Pełnik europejski
Wygląd
przypnij
ukryj
Pełnik europejski (Trollius europaeus L.) – gatunek rośliny należący do rodziny jaskrowatych. Występuje w niemal całej Europie z wyjątkiem jej południowo-zachodnich krańców, na południu tylko w górach, oraz w zachodniej Syberii. W Polsce występuje na całym obszarze w rozproszeniu. Pełnik europejski nazywany jest również różą górską, górską różyczką lub różą żółtą, a także różą kłodzką i jest symbolem ziemi kłodzkiej od kilku stuleci.
Morfologia
![](//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/29/Trollius_europaeus_flower_-_Keila.jpg/180px-Trollius_europaeus_flower_-_Keila.jpg)
Kwiat
![](//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e2/Trollius_europaeus_kz07.jpg/180px-Trollius_europaeus_kz07.jpg)
Owoc zbiorowy
![](//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/eb/Trollius_europaeus_Schwaebisch_Hall-Wackershofen_20080530_3.jpg/180px-Trollius_europaeus_Schwaebisch_Hall-Wackershofen_20080530_3.jpg)
Liść
Łodyga
Osiąga 10–50 cm wysokości. Jest wzniesiona, nie rozgałęzia się, jest lekko łukowato wygięta.
Liście
Dłoniasto podzielone, wcięte głęboko, aż do nasady (
dłoniastosieczne). Składają się z 3–5 blaszek (5 blaszek mają tylko
liście odziomkowe). Każda z blaszek jest nieco wcięta, lub ząbkowana. Wyrastają naprzemianlegle na łodydze. Dolne liście osadzone są na długich ogonkach, środkowe na krótszych, a najwyższe są siedzące.
Kwiaty
Na każdej łodydze występuje najczęściej 2–3 dużych (2,5–5 cm średnicy) kwiatów, dojrzewających stopniowo. Wyglądem kwiat przypomina małą różę. Jest kulisty i pełny – stąd nazwa rośliny.
Okwiat nie jest zróżnicowany na
kielich i
koronę. Osadzone spiralnie listki okwiatu zaginają się do środka i dachówkowato zachodzą na siebie, chroniąc wnętrze kwiatu. Zewnętrzne listki okwiatu są duże i barwne, wewnętrzne są węższe i przechodzą stopniowo w
miodniki z
nektarem. Środek kwiatu wypełniają liczne
pręciki i
słupki.
Owoce
Zebrane w
wielomieszek, poszczególne mieszki są wielonasienne. Każdy z mieszków posiada stwardniały kolec (zdrewniała szyjka słupka).
Biologia i ekologia
![](//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d4/Trollius_europaeus_020503.jpg/220px-Trollius_europaeus_020503.jpg)
Pełnik europejski na łące
- Rozwój: bylina. Kwitnie od maja do czerwca. Kwiaty zapylane są przez chrząszcze, błonkówki i muchówki, które przeciskają się pomiędzy płatkami, by dostać się do znajdujących się w środku miodników i pylników, przy okazji zapylając kwiat. Kwiaty wydzielają przyjemny, słaby zapach. Szybko przekwitają, ale na ich miejsce stopniowo zakwitają następne, tak, że okres kwitnienia wydłuża się. W czasie deszczu płatki kwiatów ciasno się stulają, chroniąc w ten sposób znajdujące się wewnątrz organy rozrodcze – pręciki i słupki. Przy trwającej przez dłuższy czas niepogodzie również powstają nasiona – w wyniku samozapylenia. Kuliste, czarne nasiona dojrzewają pod koniec sierpnia. Hemikryptofit.
- Siedlisko: łąki bagienne lub górskie, torfowiska, bagienne lasy, brzegi potoków, ziołorośla. W górach Europy występuje do wysokości 3000 m n.p.m., w Polsce jego zasięg pionowy nie został dokładnie zbadany. W górach rośnie zarówno na wapieniu, jak i granicie.
- W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla rzędu (O.) Molinietalia, Ass. Polygono bistortae-Trollietum.
- Roślina trująca: Cała roślina jest lekko trująca. Zwierzęta nie zjadają pełnika.
- Liczba chromosomów 2n= 16.
Zagrożenia i ochrona
Roślina objęta ścisłą ochroną gatunkową. Umieszczona na polskiej czerwonej liście w kategorii VU (narażony).
Roślina dawniej była masowo wykopywana do przydomowych ogródków i zrywana na bukiety, co znacznie przyczyniło się do zmniejszenia jej liczebności. Część stanowisk chroniona jest w parkach narodowych i rezerwatach.
Zastosowanie
- Roślina ozdobna, występuje w wielu odmianach. Nadaje się do uprawy na rabatach, lub na kwiat cięty. Rozmnaża się go z nasion, lub przez podział, wymaga słonecznego stanowiska.
Przypisy
- ↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 (ang.).
- ↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– (ang.).
- ↑ Trollius europaeus. Germplasm Resources Information Network (GRIN). . (ang.).
- ↑ Adam Zając, Maria (red.) Zając: Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce. Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001. ISBN 83-915161-1-3. Brak numerów stron w książce
- ↑ R. Keilholz: Die Glatzer Rose. „Nerthus”. 1903, B. 5, Nr. 38, s. 615.
- ↑ Nasza Gmina. https://bobolice.pl/cms/4819/nasza_gmina.
- ↑ a b Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Warszawa: Multico Oficyna Wyd., 2018. ISBN 978-83-7763-453-0. Brak numerów stron w książce
- ↑ Wilhelm Eisenreich, Alfred Handel, Ute E. Zimmer: Rozpoznawanie roślin i zwierząt. Warszawa: Elipsa, 2005. ISBN 83-7265-073-X. Brak numerów stron w książce
- ↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4. Brak numerów stron w książce
- ↑ Bertram Münker: Kwiaty polne i leśne. Jadwiga Kozłowska (tłum.). Warszawa: Bertelsmann Publishing, 1998, s. 16, seria: Leksykon przyrodniczy. ISBN 83-7129-756-4. (pol.).
- ↑ Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8. Brak numerów stron w książce
- ↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9. Brak numerów stron w książce
- ↑ Bolesław Chlebowski, Kazimierz Mynett: Kwiaciarstwo. Warszawa: PWRiL, 1983. ISBN 83-09-00544-X. Brak numerów stron w książce
Encyklopedie internetowe (
takson):
Identyfikatory zewnętrzne: