Język bośniacki

W dzisiejszym świecie Język bośniacki jest bardzo istotnym tematem, który przykuł uwagę szerokiego spektrum społeczeństwa. Temat ten był przedmiotem debat, badań i kontrowersji, które wzbudziły niespotykane dotąd zainteresowanie. Od wpływu na gospodarkę po wpływ na zdrowie publiczne, Język bośniacki zyskał niezrównane znaczenie na scenie globalnej. W tym artykule zbadamy najważniejsze aspekty Język bośniacki, analizując jego wpływ w różnych obszarach i oferując kompleksowe spojrzenie na jego dzisiejsze znaczenie.

bosanski jezik
босански језик
Obszar

Bośnia i Hercegowina, Serbia (Sandżak, Kosowo)

Liczba mówiących

2,5–3,5 mln

Pismo/alfabet

alfabet chorwacki, cyrylica serbska[a]
(dawniej bosančica i arebica)[1]

Klasyfikacja genetyczna
Status oficjalny
język urzędowy  Bośnia i Hercegowina
Ethnologue 1 narodowy↗
Kody języka
ISO 639-1 bs
ISO 639-2 bos
ISO 639-3 bos
IETF bs
Glottolog bosn1245
Ethnologue bos
WALS bos
SIL BOS
Występowanie
Ilustracja
W Wikipedii
Zobacz też: język, języki świata
Wikipedia w języku bośniackim
Słownik języka bośniackiego
w Wikisłowniku
Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu.
Dialekty bośniackiego występujące w Bośni i Hercegowinie

Język bośniacki (bośn. bosanski jezik / босански језик) – język z grupy zachodniej języków południowosłowiańskich, używany głównie przez Boszniaków. Ma status języka urzędowego w Bośni i Hercegowinie, obok chorwackiego i serbskiego. Jest również objęty statusem języka regionalnego w Serbii[2] i Kosowie[3] i dopuszcza się go do użytku urzędowego w Czarnogórze[4].

W literaturze lingwistycznej klasyfikowany jest jako jedna z czterech odmian standardowych policentrycznego języka serbsko-chorwackiego[5][6][7][8].

Standaryzacja

Nazwa „język bośniacki” została przyjęta w 1995 roku po rozpadzie Jugosławii, stosuje się ją również w standardzie ISO 639. Niektórzy językoznawcy (niemal wyłącznie bośniaccy) wyrażają pogląd, że język bośniacki istniał już wcześniej i posiada własną, sięgającą wczesnego średniowiecza, historię. Jest to kwestia dyskusyjna i umowna, ponieważ gwary sztokawskie, jak i same języki standardowe – bośniacki, chorwacki i serbski są do siebie bardzo zbliżone. Jednak choć już w latach 70. XX w. zaczęto wyróżniać w języku serbsko-chorwackim subwariant bośniacki (obok wariantu serbskiego i chorwackiego), dopiero w 1995 r. Boszniacy zdecydowali się podnieść status swojej mowy do rangi języka narodowego i standardowego.

W latach 90. XX w. rozpoczął się proces kodyfikacji oraz elaboracji języka bośniackiego. Wydano pierwszy słownik i akademicką gramatykę, a także liczne podręczniki do nauki tego standardu (Isaković, Rječnik bosanskoga jezika: karakteristična leksika, Sarajewo 1995; Jahić, Školski rječnik bosanskoga jezika, Sarajewo 1999; Jahić, Halilović, Palić, Gramatika bosanskoga jezika, Zenica 2000). Na razie jednak stopień elaboracji i kodyfikacji tego wariantu jest wyraźnie niższy niż w przypadku większości języków standardowych[9].

Bośniacki język literacki został oparty na dialektach sztokawskich, a dokładniej na dialektach wschodniohercegowińskim i wschodniobośniackim[10]. Bośniacki wyróżnia się stosunkowo licznymi zapożyczeniami z osmańskotureckiego, arabskiego i perskiego. Norma języka bośniackiego ma czerpać z muzułmańskiej tradycji kulturowej i językowej, choć w istocie jest bardzo zbliżona do normy języka chorwackiego[11]. Pożyczki tureckie w języku bośniackim to w znacznej mierze wyrazy religijne[12]. Dominujący system pisma to alfabet łaciński, ale sankcjonowany jest również zapis cyrylicą serbską[a].

Współcześnie język bośniacki wraz z pozostałymi trzema sztokawskimi językami literackimi włącza się pod pojęcie „języka serbsko-chorwackiego”. Miano to nie jest powszechnie akceptowane w krajach byłej Jugosławii, ale pozostaje w użyciu wśród części (zagranicznych) językoznawców i określa się nim wspólną podstawę dzisiejszych języków narodowych[13][14]. Przy wzięciu pod uwagę aspektów socjopolitycznych mówi się o odrębnych językach (typu Ausbau, tj. językach wyróżnianych ze względu na czynnik rozwoju socjolingwistycznego)[15], należących do diasystemu zwanego środkowo-południowosłowiańskim[16].

Pismo

Do zapisu języka bośniackiego używa się alfabetów łacińskiego i rzadziej cyrylickiego, chociaż oba są oficjalne[17]. Alfabety te są identyczne do tych używanych do zapisu języka chorwackiego i serbskiego, które również są urzędowe w Bośni i Hercegowinie.

Alfabet łaciński używany m.in. do zapisu języka bośniackiego
Alfabet cyrylicki używany m.in. do zapisu języka bośniackiego

Charakterystyczne dla Bośni jest natomiast tzw. bosančica, czyli szczególna odmiana cyrylicy, zawierająca unikatowe litery, używana głównie w Bośni, Dalmacji i Dubrowniku od XI do XIX wieku[18], a także arebica, czyli alfabet na bazie pisma arabskiego.

Kontrowersje wokół nazewnictwa

Nazwa „język bośniacki” (serb.-chorw. bosanski / босански) ma charakter kontrowersyjny dla niektórych Chorwatów i Serbów, którzy nazywają ten etnolekt językiem boszniackim (serb.-chorw. bošnjački / бошњачки). Kontrowersje wynikają ze zbyt rozległego znaczenia, jakie ma nieść promowany przez Boszniaków termin. Określenie „język bośniacki” sugeruje bowiem, że omawiany język jest językiem wszystkich mieszkańców Bośni i Hercegowiny[19], podczas gdy większość bośniackich Chorwatów i Serbów swoje etnolekty określa odpowiednio mianem języka chorwackiego i języka serbskiego[20].

Wielu serbskich i chorwackich językoznawców uznaje narzucenie nazwy „język bośniacki” za próbę unitaryzacji obszaru językowego BiH[21][22] i zaleca używanie – ich zdaniem – odpowiedniejszego terminu „język boszniacki”[23]. Wśród boszniackich językoznawców dominuje natomiast pogląd, że jedyne właściwe określenie to „język bośniacki”[23][24].

Zobacz też

Uwagi

  1. ↑ a b Cyrylica serbska jest równoprawnym sposobem zapisu standardu bośniackiego, ale w praktyce używa się jej prawie wyłącznie w Republice Serbskiej. W Federacji Bośni i Hercegowiny dominuje alfabet łaciński (Pelešić-Muminović 1997 ↓, s. 5; Halilović 1996 ↓, s. 15; Alexander 2006 ↓, s. 1–2).

Przypisy

  1. ↑ Pelešić-Muminović 1997 ↓, s. 5.
  2. ↑ European charter for regional or minority languages: Application of the charter in Serbia. Rada Europy, 2009. .
  3. ↑ Driton Muharremi, Samedin Mehmeti: Policing in the Republic of Kosovo: Changes Along with Political and Social Developments. W: Gorazd Meško, Charles B. Fields, Branko Lobnikar, Andrej Sotlar (red.): Handbook on Policing in Central and Eastern Europe. New York: Springer, 2013, s. 129–142. DOI: 10.1007/978-1-4614-6720-5_9. ISBN 978-1-4614-6720-5. OCLC 840817359. .
  4. ↑ Ustav Crne Gore. . .
  5. ↑ David Dalby, Linguasphere (1999/2000, Linguasphere Observatory), s. 445, 53-AAA-g, „Srpski+Hrvatski, Serbo-Croatian”.
  6. ↑ Daniel Bunčić: Die (Re-)Nationalisierung der serbokroatischen Standards. W: Sebastian Kempgen: Deutsche Beiträge zum 14. Internationalen Slavistenkongress, Ohrid, 2008. München: Otto Sagner, 2008, s. 93, seria: Welt der Slaven. OCLC 238795822. (niem.).
  7. ↑ Snježana Kordić: Jezična politika: prosvjećivati ili zamagljivati?. W: Saša Gavrić: Jezička/e politika/e u Bosni i Hercegovini i njemačkom govornom području: zbornik radova predstavljenih na istoimenoj konferenciji održanoj 22. marta 2011. godine u Sarajevu. Sarajewo: Goethe-Institut Bosnien und Herzegowina ; Ambasada Republike Austrije ; Ambasada Švicarske konfederacije, 2011, s. 61–62. ISBN 978-9958-1959-0-7. (serb.-chorw.).
  8. ↑ Enisa Kafadar: Bosnisch, Kroatisch, Serbisch – Wie spricht man eigentlich in Bosnien-Herzegowina?. W: Beate Henn-Memmesheimer, Joachim Franz (red.): Die Ordnung des Standard und die Differenzierung der Diskurse. T. 1. Frankfurt am Main: Peter Lang, 2009, s. 103. OCLC 699514676. (niem.).
  9. ↑ Jaroszewicz 2004 ↓, s. 144.
  10. ↑ Jahić, Halilović i Palić 2000 ↓, s. 68.
  11. ↑ Jaroszewicz 2004 ↓, s. 145.
  12. ↑ Bońkowski 1997 ↓, s. 65.
  13. ↑ Greenberg 2005 ↓, s. 957.
  14. ↑ Kapović 2011 ↓, s. 53–55.
  15. ↑ Graeme Trousdale, Introduction to English Sociolinguistics, Edinburgh: Edinburgh University Press, 2010, s. 7, ISBN 978-0-7486-2324-2, ISBN 978-0-7486-2325-9, ISBN 978-0-7486-3000-4, OCLC 320798929 (ang.).
  16. ↑ Jahić, Halilović i Palić 2000 ↓, s. 21.
  17. ↑ Боснийский язык: история, особенности, интересные факты , masterperevoda.ru .
  18. ↑ Bosančica , Hrvatska Enciklopedija (chorw.).
  19. ↑ Krysieniel 2017 ↓, s. 61–62.
  20. ↑ Pål Kolstø: Strategies of Symbolic Nation-building in South Eastern Europe. Abingdon–New York: Routledge, 2016. DOI: 10.4324/9781315610993. ISBN 978-1-315-61099-3. OCLC 950005217. (ang.).
  21. ↑ Dalibor Brozović, Odnos hrvatskoga i bosanskoga odnosno bošnjačkoga jezika, „Jezik”, 47, 1999, s. 13–16 (chorw.).
  22. ↑ Tri pitanja i tri odgovora , Odbor za standardizaciju srpskog jezika (serb.).
  23. ↑ a b Alexander 2006 ↓, s. 426.
  24. ↑ Jozić 2012 ↓, s. 38.

Bibliografia

Języki słowiańskie
zachodniosłowiańskie
lechickie
wschodniolechickie
środkowolechickie
zachodniolechickie †
czesko-słowackie
serbołużyckie
wschodniosłowiańskie
staroruski †
ruski †
południowosłowiańskie
zachodnie
serbsko-chorwacki
wschodnie
odrębne dialekty
(mikrojęzyki)
języki mieszane
  1. ↑ Język prasłowiański nie jest językiem słowiańskim, lecz przodkiem wszystkich języków słowiańskich.