Niwiska (województwo podkarpackie)
Wygląd przypnij ukryj| wieś | |
 Kościół pw. św. Mikołaja w Niwiskach | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Wysokość |
194 - 253 m n.p.m. |
| Liczba ludności (2021) | |
| Strefa numeracyjna |
17 |
| Kod pocztowy | |
| Tablice rejestracyjne |
RKL |
| SIMC | |
Położenie na mapie gminy Niwiska  Niwiska
| |
Położenie na mapie Polski Niwiska
| |
Położenie na mapie województwa podkarpackiego Niwiska
| |
Położenie na mapie powiatu kolbuszowskiego Niwiska
| |
 50°13′27″N 21°38′21″E/50,224167 21,639167
| |
| Strona internetowa | |
Eklektyczny dwór Hupków
Niwiska – wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie kolbuszowskim, w gminie Niwiska.
Wieś jest siedzibą i największą miejscowością gminy Niwiska. Leży przy drodze powiatowej relacji Kolbuszowa – Niwiska – Tuszyma, 12 km na południowy zachód od Kolbuszowej. Sołectwo zajmuje powierzchnię 23,87 kilometrów kwadratowych, z czego niemal połowę stanowią kompleksy leśne – pozostałości Puszczy Sandomierskiej.
Historia
Wieś została lokowana w 1575 przez Gabriela Krasowskiego, w dobrach Stanisława Tarnowskiego z Rzemienia. Powstała na „surowym korzeniu”, na prawie magdeburskim, wśród rozległych lasów Puszczy Sandomierskiej. Jej społeczność stanowiła mieszanka Polaków, Tatarów, Wołochów, Niemców, Rusinów, Czechów, Szwedów, Żydów i innych narodowości, o czym świadczą również dzisiejsze nazwiska. Pierwsi mieszkańcy Niwisk prowadzili gospodarkę rolno-hodowlaną uzupełnianą bartnictwem. Na słabych glebach wysiewano głównie żyto, owies i jęczmień, ważną rolę w gospodarce odgrywała hodowla trzody chlewnej wypasanej na żołędziach dębowych i buczynie. Od 1591 istniała tu, na przełomie XVI i XVII wieku, huta szkła.
W roku 1593 Zofia Tarnowska ufundowała na pagórku zwanym Niedźwiedzią Górą modrzewiowy kościół pw. św. Mikołaja jako wotum za powrót braci polskich do katolicyzmu dzięki kazaniom księdza Piotra Skargi. W 1598 za zgodą biskupa krakowskiego kościół otrzymał uposażenie i stał się filią parafii Rzochów w dekanacie mieleckim, posiadając własnego duszpasterza zależnego od parafii macierzystej. W 1619 kościół został konsekrowany przez biskupa Waleriana Lubienieckiego. Z 1602 pochodzi pierwsza wzmianka o szkole parafialnej, a z 1728 o szpitalu dla ubogich. Po pożarze kościoła z 1876 wybudowano staraniem ks. Józefa Grabowskiego nowy, murowany kościół, konsekrowany przez Ignacego Łobosa, biskupa tarnowskiego. W 1925 biskup Leon Wałęga erygował samodzielną parafię.
W czasie okupacji niemieckiej teren Niwisk przekształcono w poligon SS TruppenÜbungsPlatz Heidelager z siedzibą w Pustkowie. W sąsiedniej wsi Blizna Niemcy dokonywali prób z bronią rakietową V-1 i V-2. W związku z czym poligonem zainteresowali się członków wywiadu Armii Krajowej i Batalionów Chłopskich. Proboszcz Jan Kurek, kapelan Armii Krajowej, mieszkający po wysiedleniu z Niwisk w miejscowości Hucisko, przewoził do Komendy Obwodu AK w Kolbuszowej części broni V zdobytej przez partyzantów. Stamtąd trafiała do Warszawy i Londynu. Jedną z istotnych części broni zdobył mieszkaniec Niwisk Michał Kasza, co spotkało się z uznaniem i pochwałą Komendy AK.
Ostatnim właścicielem majątku ziemskiego we wsi Niwiska był Jan Hupka.
Niwiska są wsią typu wielodrożnica, o luźnej zabudowie, uformowanej w przysiółki (części wsi).
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0657243 | Koniec | część wsi |
| 0657295 | Okrąglica | przysiółek |
| 0657250 | Podhucie | część wsi |
| 0657266 | Podkościele | część wsi |
| 0657303 | Uwrocie | przysiółek |
| 0657272 | Zadwórz | część wsi |
| 0657289 | Załuże | część wsi |
W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Niwiska.
Wspólnoty wyznaniowe
Miejscowość jest siedzibą rzymskokatolickiej parafii św. Mikołaja należącej do dekanatu Kolbuszowa Zachód w diecezji rzeszowskiej. Parafia obejmuje swym zasięgiem miejscowości: Niwiska, Trześń, Hucisko, Leszcze, część Zapola i część Huciny.
Atrakcje turystyczne
- Kompleks podworskich zabudowań z połowy XIX w. (eklektyczny dwór, neogotycki spichlerz, oficyna) razem z otaczającym je parkiem. We dworze znajdują się unikalne secesyjne polichromie (1908), rektora ASP w Krakowie, Karola Frycza.
- Kaplica cmentarna z 1874, nazywana też Kaplicą Grobową Hupków (spoczywają tu w podziemiu zwłoki całej rodziny Hupków); nagrobki z przełomu XIX i XX w.
- Kościół parafialny pw. św. Mikołaja z 1880. Wewnątrz znajdują się zabytkowe ołtarze w stylu późnobarokowym. Na ołtarzu głównym znajduje się wizerunek św. Mikołaja, a nad nim św. Jana Kantego, obok umiejscowione są dwie figurki św. Piotra i Pawła z Tarsu. Na jednym z ołtarzy bocznych umieszczone są obrazy Matki Bożej Różańcowej, św. Stanisława Kostki i Matki Bożej Nieustającej Pomocy, a na drugim - Najświętszego Serca Pana Jezusa, św. Franciszka i św. Józefa. W kaplicy bocznej znajduje się jeszcze ołtarz Matki Bożej Wniebowziętej i Pana Jezusa Ubiczwanego, a na ścianie wisi zabytkowy obraz przedstawiający ukrzyżowanego Jezusa Chrystusa. W kościele warte uwagi są jeszcze: zabytkowa chrzcielnica i organy z 1910, a w otoczeniu kościoła - dzwonnica z trzema dzwonami (jeden z 1923, dwa z 1959), Grota Matki Bożej Nieustającej Pomocy oraz pomniki papieża Jana Pawła II i św. Józefa. Wzgórze kościelne, tzw. Niedźwiedzia Góra lub Kościelna Góra otacza mur oporowy z początku XIX w.
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 87392
- ↑ Gmina w liczbach - zestawienie statystyczne w dniu 31.12.2021. www.niwiska.pl. .
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 815 .
- ↑ a b c TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. .
- ↑ a b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części. „Dziennik Ustaw”. Nr 29, poz. 200, s. 1867, 2013–02–15. Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji. . brak numeru strony
- ↑ Wojewódzki 1970 ↓, s. 150.
- ↑ Parafia na stronie diecezji
Bibliografia
- Michał Wojewódzki: Akcja V-1,V-2. Warszawa: 1970.
Linki zewnętrzne
- Niwiska 2, Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VII: Netrebka – Perepiat, Warszawa 1886, s. 163 .
| Wsie | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Części wsi |
| ||||
| Osady wsi |
| ||||
| Przysiółki wsi |
|
