Spółgłoska drżąca dziąsłowa bezdźwięczna

Wygląd przypnij ukryj Spółgłoska drżąca dziąsłowa bezdźwięczna

Numer IPA	122 402
r̥
Jednostka znakowa	r̥
Unikod	U+0072 U+0325
UTF-8 (hex)	72 cc a5
Inne systemy
X-SAMPA	r_0
IPA Braille↗	⠗⠠⠫
Przykład
informacje • pomoc
Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu.

Spółgłoska drżąca dziąsłowa bezdźwięczna – rodzaj dźwięku spółgłoskowego występujący w językach naturalnych. W międzynarodowej transkrypcji fonetycznej IPA oznaczanej symbolem: . Symbol ten pochodzi on znaku ⟨r⟩ (Spółgłoska drżąca dziąsłowa) i znaku diakrytycznego oznaczającego bezdźwięczność. Odpowiednik w X-SAMPA to r_0.

Artykulacja

Opis

W czasie artykulacji spółgłoski (podstawowy wariant):

modulowany jest prąd powietrza wydychanego z płuc, czyli artykulacja tej spółgłoski wymaga inicjacji płucnej i egresji;
tylna część podniebienia miękkiego zamyka dostęp do jamy nosowej – jest to spółgłoska ustna;
prąd powietrza w jamie ustnej przepływa ponad całym językiem lub przynajmniej powietrze uchodzi wzdłuż środkowej linii języka – jest to spółgłoska środkowa;
Język styka się z dziąsłami w charakterystyczny okresowy sposób, tworząc serię szybkich zwarć i rozwarć – jest więc to spółgłoska drżąca;
wiązadła głosowe nie drgają, spółgłoska ta jest bezdźwięczna.

Przykłady

Przykłady w wybranych językach:

Język	Słowo	Znaczenie	Uwagi
Język estoński			Wariant głoski /r / po głoskach /t , s , h /.
Język islandzki	hrafn	'kruki'	Wariant głoski /r /.
Język lezgiński	крчар/krčar	'rogi'	Wariant /r / pomiędzy spółgłoskami bezdźwięcznymi.
Język limburski	поҏтэ	'zapach'	Wariant głoski /r /.
Język polski	metr	–	Wariant głoski /r /.
Język ukraiński	центр	'środek'	Wariant głoski /r / po głosce t.
Język walijski	Rhagfyr	'grudzień'	Wariant głoski /r /.
Język zapotecki	rsil	'wcześnie'	Wariant głoski /r /.

Użycie w języku polskim

Głoska ta jest wariantem spółgłoski drżącej dziąsłowej. Pojawia się najczęściej w wygłosie (np. w wyrazie łotr) lub w obustronnym sąsiedztwie głosek bezdźwięcznych (np. w wyrazie krtań). Podobne zjawisko może dotyczyć też głosek /m /, /n /, /ɲ /, /l / i /ɫ /.

Zobacz też

reranie

Przypisy

↑ Derwojedowa, Karaś i Kopcińska 2005 ↓, s. 73.
↑ Eva Liina Asu, Pire Teras. Estonian. „Journal of the International Phonetic Association”. 39 (3), s. 367–372, 2009. DOI: 10.1017/s002510030999017x. (ang.).
↑ KristjánK. Árnason KristjánK., The Phonology of Icelandic and Faroese, Oxford University Press, 2011 (ang.).brak strony (książka)
↑ Jörg Peters. The dialect of Hasselt. „Journal of the International Phonetic Association”. 36 (1), s. 117–124, 2006. DOI: 10.1017/S0025100306002428. (ang.).
↑ MartinM. Haspelmath MartinM., A Grammar of Lezgian, t. 9, Berlin; New York: Mouton de Gruyter, 1993 (ang.).brak strony (książka) Data dostępu do witryny: 17 września 2018
↑ Derwojedowa, Karaś i Kopcińska 2005 ↓, s. 55.
↑ AndriiA. Danyenko AndriiA., SerhiiS. Vakulenko SerhiiS., Ukrainian, Lincom Europa, 1995 (ang.).brak strony (książka) Data dostępu do witryny: 17 września 2018
↑ Glyn E.G.E. Jones Glyn E.G.E., Welsh Phonology: Selected Readings, Cardiff: University of Wales Press, 1984, s. 40–64 (ang.).
↑ Sue Regnier. Quiegolani Zapotec Phonology. „Work Papers of the Summer Institute of Linguistics”. 37, s. 37–63, 1993. University of Dakota. (ang.). Data dostępu do witryny: 17 września 2018
↑ Derwojedowa, Karaś i Kopcińska 2005 ↓, s. 74.

Bibliografia

Magdalena Derwojedowa, Halina Karaś, Dorota Kopcińska: Zamiast korepetycji Język polski Kompendium. Świat książki, 2005. ISBN 83-7391-251-7.

SpółgłoskiPłucne

	wargowe					przedniojęzykowe									tylnojęzykowe						laryngalne
	dwuwar- gowe		wargowo- zębowe		językowo- wargowe		zębo- we		przednio- językowo- dziąsłowe		zadziąs- łowe		z retroflek- sją		podnie- bienne		miękko- podnie- bienne		języcz- kowe		gardłowe / nagłośniowe		krtaniowe
nosowe	m̥	m		ɱ		n̼			n̥	n			ɳ̊	ɳ	ɲ̊	ɲ	ŋ̊	ŋ		ɴ
zwarte	p	b	p̪	b̪	t̼	d̼			t	d			ʈ	ɖ	c	ɟ	k	ɡ	q	ɢ	ʡ		ʔ
syczące zwarto-szczelinowe									ts	dz	t̠ʃ	d̠ʒ	ʈʂ	ɖʐ	t̠ɕ	d̠ʑ
niesyczące zwarto-szczelinowe	pɸ	bβ	p̪f	b̪v			t̪θ	d̪ð	tɹ̝̊	dɹ̝	t̠ɹ̠̊˔	d̠ɹ̠˔			cç	ɟʝ	kx	ɡɣ	qχ			ʡʢ	ʔh
syczące szczelinowe									s	z	ʃ	ʒ	ʂ	ʐ	ɕ	ʑ
niesyczące szczelinowe	ɸ	β	f	v	θ̼	ð̼	θ	ð	θ̠	ð̠	ɹ̠̊˔	ɹ̠˔		ɻ˔	ç	ʝ	x	ɣ	χ	ʁ	ħ	ʕ	h	ɦ
półotwarte			ʋ̥	ʋ					ɹ̥	ɹ			ɻ̊	ɻ	j̊	j	ɰ̊	ɰ						ʔ̞
uderzeniowe		ⱱ̟		ⱱ		ɾ̼			ɾ̥	ɾ			ɽ̊	ɽ						ɢ̆		ʡ̆
drżące	ʙ̥	ʙ							r̥	r									ʀ̥	ʀ	ʜ	ʢ
boczne zwarto-szczelinowe									tɬ	dɮ			ʈɭ̊˔		cʎ̝̊		kʟ̝̊	ɡʟ̝
boczne szczelinowe									ɬ	ɮ			ɭ̊˔	ɭ˔	ʎ̝̊	ʎ̝	ʟ̝̊	ʟ̝
boczne półotwarte									l̥	l			ɭ̊	ɭ	ʎ̥	ʎ	ʟ̥	ʟ		ʟ̠
boczne uderzeniowe										ɺ				ɭ̆		ʎ̆		ʟ̆

Niepłucne

		dwuwar- gowe		wargowo- zębowe	zębowe		przednio- językowo- dziąsłowe		zadziąs- łowe	z retroflek- sją		podnie- bienne		miękko- podnie- bienne		języcz- kowe		gardło- we
ejektywne	zwarte	pʼ					tʼ			ʈʼ		cʼ		kʼ		qʼ		ʡʼ
	zwarto- szczelinowe				t̪θʼ		tsʼ		t̠ʃʼ	ʈʂʼ				kxʼ		qχʼ
	szczelinowe	ɸʼ		fʼ	θʼ		sʼ		ʃʼ	ʂʼ		ɕʼ		xʼ		χʼ
	boczne zwarto- szczelinowe						tɬʼ					cʎ̝̊ʼ		kʟ̝̊ʼ
	boczne szczelinowe						ɬʼ
mlaski	nieprzydechowe/ dźwięczne	ʘ	ʘ̬		ǀ	ǀ̬	ǃ	ǃ̬		ǃ˞	ǃ̬˞	ǂ	ǂ̬						◌ˀ
	nosowe		ʘ̃			ǀ̃		ǃ̃			ǃ̃˞		ǂ̃							◌̃ˀ
	boczne						ǁ	ǁ̬
	boczne nosowe							ǁ̃
iniektywne		ɓ̥	ɓ				ɗ̥	ɗ		ᶑ̥	ᶑ	ʄ̊	ʄ	ɠ̊	ɠ	ʛ̥	ʛ

Z koartykulacją

Międzynarodowy alfabet fonetyczny