| ||||
1816–1837 | ||||
| ||||
Państwo | ||||
---|---|---|---|---|
Data powstania |
1816 | |||
Siedziba wojewody i sejmiku | ||||
Podział administracyjny | ||||
| ||||
Położenie na mapie Królestwa Polskiego |
Województwo augustowskie – województwo Królestwa Polskiego istniejące w latach 1816–1837 ze stolicą w Suwałkach.
Decyzję o powołaniu województwa podjęto 16 stycznia 1816, zaś ogłoszono 4 marca 1816. Ukazem Mikołaja I z 23 lutego/7 marca 1837 r. zostało przemianowane na gubernię augustowską ze stolicą w Suwałkach.
W czasie powstania styczniowego Rząd Narodowy dnia 28 marca 1863 r. ogłosił Regulamin władz administracyjnych w byłym Królestwie Kongresowym. Według regulaminu zniesiono podział administracyjny na gubernie, a zamiast tego byłe Królestwo Kongresowe podzielono na osiem województw w granicach z 1816 r. Na terenach guberni augustowskiej przywrócono województwo augustowskie w granicach z 1816 r.
Województwo powstało z przekształcenia wcześniejszego departamentu łomżyńskiego w Księstwie Warszawskim. Zajmowało północno-wschodnią część Królestwa Kongresowego. Od północy i wschodu sąsiadowało z Imperium Rosyjskim (gubernie: wileńska, grodzieńska oraz obwód białostocki), od południowego zachodu – z woj. mazowieckim, od zachodu – z Prusami Wschodnimi . Współcześnie większość obszaru dawnego woj. augustowskiego leży w granicach Polski w woj. podlaskim, północno-wschodnia cześć na Litwie, zaś niewielki fragment wschodni na Białorusi.
W 1816 obszar województwa wynosił 314 mil kwadratowych (ok. 16 tys. km²) .
Miejscowości | Gospodarstwa („dymy”) |
Ludność | |
---|---|---|---|
Województwo | 4 746 | 60 550 | 416 345 |
Miasta | 56 | 8 893 | 57 351 |
Wsie | 4 690 | 51 657 | 358 994 |
Powierzchnia (km²) | 18 764 |
---|---|
Ludność (tys.) | 439 |
Ludność (na km²) | 23,4 |
Liczba ludności | 473 677 |
---|---|
Udział ludności szlacheckiej | 13,5% |
Liczba domów | 59 526 |
Liczba dekanatów | 12 |
Liczba kościołów parafialnych | 120 |
Województwo dzieliło się na 5 obwodów i 7 powiatów:
Według danych z 1830 charakterystycznymi dla województwa płodami, minerałami i surowcami były: żelazo, bursztyn, kreda, miód, len, konopie . Głównymi zakładami przemysłowymi były wówczas papiernie, huty szkła, wytwórnie płótna, wyrobów wełnianych, świec woskowych .
Na siedzibę województwa wyznaczono Augustów ze względu na jego położenie na pograniczu dwóch składowych części departamentu łomżyńskiego. Stąd też jednostce administracyjnej nadano nazwę województwo augustowskie. Jednak z powodu braku w Augustowie odpowiednich budynków murowanych Komisję Wojewódzką umieszczono tymczasowo w Suwałkach. Ze względu na braki kadrowe, a przede wszystkim lokalowe, do 1817 władze województwa mieściły się nadal w Łomży.
W 1819 planowano przeniesienie urzędów do Augustowa, jednak namiestnik Królestwa Józef Zajączek nie zatwierdził decyzji z powodu kosztów z nią związanych. Po raz kolejny sprawa przeniesienia urzędów do Augustowa została zgłoszona przez Komisję wojewódzką w 1824 i poparta przez sejm w 1825, co związane było z rozpoczęciem budowy Kanału Augustowskiego i planami rozwoju Augustowa jako ośrodka gospodarczego na szlaku kanału. Decyzję o przeniesieniu siedziby województwa z Suwałk do Augustowa rząd Królestwa podjął w 1829, zdecydował też o budowie w Augustowie gmachów na potrzeby administracji. W związku z tym w 1830 Henryk Marconi opracował kompleksowy projekt przebudowy całego Augustowa oraz budowy nowych budynków.
Prace nad przenosinami stolicy przerwał wybuch powstania listopadowego. Powrócono do nich pod koniec 1832, gdy car Mikołaj I wyraził zgodę na przenosiny, zaś w 1834 decyzję potwierdził gen. Jewgienij Gołowin. Jednak już w 1835 car zgodził się jednak na pozostawienie stolicy w Suwałkach. Spowodowane to było tym, że w Suwałkach od 1817 powstały już liczne gmachy, zaś w Augustowie wymagały kosztownej budowy od podstaw. Dodatkowo Kanał Augustowski nie zyskał planowanego znaczenia komunikacyjnego.
Przenosiny urzędów z Łomży do Suwałk zalecono we wrześniu 1816, jednak zaczęto realizować dopiero lipcu-sierpniu 1817. Komisja Wojewódzka została umieszczona w Suwałkach na rogu ul. Petersburskiej (rynku) i Sejneńskiej w budynku, w którym w czasach pruskich prawdopodobnie mieścił się urząd landrata. Początkowo budynek ten był wynajmowany przez urząd, a następnie zakupiony na własność. W 1820 gmach Komisji rozbudowano. Do Suwałk przybyło też około 70 urzędników i oficjalistów.
W Łomży pozostał jednak Trybunał Wojewódzki, aby mieszkańcy południowej części województwa mieli łatwiejszy dostęp do sądownictwa. Dopiero w 1824 utworzono w Suwałkach II Wydział Trybunału. Wtedy też do miasta napłynęło więcej prawników.
Umieszczenie urzędów w Suwałkach wpłynęły na rozwój miasta. Już w 1819 było w nim nowo wybudowanych lub odrestaurowanych domów. W 1819 ruch budowlany zamarł w związku z pierwszą próbą przenosin stolicy do Augustowa, ale niebawem odrodził się po decyzji gen. Zajączka pozostawiającej stolicę w Suwałkach. Około 1829 wystawiono z funduszy rządowych murowany gmach poczty, mieszczący się przy ul. Petersburskiej około 150 metrów od jej wlotu na Stary Rynek.
W 1818 utworzono (z przekształcenia diecezji wigierskiej) nową diecezją z siedzibą w Sejnach, której obszar pokrywał się z granicami województwa augustowskiego. Określana ona była jako diecezja augustowska, czyli sejneńska lub diecezja sejneńska, czyli augustowska i zawierała w nazwie człon od województwa augustowskiego.
Województwa (1816–1837) | |
---|---|
Gubernie (1837–1918) |
|