Piotr Kmita Sobieński

Wygląd przypnij ukryj Piotr Kmita Sobieński
Ilustracja
Herb
Szreniawa
Rodzina

Kmitowie herbu Szreniawa

Data urodzenia

1477

Data i miejsce śmierci

31 października 1553
Kraków

Ojciec

Stanisław Kmita

Matka

Katarzyna Tarnowska córka Jana Amora Iuniora Tarnowskiego

Żona

Barbara z Herburtów Kmicina

Dzieci

zmarł bezpotomnie

Zamek w Wiśniczu własność Piotra Kmity Sobieńskiego, hrabiego Wiśnicza. Obecnie stan prawny obiektu jest nieuregulowany i administruje nim Muzeum Ziemi Wiśnickiej Zamek w Lesku wybudowany przez Piotra Kmitę Sobieńskiego, w kolejnych latach własność Stadnickich, Mniszchów i Krasickich, obecnie hotel

Piotr Kmita Sobieński hrabia na Wiśniczu herbu Szreniawa (łac. Petrus Kmita de Wisnicze, Petrus Cmitha in Wissnicze, również, Kmitha, ukr., Кміта Петро, słow., węg. Peter Kmita z Sobnia, ur. w 1477, zm. 31 października 1553 roku) – marszałek wielki koronny od 1529 roku, marszałek nadworny koronny w latach 1518-1529, wojewoda krakowski w latach 1536-1553, starosta generalny krakowski w latach 1533-1553, starosta spiski (1522–1553), wojewoda sandomierski od 1535 roku, kasztelan sandomierski od 1532 roku, kasztelan wojnicki w latach 1527-1532, starosta kolski od 1524, starosta przemyski od 1511].

Jeden z najbogatszych i najbardziej wpływowych ludzi w ówczesnej Polsce. Właściciel dóbr leskich, które do śmierci dziedziczył wraz ze Stuposianami i innymi miejscowościami w Bieszczadach. Był dziedzicem 28 wsi, min. Wiśnicza i Sobienia oraz wielu majątków królewskich m.in. Lipnicy Murowanej.

Był młodszym synem Stanisława Kmity i Katarzyny z Tarnowskich, mężem Barbary Kmity (odziedziczyła po nim m.in. Lesko, Zagórz), wnukiem Jana Kmity oraz szwagrem Jana Herburta. Wykształcony i gorący zwolennik Erazma z Rotterdamu.

Tytuły łacińskie

Petrus Cmitha comes a Vyssnycze, palatinus et capitaneus Cracoviensis, regni Poloniae supremus marsalcus ac Scepusiensis, Premisliensis, Sandecensis et Colensis capitaneus (1540).

Życiorys

Młodość spędził na dworze cesarza Maksymiliana I, gdzie odznaczał się męstwem w jego wojsku i nabrał humanistycznej ogłady. Poseł małopolski na sejm piotrkowski 1503 roku. Walczył z Tatarami w bitwie pod Wiśniowcem i z Rosjanami w bitwie pod Orszą, w 1520 roku brał udział w wojnie z zakonem krzyżackim. W 1518 został marszałkiem nadwornym koronnym, w 1522 roku był posłem Polski na sejm Rzeszy w Norymberdze. W 1524 roku pobił wojska tureckie pod Trembowlą. W 1520 roku otrzymał od króla Zygmunta I prawo pobierania myta w Ustjanowej na utrzymanie drogi w należytym stanie. Był sygnatariuszem aktu traktatu krakowskiego w 1525 roku.

Był jednym z najbardziej zaufanych stronników królowej Bony Sforzy, wspierał jej plany powołania na Węgrzech stronnictwa narodowego przeciwko Habsburgom, potem ze szlachtą walczącą o przywileje, w końcu z Zygmuntem Augustem. Udał się na Węgry by wesprzeć Jana Zapolyę. Wszedł do tzw. triumwiratu przy Bonie, obok Piotra Gamrata i Andrzeja Krzyckiego. W 1532 został dzięki Bonie kasztelanem sandomierskim, w 1533 starostą krakowskim. W 1535 dostał województwo sandomierskie, które w 1536 zamienił na krakowskie. W 1523 otrzymał od cesarza Karola V, tytuł hrabiego na Wiśniczu. W polityce wewnętrznej chociaż był stronnikiem Bony, jednakowoż stał się trybunem średniej szlachty. Toczył spór z Zygmuntem Augustem, sprzeciwiając się poślubieniu przez króla Barbary Radziwiłłówny. Na sejmie w r. 1550 dokonał zasadniczego zwrotu; stając po stronie władcy, a 24 sierpnia, uroczyście podejmował Zygmunta z Barbarą na zamku wiśnickim.

Był mecenasem kultury, jego dwór w Wiśniczu był jednym z najświetniejszych ośrodków polskiego renesansu, gromadząc najwybitniejsze umysły epoki spośród prawników, pisarzy i poetów. Jego sekretarzem był m.in. Stanisław Orzechowski, a dworzaninem Marcin Bielski, Kmita finansował wydawanie wierszy Klemensa Janicjusza. Wzbudzał podziw u współczesnych w całej Europie – Erazm z Rotterdamu dedykował mu swoje dzieła. Był zdecydowanym przeciwnikiem Reformacji, bogato uposażając wiele świątyń katolickich.

Kmita zmarł bezpotomnie na zamku krakowskim 31 października 1553 roku, a pogrzeb odbył się miesiąc później. Pochowany został w nieistniejącej już dziś kaplicy św. Antoniego w katedrze wawelskiej, w rodzinnym mauzoleum.

Przypisy

  1. ↑ Od Karola V otrzymał tytuł hrabiego na Wiśniczu. Antoni Mączak. Klientela: nieformalne systemy władzy w Polsce i Europie XVI-XVIII w. 1994. str. 268
  2. ↑ "na zamku w Krakowie pochowany, kędy cztery herby jego widzieć: pierwszy Szreniawa z Krzyżem, drugi Leliwa matki Tarnowskiej, trzeci Oksza, czwarty Wręby" Herby y familie rycerskie: tak w Koronie jako y Wielkim Xięstwie tom 2, Kasper Niesiecki, 1738
  3. ↑ Urzędnicy województwa krakowskiego XVI-XVIII wieku. Spisy. Oprac. Stanisław Cynarski i Alicja Falniowska-Gradowska. Kórnik 1990, s. 97, 231.
  4. ↑ Posłowie ziemscy koronni 1493-1600, pod red. Ireny Kaniewskiej, Warszawa 2013, s. 39.
  5. ↑ Codex diplomaticus Regni Poloniae et Magni Ducatus Lituaniae, wydał Maciej Dogiel, t. 4, Wilno 1764, s. 231.

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Wojewodowie sandomierscy
Marszałkowie nadworni koronni

Laski marszałkowskie

Marszałkowie wielcy koronni

Laski marszałkowskie

Marszałkowie nadworni koronni

Laski marszałkowskie

Kontrola autorytatywna (osoba):Encyklopedie internetowe: