Niebylec (wieś)
Wygląd przypnij ukryj| wieś | |
 Kościół pw. Znalezienia Krzyża | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2020) | |
| Strefa numeracyjna |
17 |
| Kod pocztowy | |
| Tablice rejestracyjne |
RSR |
| SIMC | |
Położenie na mapie gminy Niebylec  Niebylec
| |
Położenie na mapie Polski Niebylec
| |
Położenie na mapie województwa podkarpackiego Niebylec
| |
Położenie na mapie powiatu strzyżowskiego Niebylec
| |
 49°51′23″N 21°54′12″E/49,856389 21,903333
| |
Herb Niebylca
Niebylec – wieś (dawniej miasto) w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie strzyżowskim, w gminie Niebylec. Wieś położona jest przy drodze krajowej 19 z Rzeszowa do Miejsca Piastowego.
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0656953 | Budy | część wsi |
| 0656960 | Dwór | część wsi |
Miejscowość liczy ok. 600 mieszkańców i jest siedzibą gminy Niebylec oraz siedzibą parafii Znalezienia Świętego Krzyża, należącej do dekanatu Czudec, diecezji rzeszowskiej. W Niebylcu mieści się główna siedziba firmy przewozowej Neobus Polska, która oferuje przewozy autokarowe z Podkarpacia w kierunku Warszawy (przez Rzeszów, Radom), Wrocławia (przez Rzeszów, Kraków, Katowice) i Łodzi (przez Kielce).
Niebylec uzyskał lokację miejską w 1509 roku, zdegradowany przed 1919 rokiem.
Historia
W 1460 roku właścicielami terenów Niebylca byli bracia: Marcin, Mikołaj, Jan i Stanisław Machowscy herbu Awdaniec. Niebylec był miastem w latach 1509–1919. Jego założycielem był Mikołaj Machowski z Machowa,dworzanin i krojczy królowej Elżbiety, któremu król Zygmunt Stary zezwolił na założenie miasta na terenie jego dziedzicznej wsi Jawornik (założonej w XV wieku). Początkowo miasto nosiło nazwę Jawornik, a później zmieniło nazwę na Niebylec. Obecnie wsie Jawornik Niebylecki i Niebylec to dwie niezależne jednostki administracyjne. Janusz Romer, właściciel Niebylca, w 1646 roku wybudował nowy kościół pod wezwaniem Najświętszej Marii Panny. Na mocy dekretu biskupa sufragana krakowskiego wydanego 14 lipca 1650 roku przyłączono do parafii w Niebylcu kościół w Konieczkowej, który stał się świątynią filialną.
Kolejnymi właścicielami Niebylca byli Pieniążkiowie i Ankwicze. W czasie konfederacji barskiej do obrony Polski przed wojskami rosyjskimi włączyli się mieszkańcy Niebylca, którymi dowodził Kajetan Junosza Łempicki, a potem wyruszył w 1794 roku na pomoc powstaniu kościuszkowskiemu. Ludność miasteczka trudniła się rolnictwem, rzemiosłem i handlem. Niebylec miał przywilej urządzania cotygodniowego targu i dwóch jarmarków rocznie (od 1801 roku – czterech jarmarków). Miasteczko znane było ze sprzedaży wołów, koni, krów i skór.
Na początku XVII wieku do Niebylca przeniesiona parafię z sąsiedniej wsi Konieczkowej. W XVIII wieku w miasteczku pojawiła się ludność żydowska, która na początku XX wieku stanowiła już większość mieszkańców Niebylca. W tym okresie właścicielem ziemskim w Niebylcu był Aszer Wałłach. W 1918 doszło tutaj do rabunku sklepów żydowskich przez mieszkańców okolicznych wsi. W czasie II wojny światowej żydowscy mieszkańcy Niebylca zostali wywiezieni, najpierw do getta w Rzeszowie, a później do obozu Belżec. W okolicach miasteczka działała w czasie okupacji AK, która nazwała te tereny mianem Rzeczpospolita Hyżneńsko-Niebylecka. Podobwód AK Rzeszów-Południe, teren Hyżne-Niebylec zarządzany był przez kpt. Józefa Maciołka „Żuraw”, „Roch”, zaś komendantami Placówek AK, byli: Jan Rabczak „Dąb”, Stanisław Jakubczyk „Chrobry”, Mieczysław Chedyński „Józef” oraz Jan Baran „Blizbor”
W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Niebylec. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa rzeszowskiego.
Zabytki
- Kościół pw. Znalezienia Krzyża Świętego i Wniebowzięcia NMP z 1936-1943 (powstał na miejscu starszej budowli z 1646).
- Synagoga murowana z II poł. XIX wieku z dobrze zachowaną polichromią (obecnie budynek biblioteki).
- Pozostałości cmentarza żydowskiego (zachowane są jedynie 2 macewy).
- Dwór drewniano-murowany z początku XV wieku, rozbudowany w XVII i XIX wieku.
- Kapliczka z przełomu XVIII i XIX wieku.
- Drewniane domy przy rynku.
Przypisy
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 86374
- ↑ Raport o stanie gminy w roku 2020. Stan ludności 31.12.2020 s. 12-17
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 809 .
- ↑ a b c GUS. Wyszukiwarka TERYT
- ↑ Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ Parafia pw. Znalezienia Krzyża Świętego w Niebylcu. . .
- ↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 54-55.
Linki zewnętrzne
- Niebylec (1), Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VII: Netrebka – Perepiat, Warszawa 1886, s. 42 .
- Gmina Niebylec
- Sztetl Niebylec – historia Żydów niebyleckich (ang.)
- Niebylec na stronie gminy
- Niebylec w 1934 roku - unikalne nagranie wykonane przez rodzinę Ungerów - w serwisie YouTube
| Wsie | |
|---|---|
| Integralne części wsi |
|
- Siedziba powiatu – Strzyżów
| Przynależność wojewódzka |
|
|---|---|
| Miasta / Prawa miejskie (1920–32) |
|
| Miasteczka (1920–32) | |
| Gminy miejskie (1920–32 i 1954–1975) | |
| Gromady (1954–72) |
|
| Gminy wiejskie zbiorowe (1973–75) |
- Siedziba powiatu – Rzeszów
| Przynależność wojewódzka |
| ||||
|---|---|---|---|---|---|
| Miasta / Prawa miejskie (1920–34 →) | |||||
| Miasteczka (1920–34) | |||||
| Gminy miejskie (1920–39 i 1945–75) | |||||
| Gminy wiejskie zbiorowe (1934–39, 1945–54 i 1973–75) |
| ||||
| Gromady (1954–72) |
| ||||
| Gminy (1939–45) |
|
- ↑ kursywą opisano jednostki utworzone przez władze hitlerowskie
Legenda: (1) w nawiasach podano okres praw miejskich / praw miasteczka / praw osiedla; (2) wytłuszczono miasta/osiedla trwale restytuowane; (3) tekstem prostym opisano miasta nierestytuowane, miasta restytuowane przejściowo (ponownie zdegradowane) oraz miasta niesamodzielne, włączone do innych miast; (4) OTP – osiedle typu miejskiego; (5) zastosowane nazewnictwo oddaje formy obecne, mogące się różnić od nazw/pisowni historycznych.
| Gminy miejskie |
|
|---|---|
| Gminy wiejskie z prawami miejskimi |
|
| Gminy wiejskie z prawami miasteczka |
|
Źródła: Dz.U. z 1933 r. nr 35, poz. 294, Dz.U. z 1934 r. nr 48, poz. 422, Dz.U. z 1934 r. nr 48, poz. 420, Dymitrow M., 2015, Pojęcie miejskości w świetle reformy gminnej w Polsce międzywojennej, Krzysztofik R., Dymitrow M. (Eds), Degraded and restituted towns in Poland: Origins, development, problems / Miasta zdegradowane i restytuowane w Polsce. Geneza, rozwój, problemy, University of Gothenburg, Gothenburg, s. 61–63 / 65–115.
Kontrola autorytatywna (wieś w Polsce):