MiG-21

Wygląd przypnij ukryj MiG-21
Ilustracja
MiG-21 Lancer C Sił powietrznych Rumunii
Dane podstawowe
Państwo

 ZSRR

Producent

Zakłady Nr 21/Sokół (Gorki)
Zakłady Nr 30 (Moskwa)
Zakłady Nr 31 (Tbilisi)

Konstruktor

MiG

Typ

samolot myśliwski

Konstrukcja

duralowa, półskorupowa,
płat delta o skosie 57°

Załoga

1 pilot

Historia
Data oblotu

16 czerwca 1956

Lata produkcji

1959–1987

Liczba egz.

ok. 18 000

Dane techniczne
Napęd

turboodrzutowy Tumański R-11F2S-300

Ciąg

38,7 kN (60,6 kN z dopalaniem)

Wymiary
Rozpiętość

7,15 m

Długość

13,46 m

Wysokość

4,10 m

Powierzchnia nośna

23 m²

Masa
Własna

5350 kg

Startowa

8950 kg

Zapas paliwa

2600 l

Osiągi
Prędkość maks.

2130 km/h (2,05 Ma)

Prędkość minimalna

270 km/h

Prędkość wznoszenia

225 m/s

Pułap

19 000 m

Zasięg

1100 km

Dane operacyjne
Uzbrojenie
1 × działko GSz-23 kal. 23 mm
uzbrojenie podwieszane na 4 węzłach o masie do 2000 kg
Użytkownicy

     obecni użytkownicy

     byli użytkownicy

     państwa posiadające MiG-i-21, jednak nie użytkujące ich

Rzuty
Rzuty samolotu
Szkolny dwuster MiG-21UM z 3.elt w Poznaniu MiG-21 Sił Powietrznych Serbii MiG-21 Sił Powietrznych Indii MiG-21MF w malowaniu 3. elt Kokpit samolotu MiG-21

MiG-21 (ros. МиГ-21, kod NATO – Fishbed) – radziecki samolot myśliwski skonstruowany w latach 50. XX wieku w biurze konstrukcyjnym MiG (OKB, ros. ОКБ МиГ) przez Artioma Mikojana i Michaiła Guriewicza. Ze względu na swoją sylwetkę dorobił się wśród pilotów nazwy "ołówek" lub "bałałajka".

Zastosowanie skrzydeł w układzie delta umożliwiło stworzenie w ZSRR pierwszej udanej konstrukcji łączącej cechy samolotu myśliwskiego i przechwytującego. MiG-21 jest lekkim myśliwcem zdolnym osiągnąć prędkość mach 2, używając równocześnie stosunkowo niewielkiej mocy silnika turboodrzutowego. To czyni go porównywalnym do amerykańskiego F-104 Starfightera lub francuskiego Mirage’a III. MiG-21 produkowany był na radzieckiej licencji w Czechosłowacji i Indiach. Planowano uruchomienie produkcji licencyjnej w Polsce pod oznaczeniem Lim-7. Jego chińska kopia nosi oznaczenie J-7 (F-7 w wersji eksportowej). Używały go 34 państwa: kraje Układu Warszawskiego (Bułgaria, Czechosłowacja, NRD, Polska, Rumunia, Węgry, ZSRR), Afganistan, Angola, Bangladesz, Egipt, Etiopia, Finlandia, Indie, Indonezja, Irak, Jemen, Jugosławia, Korea Północna, Kuba, Laos, Madagaskar, Mozambik, Nigeria, Somalia, Sudan, Syria, Tanzania, Wietnam, Zambia i Zimbabwe oraz po rozpadzie UW: Chorwacja i Republika Federalna Niemiec.

Historia

Radzieckie doświadczenia i obserwacje z walk w Korei wykazały, że istnieje zapotrzebowanie na lekki myśliwiec o prędkości maksymalnej powyżej 2 Macha i o pułapie powyżej 20 000 m. Prace nad nową konstrukcją podjęło biuro konstrukcyjne OKB-155 Mikojana i Guriewicza. W efekcie prac 14 lutego 1954 r. został oblatany przez Grigorija Mosołowa samolot doświadczalny Je-2.

Samolot nie wykazał zakładanych osiągów, powodem był brak lekkiego silnika. W 1955 r. samolot został zmodyfikowany poprzez dodanie dodatkowego silnika rakietowego S-155. W tej konfiguracji samolot, w wersjach Je-50/1, Je-50/2 i Je-50/3, przekroczył prędkość 2 Ma, jednakże jego zasięg lotu był niewystarczający z uwagi na olbrzymie zużycie paliwa przez silnik rakietowy. W 1956 pojawił się silnik odrzutowy AM-11 konstrukcji biura Aleksandra Mikulina, który zastosowano w samolocie oznaczonym jako Je-2A.

22 marca 1956 r. Grigorij Siedow dokonał oblotu nowej konstrukcji. Kolejnym rozwinięciem konstrukcji była wersja oznaczona jako Je-4. Wyposażono ją przekonstruowane skrzydła – skośne zamieniono na układ delta. Konieczne było przekonstruowanie podwozia i wewnętrznych zbiorników paliwa. 16 czerwca 1956 r. nastąpił oblot tej wersji przez Grigorija A. Siedowa. W płatowcu Je-4 zamontowano nowy silnik RD-11, który został również oblatany 9 stycznia 1956 r. przez Władmimira Niefiodowa jako wersja Je-5 i wykazał lepsze osiągi, sterowność, stateczność i sztywność konstrukcji od poprzednika. 24 czerwca 1956 r. samoloty Je-2A, Je-4 i Je-5 zostały zaprezentowane publicznie podczas parady z okazji Dnia Lotnictwa w Tuszyno.

Na bazie Je-4 w 1958 r. zbudowano wersję Je-6 z silnikiem R-11F-300, który traktowano już jako prototyp samolotu myśliwskiego. Samolot został oblatany przez Władmimira Niefiodowa, wykazał zadowalające osiągi ale w katastrofie z 28 maja 1958 r. zginął oblatywacz. Przyczyną katastrofy było zgaśnięcie silnika po pompażu i kapotaż przy lądowaniu. Konstruktorzy przebudowali wlot powietrza do silnika oraz awaryjny układ sterowania, nowa wersja oznaczona jako Je-6/3 została oblatana w grudniu 1958 r. w Krasnowodsku. W tym samym czasie podjęto produkcję seryjną samolotu oznaczonego jako MiG-21F w zakładzie 21 w Gorki.

Wprowadzony do służby samolot był oceniany jako perspektywiczny – zastosowano w nim najnowsze technologie, miał wysokie osiągi i charakteryzował się dobrze ocenianymi właściwościami pilotażowymi. Odznaczał się wysokim stopniem zautomatyzowania układów pilotażowych, łączności, nawigacyjnych i uzbrojenia.

Samolot początkowo był przeznaczony do działań dziennych i przy dobrej pogodzie, nie posiadał też zbyt silnego uzbrojenia. Konstruktorzy bardzo szybko przystąpili do dokonywania zmian i opracowywania nowej wersji. Powstała wersja oznaczona jako MiG-21F-13 w której początkowo zmieniono uzbrojenie – zastosowano pociski rakietowe K-13 a uzbrojenie artyleryjskie ograniczono do jednego działka NR-30. Od 115. egzemplarza tej wersji zmieniono również obrys statecznika pionowego, zmieniono sposób zamykania kabiny oraz powiększono wewnętrzne zbiorniki paliwa od 200 litrów. Tak zmodyfikowana maszyna była produkowana również na licencji w Czechosłowacji w latach 1962-1966, od egzemplarzy z Gorkiego odróżniała je nieoszklona tylna część kabiny. Na początku 1961 roku licencja na produkcję MiG-21F-13 i silnika R-11F-300 została sprzedana Chinom, które otrzymały też dwa egzemplarze wzorcowe dwudziestu samolotów przeznaczonych do montażu w chińskich zakładach. Współpraca została zerwana ze względów politycznych, Chiny nie otrzymały dokumentacji technicznej samolotu. Chińczycy odtworzyli dokumentację we własnym zakresie i podjęli produkcję seryjną własnej wersji oznaczonej jako J-7.

Następnie powstały wersje eksperymentalne oznaczone Je-66A, Je-6W oraz Je-7. Na Je-6W testowano rakietowe przyśpieszacze startu, które wykorzystano w samolotach seryjnych. Na Je-7 zainstalowano celownik radiolokacyjny RP-21M Sapfir pozwalający na działanie w trudnych warunkach atmosferycznych i nocą oraz dodano dodatkowy wewnętrzny zbiornik paliwa. Je-7 badano w kilku wersjach, jedna z nich została utracona 8 maja 1960 r., kiedy to pilot doświadczalny I. N. Krawcow lądował z wyłączonym silnikiem i rozbił samolot. Zebrane doświadczenia pozwoliły na opracowanie nowej wersji samolotu, która otrzymała oznaczenie MiG-21P i weszła do produkcji w czerwcu 1960 r. Prace rozwojowe trwały nadal i J-7/4, po wyposażeniu w silnik R-11F2-300, pilota automatycznego KAP-2, radar RP-9-21 i pociski powietrze-powietrze R-3S, stał się wzorem dla MiG-ów drugiej generacji i wszedł do produkcji jako MiG-21PF. Wersja ta była produkowana w dużej mierze na eksport, samoloty trafiły do krajów Układu Warszawskie (Polska i NRD) oraz odbiorców zewnętrznych (Egipt, Etiopia, Sudan, Wietnam, Korea Północna, Jemen Północny i Kuba). Wersja produkowana na potrzeby Wietnamu otrzymała oznaczenie MiG-21PFV i dodatkowe zabezpieczenia antykorozyjne odpowiadające lokalnym warunkom.

Po wprowadzeniu MiG-21 do służby liniowej przystąpiono, zgodnie z przyjętymi w lotnictwie radzieckim zasadami, do opracowywania dwuosobowej wersji szkolno-bojowej pozwalającej przeszkalać pilotów lotach na nowym typie maszyny. Na początku 1961 r. przygotowano prototyp tej wersji, który otrzymał oznaczenie Je-6U. Na samolocie zabudowano dwuosobową kabinę, gdzie pierwsze miejsce zajmował uczeń a drugie instruktor. W 1963 r. rozpoczęto produkcję seryjną tej wersji oznaczonej jako MiG-21U. W późniejszych latach była stopniowo modyfikowana i produkowana jako MiG-21US i MiG-21UM. Produkowany seryjnie MiG-21PF również podlegał modyfikacjom, wprowadzono w nim klapy z nadmuchem oraz zmieniono osłonę kabiny aby dostosować ją do nowego fotela wyrzucanego KM-1.

Pod koniec lat 60. XX wieku rozpoczęto prace nad trzecią generacją samolotu MiG-21. Pojawiła się nowa generacja stacji radiolokacyjnej Saphir, jednakże jej większe wymiary wymusiły na konstruktorach ograniczenie pojemności zbiorników paliwa. Aby utrzymać dotychczasowy zasięg samolotu zdecydowano się na powiększenie zbiornika znajdującego się w owiewce za kabiną pilota. W niewielkiej ilości zbudowano wersję oznaczoną jako MiG-21S. Kolejne modyfikacje doprowadziły do powstania MiG-21SM z działkiem GSz-23Ł, czterema węzłami podwieszania uzbrojenia oraz nowym pilotem automatycznym AP-155. W ramach trzeciej generacji opracowano samoloty MiG-21SM, MiG-21M i MiG-21MF. Powstały również warianty rozpoznawcze MiG-21R i MiG-21RF zdolne przenosić dodatkowe pojemniki z wyposażeniem fotograficznym lub radiolokacyjnym.

Na bazie doświadczeń z wojny wietnamskiej postanowiono opracować nową wersję samolotu MiG-21, która miała pozwalać na prowadzenie walki powietrznej na niewielkich dystansach i na małej wysokości. Opracowano samolot, noszący w biurze projektowym oznaczenie Je-7 bis, wyposażony w silnik R-25-300, który dwukrotnie zwiększył prędkość wznoszenia i znacznie poprawił przyspieszenie na niskich wysokościach. Do uzbrojenia wprowadzono pociski R-13M i R-60M a radar został wymieniony na RP-22SM. Samolot otrzymał odbiornik radioliniowy ARL-SM, pilota automatycznego AP-155SN i przyśpieszacze startowe SPRD-99U2. Tak dopracowana konstrukcja została wprowadzona do produkcji pod oznaczeniem MiG-21bis i stanowi czwartą generację tego samolotu.

W 1975 r. do produkcji wprowadzono odmianę myśliwsko-bombową samolotu MiG-21bis, która otrzymała system automatycznego sterowania i radiotechniczny system bliskiej nawigacji. To dodatkowe wyposażenie poprawiło nawigację i umożliwiło automatyczne podejście do lądowania w trudnych warunkach atmosferycznych. Poza produkcją seryjną pracowano również nad dalszym rozwojem konstrukcji. W OKB Mikojana przygotowywano nową wersję samolotu, która miała mieć zdecydowanie poprawione charakterystyki manewrowe. Samolot miał mieć powiększony płat z dodanymi slotami na krawędzi natarcia oraz zwiększoną do sześciu ilość belek podwieszania uzbrojenia. Projekt zarzucono, a w 1987 r. zakończono produkcję samolotów MiG-21.

W późniejszych latach Indie zdecydowały się dokonać modernizacji posiadanych samolotów MiG-21bis. OKB Mikojana przygotowało dla nich program modyfikacji, który zakładał unowocześnienie wyposażenia radioelektronicznego i uzbrojenia. Samolot został wyposażony w radar Kopjo umożliwiający śledzenie i zwalczanie celów powietrznych w dowolnych warunkach atmosferycznych, z dowolnego kierunku, poruszających się na tle ziemi lub wody. Został wyposażony w kierowane pociski rakietowe R-27R1 i R-27T1 dające możliwość atakowania celów powietrznych ze znacznie większej odległości. Do walki na bliską odległości samolot posiada pociski R-73E współpracujące z hełmofonowym układem wskazywania celu. Dodatkowo przewidziano możliwość zainstalowania szyfrowanych systemów łączności, systemów ostrzegania oraz wyrzutni dipoli i pułapek termicznych. Dokumentacja techniczna została przekazana stronie indyjskiej w 1991 r. Pierwszy samolot w tym wariancie oblatano 25 maja 1995 r. w Niżnym Nowgorodzie. Otrzymał oznaczenie MiG-21-93 Bison, Indie zdecydowały się na modyfikację do tego standardu 100 posiadanych samolotów MiG-21bis.

W 1993 r. Rumuńskie Siły Powietrzne podjęły działania związane z modernizacją posiadanych samolotów MiG-21. Z pomocą izraelskich firm IAI i Elbit przygotowano program przebudowy, polegający m.in. na wyposażeniu samolotów w nowoczesne radary produkcji izraelskiej i system wyświetlania danych na szybie hełmu pilota oraz dostosowaniu węzłów podwieszania uzbrojenia i elektroniki samolotu do użytkowania uzbrojenia zarówno produkcji zachodniej jak i byłego ZSRR. 110 samolotów zostało zmodyfikowane do odmian: LanceR A (myśliwsko-bombowa), LanceR B (szkolno-bojowa) i LanceR C (myśliwska), których prototypy oblatano w latach 1995-1996. Te zmiany pozwoliły na pozostawienie samolotów MiG-21 w służbie przez dalsze ponad 20 lat. W 2007 r. Rumunia wystawiła tak ulepszone samoloty MiG-21 do zagranicznej operacji NATO, cztery myśliwce LanceR C zostały wysłane na Litwę z zadaniem dozoru przestrzeni powietrznej państw bałtyckich. Przewidywane jest ich wycofanie w 2023 roku.

Modyfikacje indyjskie i rumuńskie uznaje się za piątą generację samolotu MiG-21.

Służba

ZSRR

MiG-21 wykorzystywano we wczesnych etapach wojny w Afganistanie do działań wsparcia wojsk lądowych i rozpoznania (MiG-21R). Został wkrótce zastąpiony przez nowocześniejsze MiG-i-23, MiG-i-27 i Su-22M3.

Polska

Przez ponad cztery dekady był to podstawowy samolot myśliwski w Polsce. Ostatni masowo zakupiony samolot bojowy dla Sił Powietrznych Rzeczypospolitej Polskiej (WOPK, WL, WLOP, SP RP) oraz Brygady Lotnictwa Marynarki Wojennej. W latach 1961–1980 zakupiono 582 sztuki w 10 wersjach (MiG-21F-13, MiG-21PF, MiG-21PFM, MiG-21M, MiG-21R, MiG-21MF, MiG-21bis, MiG-21U, MiG-21US, MiG-21UM).

Polscy piloci przeszli przeszkolenie na samolotach MiG-21 w 1961 r. Pierwszą jednostką bojową uzbrojoną w tego typu samoloty był 62 Pułk Lotnictwa Myśliwskiego OPK w Poznaniu. 62 plm OPK otrzymał na wyposażenie naddźwiękowe myśliwce MiG-21 F-13 w 1963 r. Jednostka ta (zmieniła nazwę na 3.plm, a następnie została przeformowana w 3.elt) używała MiG-21 do końca ich eksploatacji w Polsce. Pierwsza publiczna prezentacja w locie samolotów MiG-21 miała miejsce 22 lipca 1964 r. nad Warszawą. W następnych latach dokupiono maszyny wersji MiG-21PF i MiG-21PFM. W latach siedemdziesiątych XX w. zamówiono maszyny kolejnych generacji: MiG-21M i MiG-21MF.

Decyzja o zakupie samolotów MiG-21bis dla polskiego lotnictwa została podjęta 4 lipca 1979 r. Pierwsze 10 zakupionych maszyny trafiło 6 marca 1980 r. do 34 plm OPK w Gdyni (przekształconego w 34 plm MW a następnie w 1.Pucki DMW). Dostawa pierwszych 36 egzemplarzy wersji MiG-21bis została zakończona 26 marca 1980 r. Kolejne samoloty tej wersji trafiły do 26 plm w Zegrzu Pomorskim (późniejszego 9 plm). Po zmianach strukturalnych w SZ RP samoloty MiG-21bis zostały przekazane do 41.elt w Malborku i 3.elt w Poznaniu, gdzie latały do końca służby w SP RP. Samoloty MiG-21bis zostały wycofane z eksploatacji w polskich Siłach Powietrznych 1 stycznia 2004 roku. 3.elt 31.12.2003 r. o godz 8.00 zakończyła dyżur bojowy w systemie OP NATO na samolotach MiG-21 bis i to był już symboliczny koniec długiej służby MiG-21 w polskim lotnictwie wojskowym.

Dostawy samolotów MiG-21 do Polski:

MiG-21 1961 1962 1963 1964 1965 1966 1967 1968 1969 1970 1971 1972 1973 1974 1975 1980 1981 Razem
F-13 1 8 16 25
PF 21 63 84
PFM 35 42 55 132
M 6 30 36
MF 9 57 34 20 120
bis 36 36 72
R 2 2 8 24 36
U66-400 6 6
U66-600 5 5
US 3 9 12
UM 3 5 9 2 1 24 10 54
Razem 1 8 16 21 69 40 42 57 11 47 3 38 66 36 21 60 46 582

Wietnam

MiG-21 używano w Wietnamie i był tam jednym z najbardziej zaawansowanych technologicznie samolotów myśliwskich, jednak z powodu niskiej nośności podskrzydłowych węzłów uzbrojenia wielu pilotów północnowietnamskich preferowało latanie samolotem MiG-19.

Bliski Wschód

Samolot był również intensywnie wykorzystywany w latach 60. i 70. w konfliktach na Bliskim Wschodzie przez siły powietrzne Egiptu, Syrii i Iraku przeciwko Izraelowi.

Egipt zamówił MiG-i-21 w 1961 roku. Początkowo trafiły do tego kraju maszyny w wersji F-13, a kilka lat później – w wersji FL.

Indie

Jednym z największych użytkowników MiG-ów-21, szczególnie po jego powodzeniu w wojnie indyjsko-pakistańskiej w 1971 roku, były Indyjskie Siły Powietrzne. Samolot był również użyty w 1999 roku podczas walk o Kargil, jednak działania lotnicze nie były tam nasilone. 10 sierpnia 1999 MiG-21bis zestrzeliły naruszający granicę pakistański samolot Breguet Atlantic (16 ofiar), co stanowiło ostatnie do tej pory zwycięstwo tego typu samolotu.

USA

Potencjalny główny przeciwnik maszyn MiG-21, United States Air Force oraz lotnictwo United States Navy, mogły szczegółowo zapoznać się z radzieckim samolotem pod koniec lat 60. XX wieku. 16 sierpnia 1966 roku do Izraela zbiegł, uprowadzając samolot MiG-21, iracki pilot Munir Redfa. Jego ucieczka nie była przypadkowa. Całą operację, która otrzymała kryptonim Jahalom (diament), zorganizował izraelski Mosad. Z samolotem najpierw zapoznały się Siły Powietrzne Izraela, a rok po ucieczce maszyna trafiła do Stanów Zjednoczonych. Izrael zgodził się na przekazanie maszyny Stanom w zamian za informację na temat radzieckiego systemu przeciwlotniczego S-75. Myśliwiec otrzymał w Stanach oznaczenie YF-110 i był badany w ramach programu o kryptonimie Have Doughnut w bazie Strefa 51. Podczas testów w locie samolot toczył symulowane walki z amerykańskimi maszynami. Celem tych pojedynków była ocena efektywności taktyki stosowanej podczas walki w US Air Force i lotnictwie marynarki. Z MiG-iem mierzyły się McDonnell Douglas F-4 Phantom II, Northrop F-5 Freedom Fighter, North American F-100 Super Sabre, McDonnell RF-101, Lockheed F-104 Starfighter, Republic F-105 Thunderchief, General Dynamics F-111 oraz Douglas B-66 Destroyer.

W 2013 roku partię 25 sztuk polskich MiG-ów zakupiła firma Draken International, współpracująca z amerykańskim lotnictwem. Samoloty zakupiono, by służyły do symulowanych ataków na terytorium USA oraz odgrywania roli przeciwnika w symulowanych walkach.

Wersje

Prototypy

Pierwsza generacja

Druga generacja

Trzecia generacja

Czwarta generacja

Piąta generacja

Wersje dwumiejscowe

Wersje chińskie

Zakłady produkcyjne

Zakłady produkcyjne i wielkość produkcji poszczególnych wersji:

Zakład nr 21 Gorki 5498 sztuk: 79 MiG-21F)1959-1960); 513 MiG-21F-13 (1960-1962); 517 MiG-21PF (1961-1964); 922 MiG-21PF SPS/PFM (1963-1966); 448 MiG-21R (1966-1971); 145 MiG-21S/SN (1966-1968); 349 MiG-21SM (1968-1971); 281 MiG-21SMT (1971-1973); 2013 MiG-21bis (1972-1985 – w tym eksportowe MiG-21R i bis); 231 MiG-21MF (1975-1976)
Zakład nr 30 w Moskwie 3203 sztuki: 316 MiG-21F-13 (1962-1965); 466 MiG-21PF 1964-1966); 42 MiG-21PFL (1965-1966); 54 MiG-21FL 1965-1967); 760 MiG-21PFM (1966-1968); 530 MiG-21M (1968-1971); 850 MiG-21MF (1970-1974); 15 MiG-21MT (1971); 165 MiG-21U (1964-1968)
Zakład nr 31 w Tbilisi 1660 sztuk: 180 MiG-21U (1962–1966); 347 MiG-21US (1966–1970); 1133 MiG-21UM (1971-1985)
Aero Vodochody 195 MiG-21F-13/S-106 (1967-1972)
Hindustan Aeronautics 657 sztuk: 204 MiG-21FL/Type 77; 158 MiG-21M/Type 88; 295 MiG-21bis/Type 75
Shenyang/Chengdu 12 J-7 (MiG-21F-13)

Opis konstrukcji

Jednoosobowy (wersje MiG-21U, MiG-21US, MiG-21UM oraz chińskie "JJ" i "FT" dwuosobowe) średniopłat o konstrukcji półskorupowej z duraluminium i magnezu.

Kadłub o przekroju eliptycznym zaprojektowany z zachowaniem reguły pól, o konstrukcji półskorupowej z pracującym poszyciem. W przedniej części kadłuba znajduje się dyfuzor wlotowy ze stożkiem ruchomym oraz klapki przeciwpompażowe. Począwszy od drugiej generacji wewnątrz stożka umieszczono antenę stacji radiolokacyjnej RP-21M Sapfir. W części kadłuba mieszczącej kabinę pilota i wnękę przedniego podwozia kanał powietrzny rozdziela się na boki.

Kabina szczelna typu wentylacyjnego z fotelem katapultowym KM-1M. W samolotach pierwszej generacji osłona kabiny odchylana jest do przodu, podczas katapultowania jest odstrzeliwana razem z fotelem i chroni pilota. Począwszy od samolotów drugiej generacji osłona kabiny jest odchylana na prawy bok. Przednia szyba pancerna o grubości 62 mm z umieszczonym w osłonie peryskopem.

Skrzydła samolotu zbudowane są w konfiguracji delta ze skosem natarcia 57°. Zastosowano profil CAGI S-12 o grubości względnej 4,2% u nasady i 5% na końcu skrzydła. Konstrukcja skrzydła oparta o dźwigar, belkę główną, przednią i tylną ściankę wzmacniającą i żebra. Pokrycie wykonane z blachy o grubości 1,-2,5 mm. Na górnej powierzchni skrzydeł znajdują się prowadnice aerodynamiczne oraz przerywacze, natomiast na dolnej wnęki podwozia głównego i węzły do podwieszania uzbrojenia. Na krawędzi spływu znajdują się lotki i klapy wyposażone w układ zdmuchiwania warstwy przyściennej SPS.

Stateczniki poziome o konstrukcji płytowej o skosie 55°, statecznik pionowy pojedynczy o skosie 60°. Na końcach usterzenia umieszczono masy przeciwflatterowe. Usterzenie poziome posiada powierzchnię 3,94 m² i profil symetryczny A6A o grubości względnej 6%. U nasady usterzenia znajduje się pojemnik mieszczący spadochron hamujący typu PT-21UK o powierzchni 19 m², który może być wypuszczony w fazie przyziemienia przy prędkości poniżej 320 km/h. Po wyhamowaniu samolotu spadochron jest odrzucany.

Samolot wyposażony jest w podwozie trójkołowe z hamulcami tarczowymi i amortyzacją olejowo-powietrzną. Podwozie przednie jednokołowe chowane do przodu kadłuba, koła o średnicy 500 mm. Podwozie główne jednokołowe chowane do skrzydeł i kadłuba z jednoczesnym obrotem o 87°, koła o średnicy 660 mm (od drugiej generacji 800 mm).

Napęd stanowi jeden silnik turboodrzutowy R-11F-300 o masie 1182,2 kg i ciągu 38,7 kN (60,6 kN z dopalaniem). Jest to silnik jednoprzepływowy z dwuwirnikową, osiową, ośmiostopniową sprężarką, cylindryczno-pierścieniową komorą spalania i dwustopniową turbiną. Pierwszy, trzystopniowy wirnik niskiego ciśnienia jest połączony wałem z drugim pięciostopniowym wirnikiem wysokiego ciśnienia. Komora spalania dopalacza jest prosta, cylindryczna z pierścieniowym stabilizatorem płomienia. Dysza wylotowa o zmiennym przekroju w zakresie dopalania. Cały przedział silnikowy jest chłodzony powietrzem z wlotu powietrza doprowadzonym przez okna chłodnicy powietrzno-powietrznej.

Instalacja paliwowa zapewnia zaopatrzenie silnika w paliwo we wszystkich zakresach i wysokościach lotu. Paliwo znajduje się w pięciu gumowych zbiornikach umieszczonych w metalowych kontenerach w kadłubie i czterech zbiornikach integralnych w skrzydłach. Począwszy od samolotów drugiej generacji dodatkowy zbiornik paliwa umieszczono w owiewce za kabiną pilota (tzw. zbiornik nr 7). Maksymalna pojemność wewnętrznych zbiorników paliwa wynosi 2885 l, dodatkowo samolot może przenosić trzy zbiorniki podwieszane (1 x 800l i 2 x 490 l lub 3 x 490 l).

Uzbrojenie stanowi działko NR-30 z zapasem 60 naboi. Ponadto na czterech belkach podskrzydłowych możliwe jest podwieszenie rakiet i bomb.

Dane techniczne

Dane techniczne dla wybranych wersji MiG-21:

MiG-21F-13 MiG-21PFM MiG-21MF MiG-21bis
Rozpiętość 7,154 m 7,154 m 7,154 m 7,154 m
Długość 13,46 m 13,58 m 13,58 m 12,25 m
Wysokość 4,10 m 4,125 m 4,125 m 4,125 m
Masa własna 4980 kg - 5350 kg 5843 kg
Masa całkowita 7370 kg 7750 kg 8200 kg 8726 kg
Masa maksymalna 8625 kg 9080 kg 9320 kg 10400 kg
Prędkość maksymalna 2125 km/h 2175 km/h 2175 km/h 2175 km/h
Prędkość oderwania od ziemi - 280 km/h 300 km/h 330-370 km/h
Prędkość przyziemienia 260 km/h 270 km/h 270 km/h 270-300 km/h
Pułap praktyczny 19 000 m 19 000 m 19 000 m 19 000 m
Czas wznoszenia na 19 000 m 13,5 min 11,4 min - -
Zasięg 1300 km 1370 km 1400 km 1225 km
Zasięg ze zbiornikami dodatkowymi 1580 km 1680 km 1850 km 1470 km
Długotrwałość lotu 1 h 37 min 1 h 47 min 1 h 54 min 1 h 31 min
Długotrwałość lotu ze zbiornikami dodatkowymi 1 h 56 min 2 h 09 min - 2 h 15 min

Użytkownicy

Obecni użytkownicy

Byli

W muzeach

Samoloty MiG-21 w zbiorach Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie

Samoloty MiG-21 można oglądać w następujących muzeach w Polsce:
Muzeum Sił Powietrznych w Dęblinie

Lubuskie Muzeum Wojskowe w Drzonowie

Muzeum Marynarki Wojennej w Gdyni

Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie

Muzeum Uzbrojenia w Poznaniu

Muzeum Orła Białego w Skarżysko-Kamiennej

Muzeum Ziemi Sochaczewskiej i Pola Bitwy nad Bzurą w Sochaczewie

Prywatne Muzeum Militariów w Świdnicy, Witoszowie Dolnym

Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie

Jednostka Ratowniczo – Gaśnicza Nr 3 w Toruniu, ul. Olsztyńska 6

Prywatne Muzeum Techniki i Militariów w Rzeszowie

Lotnicze Zakłady Naukowe we Wrocławiu ul. Kiełczowska 43:

Latające/cywilne

Przypisy

  1. ↑ Morgała 1981 ↓, s. 85.
  2. ↑ Gordon i Gunston 1996 ↓, s. 11.
  3. ↑ Butowski 1986 ↓, s. 1.
  4. ↑ Gordon i Gunston 1996 ↓, s. 12.
  5. ↑ Gordon i Gunston 1996 ↓, s. 14, 16.
  6. ↑ Gruszczyński i Fiszer 2019 ↓, s. 13.
  7. ↑ Butowski 1986 ↓, s. 2.
  8. ↑ Gordon i Gunston 1996 ↓, s. 22.
  9. ↑ Butowski 1996 ↓, s. 15.
  10. ↑ Morgała 1981 ↓, s. 86.
  11. ↑ a b Butowski 1986 ↓, s. 3.
  12. ↑ Gordon i Gunston 1996 ↓, s. 31.
  13. ↑ Gordon i Gunston 1996 ↓, s. 41.
  14. ↑ Gordon i Gunston 1996 ↓, s. 43.
  15. ↑ Butowski 1986 ↓, s. 5.
  16. ↑ Butowski 1986 ↓, s. 6.
  17. ↑ Gruszczyński i Fiszer 2019 ↓, s. 23.
  18. ↑ Mikutel 1995 ↓, s. 10.
  19. ↑ Mikutel 1995 ↓, s. 11.
  20. ↑ a b c Marcin Przeworski. Ostatni rok służby Lancerów?. „Skrzydlata Polska”. Nr 7(2513)/2022, s. 27-31, lipiec 2022. Warszawa: Agencja Lotnicza Altair. ISSN 0137-866X. 
  21. ↑ Lotnictwo i 12/2013 ↓, s. 43-44.
  22. ↑ a b Gruszczyński i Fiszer 2019 ↓, s. 56.
  23. ↑ Gruszczyński i Fiszer 2019 ↓, s. 36.
  24. ↑ Butowski 1986 ↓, s. 7.
  25. ↑ Lotnictwo z szachownicą i 1'2006 ↓, s. 4-5.
  26. ↑ Lotnictwo z szachownicą i 1'2006 ↓, s. 5-6.
  27. ↑ Lotnictwo z szachownicą i 2'2006 ↓, s. 4.
  28. ↑ Lon Nordeen, David Nicolle: Phoenix over the Nile. Smithsonian Institution Press, 1996, s. 184. ISBN 1-56098-626-3. (ang.).
  29. ↑ Maciej Hypś. Ostatnie zwycięstwo Ołówka. „Aeroplan”. 1(130)/2018, s. 20-23. Warszawa: Agencja Lotnicza Altair Sp. z o.o. ISSN 1232-8839. 
  30. ↑ Micha’elM.’ Bar-Zohar Micha’elM.’, NissimN. Miszal NissimN., Mossad. Najważniejsze misje izraelskich tajnych służb, KatarzynaK. Bażyńska-Chojnacka (tłum.), PiotrP. Chojnacki (tłum.), Poznań: Rebis, 2012, ISBN 978-83-7510-898-9 .brak strony (książka)
  31. ↑ Have Doughnut Declassified, "Jets", nr January/February (2014), s. 8, ISSN 2045-6490
  32. ↑ Aleksander Kiszniewski: Drugie życie polskich MiGów – będą służyć w amerykańskiej armii. Onet, 2013-10-07. . (pol.).
  33. ↑ a b Hołyś 1998 ↓, s. 6.
  34. ↑ Skrzydlata Polska – 09/2007 – Rumuńskie Lancery na Okęciu.
  35. ↑ Gruszczyński i Fiszer 2019 ↓, s. 24-28.
  36. ↑ Butowski 1987 ↓, s. 257-258.
  37. ↑ Gruszczyński i Fiszer 2019 ↓, s. 58-61.
  38. ↑ Mikutel 1995 ↓, s. 14-23.
  39. ↑ Butowski 1986 ↓, s. 16.
  40. ↑ Mikutel 1995 ↓, s. 23.
  41. ↑ World Air Forces 2015 pg. 11, Flightglobal Insight, 2015  .brak strony (książka)
  42. ↑ a b Dr Sēan Wilson/Prime Images, Bułgarskie "Mieczniki" odchodzą, „Lotnictwo”, nr 2/2016, s. 16-17, ISSN 1732-5323
  43. ↑ Vehicles and equipment captured and operated by the Islamic State inside Syria, Oryx Blog, 10 listopada 2014  .brak strony (książka)
  44. ↑ Vehicles and equipment captured and operated by the Islamic State inside Iraq, Oryx Blog, 22 listopada 2014  .brak strony (książka)
  45. ↑ BBC News – Islamic State 'training pilots to fly fighter jets', BBC News .brak strony (książka)
  46. ↑ Isis Syria News: Iraqi Pilots 'Training Isis Fighters' to Fly Captured Planes , International Business Times UK .brak strony (książka)
  47. ↑ Syria says shoots down two of three Islamic State jets, Reuters, 22 października 2014  .brak strony (książka)
  48. ↑ Serbia wycofała samoloty MiG-21  .
  49. ↑ a b Samoloty. Muzeum Sił Powietrznych w Dęblinie. . (pol.).
  50. ↑ Lotnictwo. Lubuskie Muzeum Wojskowe w Zielonej Górze z/s w Drzonowie. . (pol.).
  51. ↑ Samoloty. Muzeum Lotnictwa Polskiego. . (pol.).
  52. ↑ Plenerowy park sprzętu wojskowego , Wielkopolskie Muzeum Niepodległości   (pol.).
  53. ↑ Wystawa plenerowa. Muzeum Ziemi Sochaczewskiej i Pola Bitwy nad Bzurą. . (pol.).
  54. ↑ Muzeum. Muzeum Broni i Militariów. . (pol.).
  55. ↑ Galeria. Muzeum Techniki i Militariów. . (pol.).
  56. ↑ MiG-21U 2719. valka.cz. . (cz.).
  57. ↑ Ślubowanie klas pierwszych rocznik 2021. Lotnicze Zakłady Naukowe we Wrocławiu. . (pol.).
  58. ↑ Polskie myśliwce MIG-21 agresorami w USA! – WP Tech , tech.wp.pl   (pol.).
  59. ↑ Zarchiwizowana kopia. . .

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Ciąg oznaczeń samolotów produkowanych przez biuro konstrukcyjne MiG

Radzieckie i rosyjskie samoloty i śmigłowce wojskowe po 1945 roku
Samoloty myśliwskie
Samoloty bombowe
Samoloty obserwacyjne
rozpoznawcze i dowodzenia
Samoloty szturmowe
Samoloty szkolno-treningowe
Samoloty transportowe i szybowce desantowe
Śmigłowce
Prototypy i konstrukcje
doświadczalne

Rosja

Samoloty i śmigłowce polskiego lotnictwa wojskowego po 1945 roku
Samoloty myśliwskie
Samoloty bombowe
Samoloty szturmowe
Samoloty transportowe
Samoloty szkolne
Samoloty wielozadaniowe
i łącznikowe
Śmigłowce


Kontrola autorytatywna (rodzina statków powietrznych):Encyklopedia internetowa: