standardno za kroatiste?. W: Alexander Bierich: Varietäten im Slavischen. Frankfurt am Main: Peter Lang, 2009, s. 313-330, seria: Heidelberger Publikationen zur Slavistik, Linguistische Reihe 17. ISBN 978-3-631-57010-4. OCLC 319695935. (serb.-chorw.).
  35. ↑ Snježana Kordić: Die aktuelle Sprachzensur in Kroatien. W: Bernhard Symanzik, Gerhard Birkfellner, Alfred Sproede: Sprache – Literatur – Politik. Osteuropa im Wandel: Beiträge zu einem Symposium in Münster, 28./29. Juli 2003. Hamburg: Dr. Kovač, 2004, s. 259–272, seria: Studien zur Slavistik 10. ISBN 3-8300-1215-2. OCLC 57222231. (niem.).
  36. ↑ Maciej Czerwiński: Język – ideologia – naród: polityka językowa w Chorwacji a język mediów. Kraków: Scriptum, 2005, s. 15. ISBN 83-60163-04-9. OCLC 64586273.

Bibliografia

Języki słowiańskie
zachodniosłowiańskie
lechickie
wschodniolechickie
środkowolechickie
zachodniolechickie †
czesko-słowackie
serbołużyckie
wschodniosłowiańskie
staroruski †
ruski †
południowosłowiańskie
zachodnie
serbsko-chorwacki
wschodnie
odrębne dialekty
(mikrojęzyki)
języki mieszane
  1. ↑ Język prasłowiański nie jest językiem słowiańskim, lecz przodkiem wszystkich języków słowiańskich.
Języki Unii Europejskiej

Unia Europejska