Orla (gmina)

W tym artykule zbadamy wpływ Orla (gmina) na różne obszary współczesnego społeczeństwa. Orla (gmina) jest przedmiotem badań i kontrowersji od dziesięcioleci, a jego wpływ rozciąga się od kultury popularnej po politykę światową. Dzięki analizie Orla (gmina) będziemy mogli lepiej zrozumieć, w jaki sposób ukształtował on sposób, w jaki żyjemy, myślimy i odnosimy się do otaczającego nas świata. Od swoich początków do przyszłej prognozy, Orla (gmina) nadal jest przedmiotem debaty i refleksji, a celem tego artykułu jest zbadanie różnych perspektyw istniejących wokół tego zjawiska.

Ten artykuł dotyczy współczesnej gminy. Zobacz też: inne znaczenia tej nazwy.
Orla
gmina wiejska
Ilustracja
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Polska

Województwo

 podlaskie

Powiat

bielski (województwo podlaskie)

TERC

2003062

Wójt

Leon Pawluczuk
(od 2018)

Powierzchnia

159,68 km²

Populacja (30.06.2016)
• liczba ludności


2 833[1]

• gęstość

17,7 os./km²

Nr kierunkowy

85

Kod pocztowy

17-106

Tablice rejestracyjne

BBI

Mniejszości

Białorusini

Język pomocniczy

białoruski

Adres urzędu:
ul. Mickiewicza 5
17-106 Orla
Szczegółowy podział administracyjny
Plan gminy Orla
Liczba sołectw

22[2][3]

Liczba miejscowości

24[2]

Położenie na mapie województwa podlaskiego
Mapa konturowa województwa podlaskiego, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „Orla”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, po prawej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Orla”
Ziemia52°42′N 23°20′E/52,703611 23,333056
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa
Biuletyn Informacji Publicznej
W 2011 na terenie gminy wprowadzono dwujęzyczne tablice z nazwami miejscowości

Orla (biał. гмiна Орля, hmina Orla, ukr. гміна Орля/Ворля, gw. gmina Vôrla) – gmina wiejska w Polsce położona w województwie podlaskim, w powiecie bielskim.

Siedzibą gminy jest Orla.

Według danych z 30 czerwca 2004[4] gminę zamieszkiwało 3485 osób.

W 2009 roku w gminie wprowadzono język białoruski jako język pomocniczy, a w 2011 pojawiły się dwujęzyczne tablice z nazwami miejscowości.

Historia

Gmina Orla funkcjonowała w dwóch odsłonach: w latach 1861–1954 oraz od 1973 roku.

Imperium Rosyjskie (1861–1914)

Gmina zbiorowa Orla (ros. Орлянская волость) powstała w wyniku reformy struktur administracyjnych państwa rosyjskiego w 1861 roku. Była częścią powiatu bielskiego należącego (od 1843) do guberni grodzieńskiej. W 1890 roku gmina Orla obejmowała 32 miejscowości i zamieszkiwało ją 4384 osób[5].

29 kwietnia 1875 prawa miejskie utraciła Orla[6][7], która jako miasteczko podległa administracji gminy Orla[8].

I wojna światowa (1914–1919)

Podczas I wojny światowej gmina wraz z powiatem bielskim należała do okupowanego przez Niemcy Ober-Ostu (w okręgu Białystok)[9], gdzie znacznie zmieniono granice oraz podział administracyjny powiatu bielskiego. Spośród jego 15 gmin, zachowano 9 i zniesiono 6, ponadto utworzono 10 nowych; zmieniły się też granice gmin. W odniesieniu do gminy Orla[10][11][12]:

Podział ten w dużej mierze zachowano, kiedy powiat bielski przeszedł w sierpniu 1919 pod administrację polską[13].

II Rzeczpospolita (1919–1939)

W okresie międzywojennym gmina Orla należała do powiatu bielskiego w nowo utworzonym województwie białostockim[14].

28 października 1919 zniesiono miasto Orla, włączjąc je z powrotem do gminy Orla[15].

Według Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z 1921 roku gmina Orla liczyła 48 wsi, kolonii i małych osad. Zamieszkiwały ją 7824 osoby (3992 kobiet i 3832 mężczyzn). Większość mieszkańców gminy w liczbie 5120 osób zadeklarowała narodowość białoruską (ponad 65% ogółu mieszkańców gminy). Pozostali podali kolejno: narodowość polską (1684 osoby; 21% ogółu mieszkańców); żydowską (1019 osób; 13% ogółu mieszkańców) i rusińską (1 osoba). Pod względem wyznaniowym dominowali prawosławni (6324 osoby; 81% wszystkich mieszkańców); pozostali zadeklarowali kolejno: wyznanie mojżeszowe (1232 osoby; 16% wszystkich mieszkańców) oraz wyznanie rzymskokatolickie (268 osób; ok. 3% wszystkich mieszkańców)[16].

13 kwietnia 1929 z gminy Orla wyłączono miejscowości: Borek, Chytra, Górna, Judzianka, Progale i Poryjewo, które weszły w skład nowo utworzonej gminy Hajnówka[17] (gmina Hajnówka powstała także z części gmin Białowieża, Łosinka i Masiewo).

30 czerwca 1930, po ponad roku, gminę Hajnówka zniesiono, a jej poszczególne miejscowości włączono dokładnie do tych samych gmin, do których należały przed jej utworzeniem w 1929 roku. Tak więc do gminy Orla powróciły miejscowości Borek, Chytra, Górna, Judzianka, Progale i Poryjewo[18].

16 października 1933 gminę Orla podzielono na 36 gromad: Borek, Chytra, Czechy, Dubicze Cerkiewne, Dubicze Osoczne, Dubicze-Tofiłowce, Górna, Grabowiec, Hołody, Hołowiesk, Istok, Jagodniki, Korytyski, Koszele, Krywiatycze, Maleniki, Mikłasze, Mochnate, Morze, Orla, Parcewo, Pasieczniki Duże, Paszkowszczyzna, Reduty, Rutka, Spiczki, Staroberezowo, Starokornin, Szczyty-Dzięciołowo, Szczyty-Nowodwory, Szernie, Topczykały, Toporki, Witowo, Wólka i Zbucz[19].

1 stycznia 1934 od gminy Orla odłączono posesję o powierzchni 3,4904 ha, położoną na terenie majątku Hołowiesk (w gromadzie Hołowiesk), a należącą do Jakóba Wańczakowa Wańczak-Gireja, włączając ją do miasta Bielsk Podlaski[20].

20 kwietnia 1934 od gminy Orla odłączono folwark Hołowiesk z gromady Hołowiesk (79,752 ha), włączając go do miasta Bielsk Podlaski[21]. Z gromady Hołowiesk w gminie Orla pozostała kolonia Hołowiesk.

1 października 1934 zmieniły się zasadniczo granice gminy Orla[22]:

Po zmianach tych, gmina Orla obejmowała 29 gromad: Czyże, Dubicze Cerkiewne, Dubicze-Tofiłowce, Hołody, Hredele, Korytyski, Koszele, Koszki, Krywiatycze, Krzywa, Maleniki, Mikłasze, Mochnate, Morze, Orla, Parcewo, Paszkowszczyzna, Podrzeczany, Reduty, Rutka, Spiczki, Staroberezowo, Starokornin, Szczyty-Dzięciołowo, Szczyty-Nowodwory, Szernie, Topczykały, Wólka i Zbucz.

II wojna światowa (1939–1944)

Podczas II wojny światowej gmina znajdowała się przejściowo poza administracją polską.

PRL (1944–1952)

Po wojnie gmina należała do powiatu bielskiego w woj. białostockim o identycznym składzie wewnątrzgminnym co 1 października 1934[25].

1 czerwca 1951 w gminie Orla utworzono nową gromadę Rakowicze z części gromady Podrzeczany[26], zwiększając tym samy liczbę gromad do 30.

1 lipca 1952 gmina Orla uległa zmniejszeniu w związku z kolejną radykalną restrukturyzacją administracyjną powiatu bielskiego[27]:

Po odpanięciu 15 gromad, gmina Orla składała się według stanu z 1 lipca 1952 już tylko z 15 gromad: Hredele, Koszele, Koszki, Krywiatycze, Maleniki, Mikłasze, Morze, Orla, Paszkowszczyzna, Spiczki, Szczyty-Dzięciołowo, Szczyty-Nowodwory, Szernie, Topczykały i Wólka[28].

1 stycznia 1954 do gminy Orla włączono gromadę Gregorowce z gminy Kleszczele[29]. Ostateczny skład gminy Orla osiągnął zatem 16 gromad.

Gminę Orla zniesiono 29 września 1954 wraz z reformą wprowadzającą gromady w miejsce gmin[30][31].

 Osobny artykuł: Orla (gromada).
 Osobny artykuł: Parcewo (gromada).
 Osobny artykuł: Paszkowszczyzna (gromada).
 Osobny artykuł: Stary Kornin (gromada).

Druga odsłona (1973–)

Jednostkę odtworzono 1 stycznia 1973 roku po reaktywowaniu gmin w powiecie siemiatyckim w województwie białostockim[32]. Inicjalnie, w jej składzie znalazło się 26 sołectw: Czechy Zabłotne, Dydule, Gredele, Gregorowce, Koszele, Koszki, Krywiatycze, Krzywa, Malinniki, Mikłasze, Moskiewce, Oleksze, Orla, Paszkowszczyzna, Pawlinowo, Reduty, Spiczki, Szczyty-Dzięciołowo, Szczyty-Nowodwory, Szernie, Topczykały, Wólka i Wólka Wygonowska[33].

Nowa gmina Orla objęła znacznie inny obszar niż w 1954 roku, jako że w jej składzie znalazło się 7 sołectw, które nigdy wcześniej do niej nie należały:

Ponadto do gminy Orla nie powróciło (z jej ostatniego składu z 1 stycznia 1954) Morze, które weszło w skład gminy Czyże w powiecie hajnowskim, a także szereg innych sołectw (dawnych gromad), które do gminy Orla przynależało periodycznie w różnych okresach czasowych (wchodzą one obcnie w skład gmin: Bielsk Podlaski, Czyże, Dubicze Cerkiewne, Hajnówka i Kleszczele, oraz miast: Bielsk Podlaski i Hajnówka).

W latach 1975–1998 gmina położona była w województwie białostockim.

1 stycznia 1996 z gminy Orla wyłączono Krzywą, włączając ją do gminy Bielsk Podlaski[34].

Struktura powierzchni

Według danych z roku 2002[35] gmina Orla ma obszar 159,68 km², w tym:

  • użytki rolne: 80%
  • użytki leśne: 12%

Gmina stanowi 11,53% powierzchni powiatu.

Gospodarka

W 2012 w gminie Orla, w miejscowości Koszki, uruchomiono fabrykę płyt drzewnych spółki Swedspan, należącej do szwedzkiego koncernu Ikea. Była to jedna z największych inwestycji zagranicznych typu greenfield zrealizowanych we wschodniej Polsce w ostatnich latach.

Fabryka Swedspan w gminie Orla
Fabryka Swedspan w gminie Orla

Demografia

Dane na dzień 30 czerwca 2004[4]:

Opis Ogółem Kobiety Mężczyźni
jednostka osób % osób % osób %
populacja 3485 100 1808 51,9 1677 48,1
gęstość zaludnienia
(mieszk./km²)		 21,8 11,3 10,5
  • Piramida wieku mieszkańców gminy Orla w 2014 roku[1].


Sołectwa

Miejscowości podstawowe bez statusu sołectwa: Antonowo, Malinniki-Kolonia.

Sąsiednie gminy

Bielsk Podlaski, Boćki, Czyże, Dubicze Cerkiewne, Kleszczele

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ a b Gmina Orla w liczbach , Polska w liczbach , liczba ludności na podstawie danych GUS.
  2. ↑ a b Urząd Statystyczny w Białymstoku
  3. ↑ BIP gminy, sołectwa
  4. ↑ a b Baza Demograficzna – Tablice predefiniowane – Wyniki badań bieżących; Stan i struktura ludności; Ludność według płci i miast. GUS. . (pol.).
  5. ↑ Volosts and communes of 1890. St. Petersburg: Central Statistical Committee of the Ministry of Internal Affairs, 1892. - (Statistics of the Russian Empire).
  6. ↑ Dymitrow, M. (2015). Pojęcie miejskości w świetle reformy gminnej w Polsce międzywojennej.
  7. ↑ Najgrakowski, M. (2009). Miasta Polski do początku XXI wieku: podstawowe informacje o datach założenia i likwidacji. Dokumentacja geograficzna.
  8. ↑ Карта волостей Гродненской губернии
  9. ↑ Deutsche Arbeit in den Verwaltungsgebieten Kurland, Litauen und Bialystok-Grodno. Kowno (Verlag der Presseabteilung Ober Ost) 1917.
  10. ↑ Befehl- und Verordnungsblatt des Oberbefehlshabers Ost (Dziennik rozkazów i rozporządzeń Głównodowodzącego Wschodu) Nr 1-96
  11. ↑ Rocznik statystyki Rzeczypospolitej Polskiej. R. 1, 1920/21
  12. ↑ Jemielity W. (2002). Podziały administracyjne powiatów sokólskiego i dąbrowskiego w latach 1919-2000. "Studia Łomżyńskie", 13, 2002, s. 119-146.
  13. ↑ Dz.U. z 1919 r. nr 65, poz. 395
  14. ↑ Główny Urząd Statystyczny w Warszawie: Województwa centralne i wschodnie Rzeczypospolitej Polskiej – podział na gminy według stanu z dnia 1.IV 1933 roku, Książnica-Atlas, Lwów 1933
  15. ↑ M.P. z 1919 r. nr 234, poz. 0
  16. ↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej: opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych.. T. 5: Województwo białostockie. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 1924, s. 33 (24).
  17. ↑ Dz.U. z 1929 r. nr 23, poz. 244
  18. ↑ Dz.U. z 1930 r. nr 48, poz. 406
  19. ↑ Białostocki Dziennik Wojewódzki. 1933, nr 11, poz. 49
  20. ↑ Dz.U. z 1933 r. nr 101, poz. 776
  21. ↑ Dz.U. z 1934 r. nr 34, poz. 316
  22. ↑ Dz.U. z 1934 r. nr 70, poz. 675
  23. ↑ Dubicze Cerkiewne pozostało w gminie Orla
  24. ↑ Cytowane rozporządzenie nie wymienia włączenia gromady Hołowiesk do gminy Bielsk, jednak gromada Hołowiesk występuje w wykazie gromad gminy Bielsk z 1935 roku. Brak wymienienia wynika zapewne z niepewności czy gromada Hołowiesk została w ogóle utrzymana, po jej dwukrotnych okrojeniach w 1934 roku na korzyść Bielska Podlaskiego (1 stycznia i 20 kwietnia 1934)
  25. ↑ Podział administracyjny Rzeczypospolitej Polskiej: Praca zespołowa pod redakcją prof. Stanisława Srokowskiego. Warszawa: Biblioteka Samorządowca Nr 77, 1948.
  26. ↑ Białostocki Dziennik Wojewódzki. 1951, nr 6, poz. 43
  27. ↑ Dz.U. z 1952 r. nr 16, poz. 97
  28. ↑ Wykaz Gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej według stanu z dnia 1.VII 1952 r., PRL, GUS, Warszawa
  29. ↑ Dz.U. z 1953 r. nr 41, poz. 192
  30. ↑ Dz.U. z 1954 r. nr 43, poz. 191
  31. ↑ Uchwała Nr 16/V Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 4 października 1954 r. w sprawie podziału na gromady powiatu hajnowskiego; w ramach Zarządzenia Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 30 listopada 1954 r. w sprawie ogłoszenia uchwał Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 4 października 1954 r., dotyczących reformy podziału administracyjnego wsi (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 2 grudnia 1954 r., Nr. 10, Poz. 49)
  32. ↑ Dz.U. z 1972 r. nr 49, poz. 312
  33. ↑ Uchwała Nr XXI/72/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 9 grudnia 1972 w sprawie utworzenia gmin w województwie białostockim (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 2 stycznia 1973, Nr 1, Poz. 1).
  34. ↑ Dz.U. z 1995 r. nr 153, poz. 778
  35. ↑ Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. . (pol.).
Gmina Orla
  • Siedziba gminy: Orla
Wsie
Kolonie
Kolonie wsi

Powiat bielski
Miasta
Gminy miejskie
Gminy wiejskie

Powiat bielski (1795–1940 i 1945–1975) (► Zabory; ► II RP)
Przynależność wojewódzka
Miasta
(1795–75)
Miasteczka
(1795–1934)
Gminy wiejskie
(1861–1954 i 1973–1975)
Gromady
(1954–1972)
Legenda
  • de facto skasowane w 1941, de iure w 1950