Jedlina-Zdrój

Wygląd przypnij ukryj Jedlina-Zdrój
miasto i gmina
Ilustracja
Zimowa panorama uzdrowiska
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Polska

Województwo

 dolnośląskie

Powiat

wałbrzyski

Aglomeracja

wałbrzyska

Prawa miejskie

1967

Burmistrz

Leszek Orpel

Powierzchnia

17,44 km²

Populacja (01.01.2023)
• liczba ludności
• gęstość


4682
268,5 os./km²

Strefa numeracyjna

(+48) 74

Kod pocztowy

58-330

Tablice rejestracyjne

DBA

Położenie na mapie powiatu wałbrzyskiegoMapa konturowa powiatu wałbrzyskiego, blisko centrum po prawej na dole znajduje się punkt z opisem „Jedlina-Zdrój”Jedlina-ZdrójJedlina-Zdrój
Położenie na mapie PolskiMapa konturowa Polski, po lewej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Jedlina-Zdrój”Jedlina-ZdrójJedlina-Zdrój
Położenie na mapie województwa dolnośląskiegoMapa konturowa województwa dolnośląskiego, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Jedlina-Zdrój”Jedlina-ZdrójJedlina-Zdrój
Ziemia50°43′16″N 16°20′20″E/50,721111 16,338889
TERC (TERYT)

0221021

SIMC

0984025

Urząd miejskiul. Poznańska 2
58-330 Jedlina-Zdrój
Strona internetowa
BIP

Jedlina-Zdrój (niem. Bad Charlottenbrunn) – miasto uzdrowiskowe w województwie dolnośląskim, w powiecie wałbrzyskim, historycznie na Dolnym Śląsku. W latach 1945–1954 siedziba wiejskiej gminy Jedlina Zdrój.

Według danych GUS z 1 stycznia 2023 r. miasto miało 4682 mieszkańców (583. miejsce w kraju).

Położenie

Położone pomiędzy pasmem Gór Wałbrzyskich i Gór Sowich. Z trzech stron otaczają miejscowość zalesione stoki Rzepiska, Mniszego Lasu, Kobieli Leśniaka i najwyższej góry Borowej (854 m n.p.m.). Dolina otwarta jest od południa i południowego wschodu, dzięki czemu osłonięta jest od ostrych wiatrów, ma łagodniejszy klimat i większe nasłonecznienie niż okoliczne miejscowości.

Według danych z 1 stycznia 2023 r. powierzchnia miasta wynosiła 17,44 km² (347. miejsce w kraju). Miasto stanowi 3,4% powierzchni powiatu.

Według danych z roku 2002 Jedlina-Zdrój miała obszar 17,47 km², w tym: użytki rolne 37%, użytki leśne 43%.

W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa wałbrzyskiego.

Historia

Najstarsze wzmianki o mieście pochodzą z XIII wieku, a nazwa wywodzi się od rosnących tu wówczas wspaniałych lasów jodłowych. Była to wtedy osada drwali należąca do Bolka I – księcia świdnicko-jaworskiego. W XVI wieku odkryto pierwsze źródła wody mineralnej, a w XVIII w. uznano je za lecznicze i zaczęto korzystać na większą skalę.

W 1723 roku osada stała się uzdrowiskiem. Źródło, od imienia Charlotty, żony Hansa Christophera barona von Seher-Thoss – właściciela Jedlinki, nazwano Charlottenbrunn. Nazwę tę przyjęła cała Jedlina i nosiła ją do 1945 roku. Miejscowość zaczęła się rozrastać. Rozwijało się tkactwo i sukiennictwo, od XVII wyrabiano płótno lniane. Powstał kurort znany na całym Śląsku. W 1740 roku Jedlina otrzymała przywilej targowy. Od 1813 nastąpił rozwój działalności leczniczej, wprowadzono kurację owczym i kozim mlekiem. W 1846 powstał park zdrojowy, mały ogród botaniczny i muzeum mineralogiczne. W 1884 uzdrowisko nabyła gmina i od tego czasu rozwój i działalność podporządkowano wspólnej gospodarce lokalnej.

W 1900 roku Jedlina-Zdrój miała pocztę z telegrafem, która do dnia dzisiejszego mieści się w tym samym budynku przy ulicy Warszawskiej 6. Domy posiadały instalację wodociągową, niektóre z naturalnie gazowaną wodą mineralną. W latach 1902–1903 położono nawierzchnie kamienne, zamontowano oświetlenie gazowe, a w uzdrowisku elektryczne. Miejscowość przeżywała swój okres świetności. Znana była na Śląsku jako uzdrowisko z szeroką działalnością kulturalną i rozrywkową. Funkcjonowały liczne hotele, pensjonaty i domy gościnne. Z najbardziej znanych należy wymienić „Szwajcarkę” z XIX w., która oferowała kurację mleczną, kasztany jadalne i odpoczynek wśród przepięknych drzew. Niestety w wyniku prac górniczych i intensywnego użytkowania źródła szczawy alkalicznej zanikły i wodę zaczęto dowozić ze Szczawna.

Z 1910 roku pochodzi stojąca do dziś drewniana remiza strażacka z dzwonnicą (przy ulicy Warszawskiej 9). Do dziś można podziwiać piękną Willę Sans-Souci (Chojnowska 3) należącą dawniej do lekarza uzdrowiska. Trudno nie wspomnieć o okazałym, choć zniszczonym Zespole Pałacowym, którego wejścia strzegą kamienne lwy. W dzielnicy Kamieńsk na wzgórzu stoi kościółek wybudowany w stylu budownictwa alpejskiego. W Jedlinie-Zdroju zachowały się także budowle w stylu neoklasycyzmu berlińskiego z misternymi ażurowymi balkonami.

W 1946 roku wprowadzono urzędowo nazwę Jedlina Zdrój, zastępując poprzednią niemiecką nazwę Bad Charlottenbrunn. Początkowo po II wojnie światowej był to ośrodek lecznictwa wojskowego, od 1961 letnisko, od 1962 ponownie uzdrowisko. W latach 1954-66 osiedle, które 1 stycznia 1967 otrzymało prawa miejskie.

Zabytki

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są:

Jedlina-Zdrój – Jedlinka

Uzdrowisko

W Jedlinie-Zdroju leczy się: dychawicę oskrzelową, przewlekłe nieżyty dróg oddechowych, przewlekłe zapalenia zatok, pylica płuc, choroby stawów i stany wyczerpania. W zakładzie przyrodoleczniczym wyposażonym w aparaturę zabiegową prowadzi się kąpiele mineralne i inhalacje dróg oddechowych.

Kultura

W Jedlinie-Zdroju od 2006 roku odbywają się Letnie Warsztaty Gitarowe, a od 2014 roku Letni Festiwal Gitarowy. Odbywa się tu też Dolnośląski Festiwal Zupyi Międzynarodowy Festiwal Teatrów Ulicznych.

Sport

W Jedlinie-Zdroju zarejestrowany jest aktywny klub sportowy pétanque – KSP Jedlina-Zdrój.

Miasto jest miejscem ogólnopolskich turniejów pétanque pod auspicjami Polskiej Federacji Pétanque.

Od 2005 roku na przełomie kwietnia i maja w mieście organizowany jest Międzynarodowy Festiwal Pétanque. Od 2009 roku jest miejscem rozgrywek polskiej edycji cyklu środkowo-europejskich turniejów Centrope Cup. Od 2010 organizowane jest w Jedlinie-Zdroju jedyne w Polsce zimowe grand prix w petanque.

W maju organizowany jest „Półmaraton Górski Jedlina-Zdrój”, który od początku spotkał się z dużym zainteresowaniem wśród biegaczy z całej Polski oraz Czech. Warto dodać, że trasa biegu poprowadzona została przez najdłuższy w Polsce tunel kolejowy (Tunel pod Małym Wołowcem) mierzący 1601 m. Strona biegu: www.biegajwjedlinie.pl

W mieście działa również klub piłkarski – KS Zdrój Jedlina-Zdrój. Więcej o drużynie piłkarskiej: www.zdroj.futbolowo.pl

Obiekty sportowe na terenie miasta:

Atrakcje

Demografia

Dane z 30 czerwca 2004:

Opis Ogółem Kobiety Mężczyźni
Jednostka osób % osób % osób %
Populacja 5155 100 2711 52,6 2444 47,4
Gęstość zaludnienia
 295,1 155,2 139,9

Piramida wieku mieszkańców Jedliny-Zdroju w 2014 roku.

Administracja, instytucje

Jedlina-Zdrój ma status gminy miejskiej. Mieszkańcy wybierają do Rady Miasta Jedlina-Zdrój 15 radnych. Organem wykonawczym samorządu jest burmistrz miasta.

W mieście znajdują się instytucje Centrum Obsługi Placówek Opiekuńczo-Wychowawczych Nowe Siodło:

Transport

Po Jedlinie kursują autobusy komunikacji miejskiej z Wałbrzycha, łączące miasto z Wałbrzychem, Jedlinką i Głuszycą. Przez miasto biegnie również czynna w ruchu pasażerskim linia kolejowa Kłodzko – Wałbrzych, obsługiwana autobusami szynowymi przez samorządowe Koleje Dolnośląskie.

Współpraca międzynarodowa

Lista miast i gmin z którymi władze Jedliny-Zdroju podjęły współpracę:

Władze Jedliny-Zdroju od 2004 r. prowadzą także współpracę ze Stowarzyszeniem Gmin Mikroregionu Hustirzanka z Czech.

Zobacz też

Plac Zdrojowy w Jedlinie-Zdroju po modernizacji. Na ławeczce przy fontannie „siedzi” Charlotta von Seherr-Thoss, żona Hansa Christophera barona von Seherr-Thoss, właściciela Jedlinki.

Przypisy

  1. ↑ a b c GUS, Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2023 roku , stat.gov.pl   (pol.).
  2. ↑ Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. . (pol.).
  3. ↑ Zarządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 7 maja 1946 r. (M.P. z 1946 r. nr 44, poz. 85).
  4. ↑ JanuszJ. Czerwiński JanuszJ., RyszardR. Chanas RyszardR., Dolny Śląsk – przewodnik, Warszawa: Wyd. Sport i Turystyka, 1977, s. 279–280 .
  5. ↑ Dz.U. z 1954 r. nr 49, poz. 253
  6. ↑ Dz.U. z 1966 r. nr 52, poz. 318
  7. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 187,188. . .
  8. ↑ Jedlina Zdrój , Uzdrowiska w Polsce   (pol.).
  9. ↑ Lokalna Organizacja Turystyczna „Aglomeracja Wałbrzyska” , lotaw.pl  .
  10. ↑ XII Letnie Warsztaty Gitarowe , www.jedlinazdroj.eu  .
  11. ↑ XII Letnie Warsztaty Gitarowe , doba.pl  .
  12. ↑ XVII Dolnośląski Festiwal Zupy , jedlinazdroj.eu  .
  13. ↑ Międzynarodowy Festiwal Teatrów ulicznych , www.jedlinazdroj.com.pl  .
  14. ↑ – historia klubu , www.petanque.net.pl  .
  15. ↑ Kalendarz rozgrywek Polskiej Federacji Pétanque. . .
  16. ↑ Międzynarodowy Festiwal Petanque , www.jedlinazdroj.nazwa.pl  .
  17. ↑ Informacje o petanque na stronie Urzędu Miasta Jedlina-Zdrój. .
  18. ↑ Centrope Cup 2010 Polska – relacja. Polska Federacja Petanque – Związek Sportowy z siedzibą we Wrocławiu, 2010-05-24. .
  19. ↑ Centrope cup. Kamil Orpel. . .
  20. ↑ Informacja o Pierwszym Zimowym Grand Prix w Jedlinie-Zdroju (2010). .
  21. ↑ a b JedlinaJ. Zdrój JedlinaJ., Kompleks ACTIV Jedlina , Jedlina Zdrój   (pol.).
  22. ↑ Baza Demograficzna – Tablice predefiniowane – Wyniki badań bieżących; Stan i struktura ludności; Ludność według płci i miast. GUS. . (pol.).
  23. ↑ Jedlina-Zdrój w liczbach , Polska w liczbach  , liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  24. ↑ Zarządzenie Nr 78 Wojewody Dolnośląskiego z dnia 29 marca 2010 r. ws. ustalenia liczby radnych (Dz. Urz. Woj. Dolnośląskiego z 2010 r., Nr 63, poz. 966, s. 6648).
  25. ↑ Centrum Obsługi Placówek Opiekuńczo-Wychowawczych Nowe Siodło. .
  26. ↑ Placówka Opiekuńczo-Wychowawcza "Jedlina 2". .
  27. ↑ Jedlinazdroj.eu: Inauguracja linii autobusowej nr 5 w Jedlinie-Zdroju, dostęp: 2014-09-29.
  28. ↑ ZDKiUM Wałbrzych: Rozkład jazdy i mapa komunikacyjna ZDKiUM Wałbrzych, dostęp: 2014-09-29.
  29. ↑ Uchwała Nr XXXVI/196/06 Rady Miasta Jedlina-Zdrój z dnia 26 stycznia 2006 r. ws. podjęcia współpracy partnerskiej.
  30. ↑ Współpraca z niemieckim miastem Strehla. Urząd Miasta Jedlina-Zdrój. .
  31. ↑ Uchwała Nr XX/104/04 Rady Miasta Jedlina-Zdrój z dnia 30 czerwca 2004 r. ws. podjęcia współpracy ze społecznością lokalną miasta Velichovky.
  32. ↑ Uchwała Nr XX/105/04 Rady Miasta Jedlina-Zdrój z dnia 30 czerwca 2004 r. ws. podjęcia współpracy ze Stowarzyszeniem Gmin Mikroregionu Hustirzanka.
  33. ↑ Browar obok pałacu Jedlinka

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Jedlina-Zdrój
Części miasta wg TERYT
Dawniej w granicach J-Z
Powiat wałbrzyski
Miasta
Gminy miejskie
Gminy miejsko-wiejskie
Gminy wiejskie

Herb powiatu wałbrzyskiego

Powiat wałbrzyski (1946–1975)
Przynależność wojewódzka
Miasta (1945–75)
Osiedla (1954–72)
Gminy wiejskie
(1945–54 i 1973–75)
Gromady (1954–72)
Miasta województwa dolnośląskiego
Miasta powiatowe
Miasta gminne

Herb województwa dolnośląskiego

Kontrola autorytatywna (miasto):Encyklopedia internetowa: