Morze Śródziemne

Wygląd przypnij ukryj

Ten artykuł od 2015-12 wymaga zweryfikowania podanych informacji.Należy podać wiarygodne źródła w formie przypisów bibliograficznych.
Część lub nawet wszystkie informacje w artykule mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte.
Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary)
Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu.
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Morze Śródziemne


Kontynent	Europa, Afryka i Azja
Państwa	Hiszpania Francja Monako Włochy Malta Słowenia Chorwacja Bośnia i Hercegowina Czarnogóra Albania Grecja Cypr Turcja Syria Liban Izrael Palestyna Egipt Libia Tunezja Algieria Maroko
Terytoria	Gibraltar Akrotiri i Dhekelia
Powierzchnia	ok. 2,5 mln km²
Średnia głębokość	1438 m
Największa głębia	Calypso na M. Jońskim 5267 m
Zasolenie	33,0 do 39,4‰
Temperatura	+7 do +30 °C
Typ morza	śródlądowe
Wyspy	Sycylia, Malta, Sardynia, Cypr, Korsyka
Położenie na mapie świataMorze Śródziemne
35°N 18°E/35,000000 18,000000

Mapa Morza Śródziemnego z zaznaczonymi ośrodkami miejskimi i infrastrukturą transportową

Morze Śródziemne – morze międzykontynentalne leżące pomiędzy Europą, Afryką i Azją, o powierzchni około 2,5 mln km². Zasolenie wód Morza Śródziemnego wynosi 33–39‰.

Na zachodzie jest połączone Cieśniną Gibraltarską z Oceanem Atlantyckim, na wschodzie przez cieśninę Dardanele łączy się z morzem Marmara i dalej przez cieśninę Bosfor z Morzem Czarnym, zaś przez Kanał Sueski z Morzem Czerwonym i dalej z Oceanem Indyjskim.

To śródlądowe morze jako jedyne na świecie otoczone jest lądami należącymi do trzech części świata. Już przed tysiącami lat kwitły tu kultura i nauka, rozwijały się rolnictwo, rzemiosło, handel i żegluga. Na obszarze tym pozostały bogate pamiątki starych cywilizacji – pojedyncze zabytki i całe miasta. Wspólną cechą tych państw, poza dostępem do morza, jest klimat i roślinność śródziemnomorska.

Nad Morzem Śródziemnym leżą następujące państwa i terytoria zależne (zgodnie z ruchem wskazówek zegara): Gibraltar, Hiszpania, Francja, Monako, Włochy, Malta, Słowenia, Chorwacja, Bośnia i Hercegowina, Czarnogóra, Albania, Grecja, Cypr (w tym Cypr Północny oraz Akrotiri i Dhekelia), Turcja, Syria, Liban, Izrael (w tym Strefa Gazy), Egipt, Libia, Tunezja, Algieria i Maroko. Większość państw basenu Morza Śródziemnego współpracuje w ramach Partnerstwa Eurośródziemnomorskiego.

Fauna Morza Śródziemnego liczy w przybliżeniu około 5000 gatunków.

Nazwa

Termin „Morze Śródziemne” pochodzi z łacińskiego słowa mediterraneus znaczącego tyle, co „w środku ziemi” lub „między lądami” (medius - ‘między’, ‘pośrodku’ + terra ‘ziemia’, ‘ląd’), jako że znajduje się między kontynentami Afryką i Europą. Grecka nazwa Mesogeios (Μεσόγειος) jest podobna – μέσο, „środek” + γη, „ziemia”, „ląd”. W czasach historycznych Morze Śródziemne miało kilka nazw, np. Grecy początkowo nazywali je ἡ θάλασσα (hē thálassa; „Morze” bez przymiotnika) lub czasami ἡ μεγάλη θάλασσα (hē megálē thálassa; „Wielkie Morze”), ἡ ἡμέτερα θάλασσα (hē hēmétera thálassa; „Nasze Morze”), η εντός θάλασσα (he entos thálassa; „Morze Wewnętrzne”) lub ἡ θάλασσα ἡ καθ'ἡμᾶς (hē thálassa hē kath'hēmâs; „Morze wokół nas”). Rzymianie powszechnie nazywali je podobnie Mare Nostrum (łac. „Nasze Morze”), Mare Magnum („Wielkie Morze”) lub też Mare Internum („Morze Wewnętrzne”). W Biblii pierwotnie znane było jako „Wielkie Morze” lub po prostu „Morze” , ale także znane jako „Morze Hinder” z powodu swojego położenia na zachodnim brzegu Ziemi Świętej i dlatego znajdującym się za osobą spoglądającą na wschód, o czym jest mowa w Starym Testamencie, co czasami tłumaczone jest jako „Zachodnie Morze” . Inną nazwą było „Morze Filistynów” (Wj 23,31) z powodu ludzi zamieszkujących dużą część wybrzeża blisko Izraelitów. We współczesnym hebrajskim było zwane Ha-Jam Ha-Tichon (הַיָּם הַתִּיכוֹן) – „Środkowym Morzem”, dosłownym tłumaczeniem niemieckiego odpowiednika Mittelmeer. W języku tureckim znane jest jako Akdeniz – „Białe Morze”, w arabskim – l-Baḥr al-Abyaḍ al-Mutawassiṭ (البحر الأبيض المتوسط), co możemy zrozumieć jako „Białe Morze Środkowe”, zaś w islamskiej i dawnej arabskiej literaturze było wymienione jako Baḥr al-Rūm (بحر الروم), lub „Rzymskie/Bizantyjskie Morze”.

Podział

Podział Morza Śródziemnego według Międzynarodowego Biura Hydrograficznego w Monako:

Basen Zachodni (Algiersko-Prowansalski):
- Morze Alborańskie (pow. 53 tys. km²) na wschód od Cieśniny Gibraltarskiej,
- Morze Balearskie (pow. 86 tys. km²) zwane także Iberyjskim na północ i północny zachód od archipelagu Balearów,
- Morze Liguryjskie (pow. 84 tys. km²) na północ od Korsyki,
- Morze Tyrreńskie (pow. 214 tys. km²) pomiędzy Sardynią a zachodnią częścią Półwyspu Apenińskiego;
Basen Wschodni (Lewantyński):
- Morze Jońskie (pow. 169 tys. km²) pomiędzy południowym wybrzeżem Półwyspu Apenińskiego a półwyspem – Peloponez w Grecji,
- Morze Adriatyckie (pow. 139 tys. km²) pomiędzy Półwyspem Apenińskim a Półwyspem Bałkańskim,
- Morze Egejskie (pow. 196 tys. km²) pomiędzy Grecją a Azją Mniejszą,
- Morze Ikaryjskie pomiędzy Cykladami a Azją Mniejszą.

Podział nie uwzględnia innych obszarów Morza Śródziemnego nazywanych również morzami:

Morze Sycylijskie na południe i południowy zachód od Sycylii,
Morze Trackie na południe od Tracji (część Morza Egejskiego),
Morze Mirtejskie po wschodniej stronie Półwyspu Peloponeskiego (część Morza Egejskiego),
Morze Kreteńskie na północ od Krety (część Morza Egejskiego),
Morze Cypryjskie na północ od Cypru (część Morza Lewantyńskiego),
Morze Lewantyńskie (pow. 320 tys. km²) od wschodniego wybrzeża Krety do wybrzeży Syrii, Libanu i Izraela,
Morze Libijskie zwane Morzem Syrty na północ od Libii.

Wyspy

Ważniejsze wyspy to (licząc od zachodu)

Baleary (ok. 200 wysp, pow. 5014 km²)
- Ibiza (571 km²)
- Majorka (3600 km²)
- Minorka (668 km²)
- Formentera (82 km²)
Sardynia (24 090 km²)
Korsyka (8680 km²)
Sycylia (25 710 km²) – największa
Wyspy Liparyjskie (17 wysp, pow. 117 km²)
Malta (246 km²)
Kreta (8336 km²)
Rodos (1401 km²)
Cypr (9251 km²).

Pomiędzy Korsyką a Półwyspem Apenińskim znajdują się m.in.

Elba (224 km²)
Pianosa (10,3 km²)
Gorgona (2,25 km²)
Montecristo (10,4 km²).

Wyspy Morza Egejskiego

Temperatura morza

Średnia dobowa temperatura morza (°C), źródło: seatemperature.org

	Sty	Lut	Mar	Kwi	Maj	Cze	Lip	Sie	Wrz	Paź	Lis	Gru	Rok
Dla porównania: Sopot	3,3	2,8	2,4	4,8	10,1	15,1	18,5	19,2	17,4	13,3	9,7	6,1	10,2
Gibraltar	16,3	15,8	15,7	16,9	18,5	21,0	22,8	23,3	21,8	20,5	18,3	16,8	18,9
Malaga, Hiszpania	15,9	15,6	15,6	16,8	18,4	20,9	22,9	23,5	21,8	20,4	18,1	16,6	18,9
Nicea, Francja	13,4	13,0	13,4	14,6	18,0	21,8	23,1	23,6	22,2	19,6	17,4	14,9	17,9
Genua, Włochy	13,6	13,1	13,6	15,1	18,7	22,8	24,1	24,3	23,0	20,2	17,9	15,3	18,5
Split, Chorwacja	13,7	13,5	13,9	15,1	18,2	22,3	24,4	24,8	23,8	20,3	18,2	16,0	18,7
Barcelona, Hiszpania	13,4	13,1	13,3	15,0	18,0	21,9	24,0	25,2	24,0	21,8	18,3	15,4	18,6
Walencja, Hiszpania	14,2	13,8	14,1	16,1	18,8	22,5	24,8	25,8	24,6	22,1	19,1	16,1	19,3
Almería, Hiszpania	15,3	14,9	15,1	16,7	18,6	21,3	23,8	24,9	23,0	21,1	18,7	16,6	19,2
Alicante, Hiszpania	14,5	14,1	14,4	16,4	19,0	22,4	25,2	26,3	25,0	22,4	19,4	16,6	19,6
Rzym, Włochy	14,5	13,9	14,1	15,5	18,8	22,9	24,7	25,0	24,0	21,1	19,0	16,1	19,1
Durrës, Albania	14,7	14,6	14,7	15,8	18,8	22,9	25,5	25,4	24,4	20,9	18,6	16,1	19,4
Palermo, Włochy	15,1	14,3	14,6	15,8	18,7	23,1	25,7	26,3	25,1	22,3	19,9	16,7	19,8
Algier, Algieria	15,2	14,7	15,1	16,6	18,8	21,7	24,1	25,3	24,5	22,3	19,6	16,8	19,6
Tunis, Tunezja	15,3	14,4	14,6	15,7	18,3	22,0	24,4	25,4	24,6	22,6	20,2	17,2	19,6
Ateny, Grecja	15,4	15,0	15,2	15,7	18,5	22,6	25,7	26,3	25,0	22,2	19,1	16,6	19,8
Malta	16,1	15,4	15,4	16,3	18,7	22,6	25,5	26,1	25,5	23,4	21,2	18,1	20,4
Limassol, Cypr	17,8	17,0	17,3	18,1	20,8	24,4	27,2	28,0	27,2	25,2	22,1	19,6	22,1
Aleksandria, Egipt	18,3	17,3	17,4	18,3	20,7	24,0	26,5	27,6	27,2	25,5	22,5	20,2	22,1
Bejrut, Liban	18,5	17,5	17,5	18,5	21,3	24,9	27,5	28,5	28,1	26,0	22,6	20,1	22,6
Tel Awiw, Izrael	18,8	17,6	17,8	18,6	21,2	24,9	27,2	28,6	28,2	26,3	23,2	20,6	22,8

Zobacz też

Przypisy

↑ Sopot Sea Temperature Average, Poland Water Temperatures – seatemperature.org.
↑ Gibraltar average sea temperature – seatemperature.org.
↑ Málaga Water Temperature - seatemperature.org.
↑ Nice average sea temperature – seatemperature.org.
↑ Genoa average sea temperature – seatemperature.org.
↑ Split average sea temperature – seatemperature.org.
↑ Barcelona average sea temperature – seatemperature.org.
↑ Valencia average sea temperature – seatemperature.org.
↑ Almería Water Temperature - seatemperature.org.
↑ Alicante Water Temperature - seatemperature.org.
↑ Tor San Lorenzo (Rome) average sea temperature – seatemperature.org.
↑ Durrës average sea temperature – seatemperature.org.
↑ Palermo average sea temperature – seatemperature.org.
↑ Algiers average sea temperature – seatemperature.org.
↑ Cartage (Tunis) average sea temperature – seatemperature.org.
↑ Athens average sea temperature – seatemperature.org.
↑ Malta average sea temperature – seatemperature.org.
↑ Limassol average sea temperature – seatemperature.org.
↑ Alexandria average sea temperature – seatemperature.org.
↑ Beirut average sea temperature – seatemperature.org.
↑ Tel Aviv average sea temperature – seatemperature.org.

Podział Morza Śródziemnego

Odgałęzienia	Morze Alborańskie Morze Balearskie Morze Liguryjskie Morze Tyrreńskie Morze Sycylijskie Morze Jońskie Morze Adriatyckie Morze Egejskie Morze Ikaryjskie Morze Trackie Morze Mirtejskie Morze Kreteńskie Morze Cypryjskie Morze Lewantyńskie Morze Libijskie Morze Marmara Morze Czarne Morze Azowskie Morze Sardynii Morze Korsyki
Cieśniny i kanały	Cieśnina Świętego Bonifacego Bosfor Kanał Koryncki Cieśnina Otranto Cieśnina Sardynii Kanał Sueski Cieśnina Sycylijska Cieśnina Maltańska Dardanele Cieśnina Gibraltarska Cieśnina Mesyńska
Wyspy	Sycylia Sardynia Malta Cypr Korsyka Kreta Eubea Majorka

Morza na świecie

Ocean Arktyczny	Cieśnina Fram Morze Baffina Morze Barentsa Morze Beauforta Morze Beringa Morze Białe Morze Czukockie Morze Grenlandzkie Morze Karskie Morze Łaptiewów Morze Lincolna Morze Księcia Gustawa Adolfa Morze Peczorskie Morze Wandela Morze Wschodniosyberyjskie Zatoka Amundsena Zatoka Boothia
Ocean Atlantycki	Basen Foxe’a Cieśnina Davisa Cieśnina Duńska kanał La Manche Morze Adriatyckie Morze Alandzkie Morze Alborańskie Morze Azowskie Morze Archipelagowe Mar Argentino Morze Balearskie Morze Bałtyckie Morze Botnickie Morze Celtyckie Morze Czarne Morze Egejskie Morze Grenlandzkie Morze Hebrydzkie Morze Irlandzkie Basen Irmingera Morze Jońskie Morze Karaibskie Morze Korsyki Morze Kreteńskie Morze Labradorskie Morze Lewantyńskie Morze Libijskie Morze Liguryjskie Morze Marmara Morze Mirtejskie Morze Norweskie Morze Północne Morze Sardynii Morze Sargassowe Morze Sycylijskie Morze Śródziemne Morze Trackie Morze Tyrreńskie Morze Wattowe Zatoka Biskajska Zatoka Botnicka Zatoka Campeche Zatoka Fińska Zatoka Fundy Zatoka Hudsona Zatoka Jamesa Zatoka Gwinejska Zatoka Lwia Zatoka Maine Zatoka Meksykańska Zatoka Świętego Wawrzyńca Zatoka Wenezuelska
Ocean Indyjski	Cieśnina Malakka Kanał Mozambicki Morze Andamańskie Morze Arabskie Zatoka Omańska Morze Czerwone Morze Lakkadiwskie Morze Timor Zatoka Adeńska Zatoka Akaba Zatoka Bengalska Zatoka Kaććh Zatoka Kambajska Zatoka Perska Zatoka Sueska
Ocean Spokojny	Cieśnina Makasarska Morze Arafura Morze Balijskie Morze Banda Morze Beringa Morze Nowogwinejskie Morze Camotes Morze Celebes Morze Chilijskie Morze Filipińskie Morze Koralowe Morze Wschodniochińskie Morze Flores Morze Halmahera Morze Jawajskie Morze Koro Morze Mindanao Morze Moluckie Salish Sea Morze Sawu Morze Seram Morze Japońskie Morze Ochockie Morze Sibuyan Morze Salomona Morze Południowochińskie Morze Samar Morze Sulu Morze Tasmana Morze Visayan Morze Wewnętrzne Morze Żółte Zatoka Alaska Zatoka Kalifornijska Zatoka Karpentaria zatoka Fonseca Zatoka Moro Zatoka Pohaj Zatoka Tajlandzka Zatoka Tokijska Zatoka Tonkińska
Ocean Południowy	Morze Amundsena Morze Bellingshausena Morze Davisa Morze Dumont d’Urville’a Morze Kosmonautów Morze Króla Haakona VII Morze Łazariewa Morze Riiser-Larsena Morze Mawsona Morze Rossa Morze Scotia Morze Somowa Morze Weddella Morze Wspólnoty

Kontrola autorytatywna (morze półzamknięte):

Encyklopedia internetowa: