Obserwatorium Astronomiczne Uniwersytetu Warszawskiego

Dziś chcemy zagłębić się w temat, który dotyczy nas wszystkich: Obserwatorium Astronomiczne Uniwersytetu Warszawskiego. Niezależnie od tego, czy mówimy o znaczeniu Obserwatorium Astronomiczne Uniwersytetu Warszawskiego w naszym codziennym życiu, czy też o wyzwaniach stojących przed Obserwatorium Astronomiczne Uniwersytetu Warszawskiego we współczesnym świecie, jest to temat, który zasługuje na naszą uwagę. Od swoich początków po wpływ na dzisiejsze społeczeństwo, Obserwatorium Astronomiczne Uniwersytetu Warszawskiego oferuje nam nieskończone możliwości refleksji i uczenia się. Dlatego niezwykle ważne jest, abyśmy dogłębnie zgłębili ten temat, analizując jego różne aspekty i starając się wyciągnąć wnioski, które pozwolą nam lepiej zrozumieć jego znaczenie w naszym codziennym życiu.

Obserwatorium Astronomiczne Uniwersytetu Warszawskiego
(OA UW)
Warsaw University Astronomical Observatory
Uniwersytet Warszawski
Ilustracja
Budynek Obserwatorium w Ogrodzie Botanicznym Uniwersytetu Warszawskiego
Państwo

 Polska

Województwo

 mazowieckie

Adres

00-478 Warszawa
Al. Ujazdowskie 4

Dyrektor

prof. dr hab. Tomasz Bulik

Położenie na mapie Warszawy
Mapa konturowa Warszawy, w centrum znajduje się punkt z opisem „Obserwatorium Astronomiczne Uniwersytetu Warszawskiego (OA UW)”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Obserwatorium Astronomiczne Uniwersytetu Warszawskiego (OA UW)”
Położenie na mapie województwa mazowieckiego
Mapa konturowa województwa mazowieckiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Obserwatorium Astronomiczne Uniwersytetu Warszawskiego (OA UW)”
Ziemia52°13′01,2″N 21°01′38,6″E/52,217000 21,027400
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa
Rysunek budynku obserwatorium (1837)
Astronomowie podczas pracy w bibliotece w 1933. Trzeci od lewej Michał Kamieński, dyrektor obserwatorium
Gmach w czasie powojennej odbudowy, widok od strony północnej (1948)

Obserwatorium Astronomiczne Uniwersytetu Warszawskiego (OA UW) – instytut znajdujący się w strukturze Wydziału Fizyki Uniwersytetu Warszawskiego.

Historia

Obserwatorium mieści się w zabytkowym budynku[1] w Ogrodzie Botanicznym Uniwersytetu Warszawskiego przy Alejach Ujazdowskich 4 (pierwotnie 6/8[2]), zbudowanym w latach 1820–1825 z inicjatywy Franciszka Armińskiego. W chwili założenia było jednym z najnowocześniejszych w Europie[3]. W latach 70. XIX wieku budynek obserwatorium został przebudowany[2]. W tym samym okresie powstały w pobliżu budynku trzy małe pawilony obserwacyjne[4]. Na początku I wojny światowej część instrumentów została ewakuowana do Rosji[5].

Obserwatorium przez wiele lat prowadziło służbę czasu. W połowie XIX wieku w oknie na parterze gmachu wystawiono pierwszy w Warszawie zegar elektryczny[6]. Od 1 października 1928 do września 1939 pracownicy obserwatorium nadawali sygnały, które transmitowało Polskie Radio[7].

W latach 30. XX wieku astronomowie warszawscy starali się o wybudowanie zamiejscowej stacji obserwacyjnej. Najpierw na Kasprowym Wierchu, co nie doszło do skutku, a następnie na szczycie Pop Iwan (dzisiejsza Ukraina)[4][6]. Na tym drugim szczycie uruchomiono Obserwatorium Astronomiczno-Meteorologicznego i rozpoczęto prowadzenie tam obserwacji. W dniu wybuchu II wojny światowej Rada Wydziału Matematyczno-Filozoficznego UW formalnie przejęła obserwatorium na Popie Iwanie[6], ale już 18 wrześnie 1939 obserwatorium zostało opuszczone[8]. Latem 1940 wyposażenie budynku na Pop Iwan zostało zrabowane przez miejscową ludność. Pozostał jedynie ważący kilka ton astrograf firmy Grubb[9]. Udało się zachować szkła astrokamery i refraktora, które wywieziono na Węgry i do Wiednia oraz aparaturę do pomiaru płyt fotograficznych, która znalazła się wcześniej w Warszawie[6].

