Prehoryłe

Prehoryłe

wieś
Rzeka Bug
Państwo	Polska
Województwo	lubelskie
Powiat	hrubieszowski
Gmina	Mircze
Liczba ludności (2021)	278[2][3]
Strefa numeracyjna	84
Kod pocztowy	22-530[4]
Tablice rejestracyjne	LHR
SIMC	0895244[5]
Położenie na mapie gminy Mircze Prehoryłe
Położenie na mapie Polski Prehoryłe
Położenie na mapie województwa lubelskiego Prehoryłe
Położenie na mapie powiatu hrubieszowskiego Prehoryłe
50°39′06″N 24°02′28″E/50,651667 24,041111[1]
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Prehoryłe – wieś w Polsce, położona w województwie lubelskim, w powiecie hrubieszowskim, w gminie Mircze^[5][6]. Leży nad rzeką Bugiem.

W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa zamojskiego.

Wieś jest sołectwem w gminie Mircze^[7]. Według Narodowego Spisu Powszechnego (III 2011 r.) liczyła 349 mieszkańców i była ósmą co do wielkości miejscowością gminy^[8].

Wierni Kościoła rzymskokatolickiego należą do parafii Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Kryłowie^[9].

Dawniej Prehoryłe było przedmieściem Kryłowa. O ile jednak, jak wspominał Ewaryst Andrzej Kuropatnicki w swym dziełku pt. „Geografia albo dokładne opisanie królestw Galicyi i Lodomeryi” (wyd. w 1786 r.), samo miasto Kryłów należało do województwa ruskiego, o tyle ...przedmieście Perehoryłe zwane, do województwa bełzkiego^[10].

Po I rozbiorze Polski wieś znalazła się w granicach zaboru austriackiego. Należała początkowo do cyrkułu Bełz z siedzibą w Zamościu, a od roku 1783 do cyrkułu zamojskiego^[10]. Zgodnie z postanowieniami podpisanego 14 października 1809 pokoju w Schönbrunnie wieś, wraz z całym cyrkułem zamojskim, została włączona do Księstwa Warszawskiego.

Przed II wojną światową miejscowość tę zamieszkiwali Ukraińcy (60%) i Polacy (40%)^[11] – razem ok. 1000 mieszkańców; istniała cerkiew Narodzenia Matki Bożej, zburzona w 1938 r. w ramach akcji polonizacyjno-rewindykacyjnej^[12].

Prehoryłe w latach 1943 i 1944 było kilkakrotnie atakowane przez ukraińskie i polskie oddziały. Polska część wsi Prehoryłe została napadnięta przez oddziały UPA przybyłe z Wołynia nocą z 2 na 3 lutego 1944. Spaliły one zabudowania Polaków i dokonały zbrodni na polskiej ludności. Następnego dnia oddział Stanisława Basaja w odwecie zniszczył ukraińską część Prehoryłego oraz zamieszkaną przez Ukraińców wieś Małków. Do kolejnego napadu na Polaków w Prehoryłem doszło 17 lutego; oddział „Rysia” wystąpił w ich obronie, odpierając atak ukraiński. Po raz trzeci ukraiński oddział napadł na Prehoryłe 29 lutego; przebywający jeszcze we wsi Polacy ukryli się w lesie^[13]. 8 marca 1944 r. Prehoryłe zaatakował oddział 5 Pułku Policji SS, wsparty przez miejscowych członków Ukraińskiego Legionu Samoobrony. Napastników odparł oddział Batalionów Chłopskich pod komendą Stanisława Basaja „Rysia”, który podpalił następnie gospodarstwa zamieszkałych w miejscowości Ukraińców^[14] i zabił mieszkańców^[15]. Od 2006 r. OKŚZpNP (Okręgowa Komisja Badania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu) w Szczecinie prowadzi śledztwo – S 67/06/Zi; S 68/06/Zi w sprawie okoliczności pacyfikacji Prehoryłego i Smoligowa, dokonanych w lutym i marcu 1944 r. przez 5 Pułk policji SS.

Przez Prehoryłe przebiegają 2 drogi powiatowe: ul. Sokalska – 4 km i ul. Kryłowska (Gościniec Witkowski) – 3 km, 2 drogi gminne: ul. Średnia – 4 km, ul. Habarska – 2 km i 7 utwardzonych dróg dojazdowych, w tym ul. Graniczna 3 km, ul. Zielona 3 km, nieoficjalnie ul. Moczuły 1,5 km i ul. Obłonie 4 km; pozostałe to drogi dojazdowe do pól, ok. 10 km.

Prehoryłe leży na „Dołhobyczowskim obszarze chronionego krajobrazu”. W miejscowości znajdują się 3 starorzecza – największe, zwane Jeziorkiem, pełni funkcję rekreacyjną w czasie wakacji i posiada plażę – podłoże piaskowe, długość 1 km, maksymalna szerokość 80 m, powierzchnia ok. 2,5 ha.

W granicach miejscowości znajduje się las liściasty Szelepy, słup graniczny rosyjsko-austriacki z 1772 roku oraz cmentarz unicki z zachowanym najstarszym nagrobkiem na Lubelszczyźnie (poza terytorium cmentarzy przykościelnych) z 1788 roku^[16].