Atrium

Od niepamiętnych czasów Atrium był przedmiotem fascynacji, badań i debat. Jego wpływ przekroczył wszelkie bariery kulturowe, geograficzne i czasowe, pozostawiając niezatarty ślad w historii ludzkości. Od najdalszych zakątków przeszłości po najbliższą teraźniejszość, Atrium był obiektem uwielbienia, analizy i kontemplacji. W tym artykule szczegółowo zbadamy wiele aspektów Atrium, odkrywając jego znaczenie, wpływ i znaczenie w dzisiejszym świecie. Na kolejnych stronach wyruszymy w fascynującą podróż przez historię, naukę, kulturę i społeczeństwo w poszukiwaniu pełniejszego i wzbogacającego zrozumienia Atrium.

Atrium w bogatym domu pompejańskim (mal. L. Bazzani, 1882)
Schematyczny plan domu rzymskiego z zaznaczonym pomieszczeniem atrium
Typowe atrium rzymskiego domu (domus Romana)

Atrium (od łac. ater – czarny) – najczęściej niezadaszone (hypetralne) pomieszczenie wewnętrzne.

W architekturze jest to zamknięta przestrzeń, niekoniecznie wyrównana w pionie, przechodząca przez dwie lub więcej kondygnacji w obiekcie budowlanym.

W starożytności

W budownictwie Etrusków określano tak pomieszczenie poprzedzające główną izbę, w którym umieszczano palenisko, tak by dym przez otwór w dachu mógł uchodzić swobodnie, a zarazem ogień nie został zalany opadami deszczu (łacińska nazwa miała pochodzić od poczerniałych od dymu ścian)[1]. W późniejszym czasie, po usunięciu paleniska zastąpiono je niewielkim basenem na wodę deszczową – impluvium[2].

W domach mieszkalnych starożytnego Rzymu było to centralne pomieszczenie w kształcie prostokąta, wokół którego rozmieszczone były pokoje mieszkalne. Zwykle z otworem w czterospadowym dachu (compluvium) i poniżej usytuowanym impluvium, które później (w czasach republiki) zastąpiono wodotryskiem. Dach wsparty był na kolumnach, a wnętrze ozdobione zielenią, posągami, mozaikami (zwłaszcza dno zbiornika na wodę), ściany pokrywano malowidłami lub stiukami. W atrium tradycyjnie też umieszczano kapliczkę – lararium, poświęconą duchom opiekuńczym domostwa (larom) oraz podobizny przodków (imagines). W miejscu tym skupiało się życie rodzinne, przyjmowano gości, klientów i interesantów[3]. Ponadto, wobec niemal zupełnego braku okien, pomieszczenie to zapewniało wnętrzu domostwa niezbędną ilość powietrza i światła[4].

Po wprowadzeniu w budownictwie rzymskich domów prywatnych hellenistycznego perystylu (ogrodowego dziedzińca paradno-gościnnego), atrium zaczęło spełniać jedynie rolę okazałego przedsionka, wciąż jednak jako składowa część tradycyjnego domostwa (pars antica) i nadal wytyczając jego oś wzdłużną. W szczególnie zamożnych i rozbudowanych domach (willach) istniały nawet 2-3 atria[5].

Witruwiusz), architekt i konstruktor rzymski, będący autorem traktatu „O architekturze ksiąg dziesięć” (De architectura libri X), opisał i typologicznie podzielił atrium na:

  • toscanicum (etruskie, toskańskie) – utworzone przez pastady z wysuniętymi do wnętrza okapami i opartym na dwóch belkach dachem nachylonym z czterech stron do wewnątrz;
  • displuviatum – odmiana toscanicum, w której dach odchylony na zewnątrz tworzył compluvium w kształcie prostokątnej latarni;
  • tetrastylum – z dachem i compluvium podpartym i otoczonym w narożnikach czterema kolumnami (powstałe pod wpływem greckim);
  • corinthium (korynckie) – którego dach z compluvium był podparty większą liczbą kolumn (również wpływ grecki);
  • testudinatum (sklepione) – przykryte dachem i pozbawione compluvium[5].

W okresie wczesnego chrześcijaństwa nazwę tę odnoszono do dziedzińca przed kościołem, otoczonego krużgankami lub portykiem, który pełnił rolę narteksu. W atrium przeznaczonym dla wiernych przybywających z daleka, znajdowała się też studnia lub zbiornik wody do ablucji[6].

Współcześnie

Atrium hotelu Grand Hyatt w Szanghaju

We współczesnej architekturze jako atrium określa się dziedziniec domów w zabudowie dywanowej (domy atrialne), a także zadaszony szklanym przekryciem dziedziniec w budynkach biurowych i usługowych.

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Livio Zerbini: Starożytne miasto rzymskie. Historia i życie codzienne. Warszawa: Bellona, 2008, s. 79, ISBN 978-83-11-11099-1. Szerzej o genezie atrium: Anna Sadurska: W cieniu Panteonu. O sztuce starożytnego Rzymu. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1965, s. 40-41.
  2. ↑ Kazimierz Kumaniecki: Historia kultury starożytnej Grecji i Rzymu. Warszawa: PWN, 1972, s. 345.
  3. ↑ Mała encyklopedia kultury antycznej A–Z, dz. cyt., s. 99.
  4. ↑ Elżbieta Makowiecka: Sztuka Rzymu od Augusta do Konstantyna. Warszawa: WUW, 2023, s. 29.
  5. ↑ a b Słownik kultury antycznej, dz. cyt., s. 68.
  6. ↑ Witold Szolginia: Architektura i budownictwo, dz. cyt., s. 17.

Bibliografia