Podczas kampanii wrześniowej 1939 budynek obserwatorium w Alejach Ujazdowskich w Warszawie nie był uszkodzony, jednak kilkaset szyb zostało rozbitych. W 1939, po zajęciu Warszawy Niemcy nie interesowali się obserwatorium i załoga obserwatorium mogła kontynuować prace naukowe[9]. 1 stycznia 1940, za zgodą niemieckich władz okupacyjnych, które ograniczyły personel do dyrektora Michała Kamieńskiego, adiunkta Jana Gadomskiego oraz woźnego, obserwatorium podjęło pracę oficjalnie w zakresie praktycznym dla instytucji miejskich (służba czasu, codzienne obserwacje, biuletyny meteorologiczne) i nieoficjalnie kontynuowało swój program naukowy. W pierwszym kwartale 1940 Niemcy wywieźli najcenniejszy sprzęt obserwacyjny do obserwatorium w Poznaniu. W kwietniu 1942 zwierzchnikiem Obserwatorium został Kurt Walter z obserwatorium w Poczdamie, który objął stanowisko zarządcy komisarycznego Obserwatoriów Generalnego Gubernatorstwa w Krakowie, Lwowie i Warszawie. Pod zwierzchnictwem Waltera warunki pracy Obserwatorium poprawiły się, choć wciąż działalność była utrudniona[4][6]. Obserwatorium kontynuowało prace do lata 1944. 2 sierpnia 1944, po wybuchu powstania warszawskiego, niemieckie czołgi ostrzelały budynek niszcząc obie kopuły obserwacyjne i sprzęt, który jeszcze się w nich znajdował. Niemcy z oddziału SS wypędzili z piwnic budynku, ukrywających się tam pracowników obserwatorium i ogrodu botanicznego oraz ich rodziny, a następnie podpalili budynek. W wyniku negocjacji Niemcy wycofali się i pozwolili na ugaszenie budynku. 11 sierpnia 1944 Niemcy wyprowadzili pozostałych w obserwatorium pracowników i ich rodziny do obozu przejściowego w Pruszkowie. W kilka dni później Niemcy podpalili budynek obserwatorium. Spłonęło całe wnętrze budynku, jego wyposażenie, zbiory, instrumenty obserwacyjne o muzealnej wartości, a także biblioteka z cennymi inkunabułami pochodzącymi z XVI i XVII wieku[9][10]. Pożar przetrwał 10-cm fragment meteorytu Łowicz[4].

2 lutego 1945 odtworzono obserwatorium w Krakowie, a parę miesięcy później nadano mu nazwę „Pracownie Obserwatorium Astronomicznego Uniwersytetu Warszawskiego w Krakowie” i ta nazwa utrzymała się do 1950. Od 24 marca 1947 do 23 grudnia 1949 astronomowie korzystali z tymczasowej Stacji Obserwacyjnej w Przegorzałach (obecnie część Krakowa)[9][10][11]. Budynek w Warszawie został zrekonstruowany w latach 1947–1949 pod kierunkiem architekta Jana Dąbrowskiego[12]. Przywrócono zewnętrzny kształt budynku z 1824[13]. Pod koniec lat czterdziestych i na początku pięćdziesiątych zagospodarowano teren w miejscowości Ostrowik na stację obserwacyjną[6][11]. Kopuły obserwacyjne w budynku w Alejach Ujazdowskich nie są obecnie używane do swoich pierwotnych celów, a pełnią jedynie funkcję dekoracyjną[6]. Pierwszymi powojennymi absolwentami astronomii byli Maria Karpowicz i Konrad Rudnicki (1949), a pierwszy doktorat obronił Maciej Bielicki pod kierunkiem Włodzimierza Zonna (1956)[14]. Po wojnie przy obserwatorium rozwinęła się warszawska szkoła astronomiczna[6][15]. W okresie 1956–1995 obronione zostały 44 doktoraty[14]. W okresie międzywojennym, obroniony został tylko jeden doktorat – w 1934 przez Helenę Kazimierczak-Połońską[16].

W latach 70. w budynku obserwatorium mieścił się Zakład Astronomii Polskiej Akademii Nauk, który został przekształcony w Centrum Astronomiczne im. M. Kopernika PAN i przeniesiony do obecnego budynku centrum w dniu 24 maja 1978[17].

Astronomowie z OAUW byli pionierami budowy kamer CCD w Polsce. Andrzej Udalski uruchomił pierwszą kamerę tego typu w lipcu 1991[18]. W następnym roku Udalski wspólnie z Michałem Szymańskim rozpoczęli obserwacje projektu OGLE. Obserwacje te prowadzone były kamerą CCD na teleskopie Swope w Obserwatorium Las Campanas (Chile). Pierwszym znaczącym odkryciem projektu OGLE było zaobserwowanie zjawiska mikrosoczewkowania grawitacyjnego. Od 1996 grupa OGLE obserwuje Teleskopem Warszawskim o średnicy 1,3 m, który zlokalizowany jest w Las Campanas i jest dedykowany do obserwacji tego projektu. Udalski zbudował trzy kamery CCD (w 1997, 2001 i 2010), z których każda była większa od poprzedniej[19][20].

Instrumentarium

Obserwatorium posiada dwa teleskopy:

Głównymi projektami obserwacyjnymi prowadzonymi w OA UW są:

Wybrane osiągnięcia naukowe pracowników

Struktura organizacyjna

Pracownicy i studenci

 Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie związani z Obserwatorium Astronomicznym Uniwersytetu Warszawskiego.
Dyrektorzy obserwatorium

Galeria

  • Widok na budynek obserwatorium od strony południowo-zachodniej
    Widok na budynek obserwatorium od strony południowo-zachodniej
  • Budynek teleskopu 0,6 m w Obserwatorium Północnym
    Budynek teleskopu 0,6 m w Obserwatorium Północnym
  • Teleskop 0,6 m w Obserwatorium Północnym
    Teleskop 0,6 m w Obserwatorium Północnym
  • Warszawskie Obserwatorium Południowe
    Warszawskie Obserwatorium Południowe
  • Wnętrze kopuły teleskopu Warszawskiego 1,3 m w Obserwatorium Południowym
    Wnętrze kopuły teleskopu Warszawskiego 1,3 m w Obserwatorium Południowym

Przypisy

  1. ↑ Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków (księga A) − stan na 30 czerwca 2022 roku. Woj. mazowieckie (Warszawa). Narodowy Instytut Dziedzictwa . nid.pl. s. 25. .
  2. ↑ a b Rafał Bielski, Jakub Jastrzębski: Utracone miasto. Warszawa wczoraj i dziś. Warszawa: Skarpa Warszawska, 2016, s. 86. ISBN 978-83-63842-27-7.
  3. ↑ a b Stulecie Obserwatorium Warszawskiego, Urania Nr. 6, Warszawa 1925 s. 26-27
  4. ↑ a b c d e Michał Kamieński, Zarys dziejów Obserwatorium Warszawskiego 1815–1945, „Studia i Materiały z Dziejów Nauki Polskiej”, Seria C (zeszyt 2), 1959, s. 69-116, ISSN 0023-589X.
  5. ↑ Eugeniusz Rybka, Przemysław Rybka, Histroria astronomii w Polsce. Tom II, 1983, s. 164, ISBN 83-04-01478-5.
  6. ↑ a b c d e f g h i j k l m Jarosław Włodarczyk, Astronomia, Andrzej Kajetan Wróblewski (red.), Nauki ścisłe i przyrodnicze na Uniwersytecie Warszawskim, Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2016, s. 19-49, ISBN 978-83-235-1791-7.
  7. ↑ Ludwik Zajdler, 50 lat sygnałów czasu w Polskim Radiu, „Urania”, 10, 1978, s. 301.
  8. ↑ Jerzy Kreiner, Dzieje Obserwatorium Meteorologiczno-Astronomicznego na Popie Iwanie, „Urania”, 60 (4), 1 kwietnia 1989, s. 98-108, ISSN 0042-0794.
  9. ↑ a b c d Jan Gadomski, Losy Obserwatorium Astronomicznego Uniwersytetu Warszawskiego podczas wojny polsko-niemieckiej i okupacji niemieckiej (1939-1944), „Urania”, XVIII (1-2), 1946, s. 5-9.
  10. ↑ a b c Jan Gadomski, Odbudowa obserwatorium stołecznego, „Urania”, XIX (1-3), 1948, s. 5-9.
  11. ↑ a b c Jan Gadomski, Uzupełnienie do "Sprawozdania z działalności Obserwatorium Astronomicznego Uniwersytetu Warszawskiego w okresie 1945-1950 r.", „Postępy Astronomii”, I (2), 1953, s. 104-109.
  12. ↑ Juliusz A. Chrościcki, Andrzej Rottermund: Atlas architektury Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo „Arkady”, 1977, s. 207.
  13. ↑ Przewodnik po najciekawszych miejscach na UW , s. 59.
  14. ↑ a b Marta Kicińska-Habior, Andrzej Kajetan Wróblewski, 75 lat fizyki na Hożej: praca zbiorowa, Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 1996, s. 157 i 189-214, ISBN 83-905334-0-5, OCLC 750888727.
  15. ↑ Obserwatorium warszawskie - Astronomia niepodległa #3. .
  16. ↑ Konrad Rudnicki, Helena Kazimierczak-Połońska 1902-1992, „Postępy Astronomii” (3), 1995, s. 139–141, ISSN 0032-5414 .
  17. ↑ Historia,Centrum Astronomiczne im. Mikołaja Kopernika, Warszawa , www.camk.edu.pl .
  18. ↑ Andrzej Udalski, Pierwsze w Polsce obserwacje CCD, w Ostrowiku..., „Postępy Astronomii” (4), 1991, s. 180-181, ISSN 0032-5414.
  19. ↑ General Description of OGLE , ogle.astrouw.edu.pl (ang.).
  20. ↑ 1.3 m Warsaw University Telescope Las Campanas Observatory, Chile , ogle.astrouw.edu.pl (ang.).
  21. ↑ Dorota M. Skowron i inni, A three-dimensional map of the Milky Way using classical Cepheid variable stars, „Science”, 365, 2019, s. 478–482, DOI: 10.1126/science.aau3181, ISSN 0036-8075 .
  22. ↑ G. Pietrzyński i inni, An eclipsing-binary distance to the Large Magellanic Cloud accurate to two per cent, „Nature”, 495, 2013, s. 76–79, DOI: 10.1038/nature11878, ISSN 0028-0836 .
  23. ↑ Igor Soszyński, Three decades of the OGLE survey, „Contributions of the Astronomical Observatory Skalnate Pleso”, 54, 2024, s. 234–248, DOI: 10.31577/caosp.2024.54.2.234, ISSN 0583-466X .
  24. ↑ Grzegorz Pojmański, The All Sky Automated Survey. Catalog of Variable Stars. I. 0 h - 6 hQuarter of the Southern Hemisphere, „Acta Astronomica”, 52, 2002, s. 397–427, DOI: 10.48550/arXiv.astro-ph/0210283, ISSN 0001-5237 .
  25. ↑ G. Pojmanski, G. Maciejewski, The All Sky Automated Survey. Catalog of Variable Stars. IV. 18^h-24^h Quarter of the Southern Hemisphere, „Acta Astronomica”, 55, 2005, s. 97–122, DOI: 10.48550/arXiv.astro-ph/0412645, ISSN 0001-5237 .
  26. ↑ R. Tylenda i inni, V1309 Scorpii: merger of a contact binary, „Astronomy and Astrophysics”, 528, 2011, A114, DOI: 10.1051/0004-6361/201016221, ISSN 0004-6361 .
  27. ↑ Paweł Pietrukowicz i inni, Blue large-amplitude pulsators as a new class of variable stars, „Nature Astronomy”, 1 (8), 2017, DOI: 10.1038/s41550-017-0166, ISSN 2397-3366 (ang.).
  28. ↑ Andrzej Udalski, Microlensing Surveys for Exoplanet Research (OGLE Survey Perspective), Hans J. Deeg, Juan Antonio Belmonte (red.), Cham: Springer International Publishing, 2018, s. 1025–1044, DOI: 10.1007/978-3-319-55333-7_123, ISBN 978-3-319-55332-0 (ang.).
  29. ↑ M. Kozlowski, M. Jaroszynski, M.A. Abramowicz, The analytic theory of fluid disks orbiting the Kerr black hole., „Astronomy and Astrophysics”, 63, 1 lutego 1978, s. 209–220, ISSN 0004-6361 .
  30. ↑ M. Jaroszynski, M.A. Abramowicz, B. Paczynski, Supercritical accretion disks around black holes, „Acta Astronomica”, 30, 1980, s. 1–34, ISSN 0001-5237 .
  31. ↑ Lei Qian i inni, The Polish doughnuts revisited. I. The angular momentum distribution and equipressure surfaces, „Astronomy and Astrophysics”, 498, 2009, s. 471–477, DOI: 10.1051/0004-6361/200811518, ISSN 0004-6361 .
  32. ↑ Historia astronomii w Polsce, t. II, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1983, s. 130–133, ISBN 978-83-04-01478-7.
  33. ↑ Jerzy Marek Kreiner, Polskie obserwacje zaćmień Słońca, „Prace Komisji Historii Nauki Polskiej Akademii Umiejętności” (2), 2000, s. 75–90 .
  34. ↑ Katedra Astrofizyki Teoretycznej – Obserwatorium Astronomiczne Uniwersytetu Warszawskiego (pol.).
  35. ↑ Armiński Franciszek, Encyklopedia PWN , Wydawnictwo Naukowe PWN .
  36. ↑ a b c d e f Michał Kamieński, Stulecie Obserwatorjum Warszawskiego (1825–1925)., „Urania”, 4 (4), 1925, s. 69-78 .
  37. ↑ prof. Kazimierz Stępień - MNiSW , web.archive.org, 25 października 2012 .
  38. ↑ Zespół Dziekański FUW, Informacje Zespołu Dziekańskiego przedstawiane podczas posiedzeń Rady Wydziału Fizyki UW , 23 czerwca 2017 .
  39. ↑ Pracownicy naukowo-dydaktyczni – Obserwatorium Astronomiczne Uniwersytetu Warszawskiego (pol.).

Linki zewnętrzne