Andrzej Kajetan Wróblewski
Wygląd
przypnij
ukryj
Andrzej Kajetan Wróblewski (ur. 7 sierpnia 1933 w Warszawie) – polski fizyk doświadczalny i historyk nauki, zajmujący się głównie fizyką cząstek elementarnych i historią fizyki, encyklopedysta i popularyzator. Profesor zwyczajny nauk fizycznych i członek rzeczywisty Polskiej Akademii Nauk (od 1991); dawniej wiceprezes Polskiej Akademii Umiejętności (2009–2018), rektor Uniwersytetu Warszawskiego (1989–1993) oraz dziekan tamtejszego Wydziału Fizyki (1986–1989). Doktor honorowy kilku uczelni i laureat kilkunastu nagród, w tym Medalu Smoluchowskiego – najwyższego odznaczenia przyznawanego przez Polskie Towarzystwo Fizyczne (1999).
Jako fizyk cząstek badał m.in. materię dziwną, kontynuując tym prace Mariana Danysza. Fizykę i jej historię – praktycznie wszystkich dziedzin i epok – popularyzował przez książki, artykuły i publiczne wykłady.
Życiorys
Jest absolwentem Liceum im. Władysława IV w Warszawie. W 1955 ukończył studia fizyczne na Wydziale Matematyczno-Fizyczno-Chemicznym Uniwersytetu Warszawskiego, na którym pracował od 1954. W 1961 obronił pracę doktorską Badanie hiperonów Λ0 metodą emulsji jądrowych napisaną pod kierunkiem Mariana Danysza. W 1964 otrzymał stopień doktora habilitowanego na podstawie pracy Produkcja cząstek dziwnych w oddziaływaniach π--p przy energii 10 GeV, w 1971 został profesorem nadzwyczajnym, w 1979 profesorem zwyczajnym Uniwersytetu Warszawskiego. W latach 1975–1981 był dyrektorem Instytutu Fizyki Doświadczalnej, w latach 1986–1989 dziekanem Wydziału Fizyki, w latach 1989–1993 rektorem Uniwersytetu Warszawskiego.
Działalność naukowa
Fizyka i popularyzacja
Jego specjalnościami są fizyka cząstek elementarnych (fizyka wysokich energii) oraz historia fizyki. Badał mechanizm produkcji hadronów, m.in.:
W miesięczniku „Wiedza i Życie” opublikował setki felietonów o znanych uczonych, pod nazwą Uczeni w anegdocie. Na jej podstawie powstały książki o tym samym tytule. W 1961 otrzymał Nagrodę „Problemów” za osiągnięcia w dziedzinie popularyzowania nauki.
Organizacja badań i uczelni
Jest autorem pojęcia „lista filadelfijska”, którym w Polsce określa się czasopisma naukowe indeksowane przez Journal Citation Reports. Opracował pierwsze zasady kategoryzacji polskich instytucji naukowych w oparciu o wskaźniki parametryczne. Krytykował politykę naukową minister Barbary Kudryckiej:
Członkostwa i funkcje
Towarzystwa naukowe i akademie nauk:
Komisje, komitety i rady:
- 1979–1989: Centralna Komisja Kwalifikacyjna ds. Kadr Naukowych przy Prezesie Rady Ministrów,
- 1981–1987: wiceprzewodniczący,
- 1985–2002: Rada Naukowa Centrum Badań Kosmicznych PAN – przewodniczący,
- 1992–1995: Rada ds. Nauki przy Prezydencie Lechu Wałęsie – przewodniczący,
- 1993–1999: Komitet Polityki Naukowej CERN,
- 1994–2000: Komitet Badań Naukowych,
- 1997–2000: wiceprzewodniczący,
- przez wiele lat był też przewodniczącym Rady Naukowej Instytutu Historii Nauki PAN (od 1996 r.).
Nagrody
W latach 1973–2021 otrzymał kilkanaście wyróżnień, zarówno z Polski, jak i z zagranicy:
Doktoraty honorowe
Odznaczenia
Inne wyróżnienia
Wybrane publikacje
Autor ponad dwustu artykułów z fizyki wysokich energii oraz innych dzieł – kilku własnych książek, kilku tłumaczeń z angielskiego i rosyjskiego oraz fragmentów innych prac. Napisał też hasło Fizyka w XX wieku w Encyklopedii PWN.
Własne książki
- 1958: Z tajemnic Marsa, w serii „Biblioteka Problemów”, PWN
- 1976: Wstęp do fizyki, wraz z Januszem Zakrzewskim, t. 1, PWN
- 1982: Prawda i mity w fizyce, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, ISBN 83-0401031-3
- 1999: Uczeni w anegdocie, Prószyński i S-ka, ISBN 83-7255016-6
- 2006: Historia fizyki – od czasów najdawniejszych do współczesności, Wydawnictwo Naukowe PWN, ISBN 978-83-0114635-1
- 2007-2019: dodruki (łącznie 8)
- 2020: Historia fizyki w Polsce, PWN, ISBN 978-83-01-21138-7.
Tłumaczenia
- 1957: G. W. K. Ford., E. Parkins., H. S. Isbin, O reaktorach jądrowych, PWN, wraz ze Stanisławem Zasadą – z angielskiego,
- 1960: A.P. French, Zasady fizyki współczesnej, PWN – z angielskiego,
- 1961: N. P. Barabaszow, A. A. Michajłow, J. N. Lipski, Atlas odwrotnej strony Księżyca, PWN – z rosyjskiego,
- 1967: Otto Struve, Velta Zebergs, Astronomia XX wieku, PWN – z angielskiego,
- 1968: Bruno Rossi, Promieniowanie kosmiczne, seria „Biblioteka Problemów”, PWN – z angielskiego.
Redakcje prac zbiorowych i innych
- 1959–1964: redaktor naczelny czasopisma Urania
- 1980: Z powrotem na Ziemię. Spór o pochodzenie cywilizacji ludzkich, seria „Rodowody Cywilizacji”, Państwowy Instytut Wydawniczy, ISBN 83-0600167-2,
- 1983: Encyklopedia fizyki współczesnej ,
- 1996: Świat nauki współczesnej. Tom 1, przekł. z fr. Agata Bernat et al., PWN, ISBN 83-0111805-9,
- 1996: 75 lat fizyki na Hożej. Praca zbiorowa, wraz z Martą Kicińską-Habior, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, ISBN 83-9053340-5,
- 1997: 75 lat fizyki na Hożej. Spis publikacji z lat 1971-1995, wraz z Martą Kicińską-Habior, WUW, ISBN 83-9053341-3,
- 2016: Nauki ścisłe i przyrodnicze na Uniwersytecie Warszawskim, WUW, ISBN 978-83-2352122-8, ISBN 978-83-2351791-7,
- 2016: Portrety uczonych : profesorowie Uniwersytetu Warszawskiego, 6 tomów: 1816–1915; 1915–1945 A-Ł, M-Ż; po 1945 A-K, L-R, S-Ż; WUW,
- 2021: 100 lat fizyki od Hożej do Pasteura. Księga wspomnień, WUW, ISBN 978-83-235-5144-7.
Przedmowy, posłowia i wkład w prace zbiorowe
- 1979: Werner Heisenberg, Ponad granicami, seria „Biblioteka Myśli Współczesnej”, tłum. z niem. Krzysztof Wolicki, PIW, ISBN 83-0600062-5,
- 1990: John Taylor, Nauka i zjawiska nadnaturalne, PIW,
- 1997: Albert Einstein, Teoria względności i inne eseje, tłum. z ang. Piotr Amsterdamski, Prószyński i S-ka, ISBN 83-7180019-3,
- 2004: Lekcje Marii Skłodowskiej-Curie, WSiP,
- 2007: Feynman radzi, PWN, tytuł posłowia: Feynman – uczony i wykładowca,
- 2011: Isaac Newton, Matematyczne zasady filozofii przyrody, tłum. z łac. Jarosław Wawrzycki, Copernicus Center Press, ISBN 978-83-62259-24-3.
Przypisy
- ↑ a b c d e Kto jest kim w Polsce. Informator biograficzny. Edycja IV, wyd. Interpress, Warszawa 2001, s. 1056
- ↑ Wróblewski Andrzej Kajetan, Encyklopedia PWN .
- ↑ a b c Jan Królikowski: Laudacja na odnowieniu doktoratu prof. dr. hab. Andrzeja Kajetana Wróblewskiego, Uniwersytet Warszawski 23.05.2011. ifd.fuw.edu.pl. . (pol.).
- ↑ a b c d e f g Prof. Andrzej Kajetan Wróblewski doktorem h.c. Uniwersytetu Jana Kochanowskiego , naukawpolsce.pap.pl, 23 czerwca 2017 .
- ↑ H. Oeschler et al, Ratios of strange hadrons to pions in collisions of large and small nuclei, „The European Physical Journal C” 77 (2017), s. 3 .
- ↑ JózefJ. Hurwic JózefJ., Czasopismo „Problemy” w polskim życiu intelektualnym po drugiej wojnie światowej, „Analecta”, 8/2 (16), 1999, s. 20 .
- ↑ Andrzej Kajetan Wróblewski: Kryteria są jasne. "Forum Akademickie" . forumakad.pl, 1999. .
- ↑ Andrzej Kajetan Wróblewski, Wizja uniwersytetu przyszłości, kwartalnik „Nauka” Polskiej Akademii Nauk, nr 2/2010, s. 11–17 .
- ↑ Andrzej Kajetan Wróblewski, Misja uniwersytetów: poszukiwanie prawdy czy pogoń za zyskiem?, kwartalnik „Nauka”, nr 3/2011, s. 51–59 .
- ↑ a b WRÓBLEWSKI, Andrzej, Członkowie Polskiej Akademii Nauk. Wydział III Nauk Ścisłych i Nauk o Ziemi. Członkowie krajowi rzeczywiści , PAN .
- ↑ Prof. zw. dr hab. czł. rzecz. PAN Andrzej Kajetan Wróblewski, baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI PIB) .
- ↑ Prof. Andrzej K. Wróblewski doktorem honoris causa Politechniki Warszawskiej. gazeta.pl, 2011-04-18. .
- ↑ Nagrody „PROBLEMÓW" w roku 1986 otrzymują:, „Problemy”, nr 11 (484), RSW „Prasa-Książka Ruch", listopad 1986, s. 2, ISSN 0032-9487 .
- ↑ Laureaci Nagród PTF 2020, s. 2, ptf.net.pl .
- ↑ 9. Edycja Konkursu o Nagrodę im. Jana Jędrzejewicza rozstrzygnięta, ihnpan.pl, 3 października 2021 .
- ↑ Nagrody dla książki „Historia fizyki w Polsce” autorstwa Andrzeja Kajetana Wróblewskiego, pwn.pl, 29 września 2021 .
- ↑ Fizyka w XX wieku, Encyklopedia PWN .
- ↑ Historia Uranii , www.urania.edu.pl .
- ↑ Praca zbiorowa 1983 ↓.
Bibliografia
Linki zewnętrzne
Rektorzy
Uniwersytetu WarszawskiegoRektorzy Królewskiego Uniwersytetu Warszawskiego |
|
---|
Rektorzy Szkoły Głównej Warszawskiej |
|
---|
Rektorzy Cesarskiego Uniwersytetu Warszawskiego |
|
---|
Rektorzy Uniwersytetu Warszawskiego |
|
---|
Rektorzy Uniwersytetu Józefa Piłsudskiego w Warszawie |
|
---|
Rektorzy Uniwersytetu Warszawskiego |
|
---|
Laureaci
Medalu Mariana Smoluchowskiego
Laureaci
Nagrody Naukowej im. Mikołaja Kopernika1995 |
|
---|
2000 |
|
---|
2005 |
|
---|
2010 |
|
---|
2015 |
|
---|
2020 |
|
---|
Kontrola autorytatywna (osoba):
Encyklopedia internetowa:
Identyfikatory zewnętrzne: