Dzisiaj chcę porozmawiać o Ludwik Eydziatowicz. Ludwik Eydziatowicz to temat, który od lat interesuje wiele osób. Było to przedmiotem debat, badań i analiz przy wielu okazjach, a jego znaczenie nie maleje. Ludwik Eydziatowicz to temat, który wpływa na ludzi w każdym wieku, płci i kulturze, a jego wpływ rozciąga się na wiele obszarów codziennego życia. W tym artykule zbadamy różne aspekty Ludwik Eydziatowicz, jego znaczenie i konsekwencje, jakie ma dla ogółu społeczeństwa. Mam nadzieję, że ten artykuł będzie miał charakter informacyjny i pomoże Ci lepiej zrozumieć ten temat.
Data i miejsce urodzenia | |
---|---|
Data i miejsce śmierci | |
Przyczyna śmierci | |
Miejsce spoczynku | |
Narodowość |
polska |
Edukacja | |
Alma Mater | |
Rodzice |
Tadeusz, Helena |
Małżeństwo |
Jadwiga (Zaleska) |
Dzieci | |
Krewni i powinowaci |
Róża, Helena (siostry) |
Ludwik Eydziatowicz jako kapitan Legionów Polskich na przełomie 1915/1916 | |
![]() | |
Data i miejsce urodzenia |
27 marca 1870 |
---|---|
Data śmierci |
15 lutego 1918 |
Przebieg służby | |
Lata służby |
1914–1918 |
Siły zbrojne | |
Stanowiska |
łącznik, |
Główne wojny i bitwy | |
Odznaczenia | |
![]() |
Ludwik Bogusław Gedrus Eydziatowicz herbu Łuk (ur. 27 marca 1870 w Wereszczynie, zm. 15 lutego 1918 w Warszawie) – polski inżynier mechanik, właściciel ziemski, urzędnik, przemysłowiec, działacz społeczny, major kancelaryjny Legionów Polskich.
Ludwik Bogusław Eydziatowicz[1]. Pochodził z ziemi chełmskiej[2]. Urodził się 27 marca 1870 w Wereszczynie jako syn obywatela ziemskiego Tadeusza Gedrus Eydziatowicza herbu Łuk (1835-1894)[3][4][5] i Heleny z domu Rembielińskiej herbu Lubicz (1850-1917, artystka, jedna z pierwszych propagatorek równouprawnienia kobiet[6])[7]. Jego siostrami była Róża[8][9] i Helena[10]. Kształcił się w C. K. Gimnazjum św. Anny w Krakowie[11] oraz w C. K. Wyższej Szkole Realnej w Krakowie[12], gdzie zdał egzamin dojrzałości w 1889. Kształcił się w Instytucie Technicznym w Liège[3][a], a następnie od 1896 do 1897 na Wydziale Budowy Maszyn Szkoły Politechnicznej we Lwowie[3].
Po ojcu odziedziczył dobra ziemskie w guberni kieleckiej[13]. Przez pewien czas był właścicielem ziemskim na ziemi jędrzejowskiej, po czym przeniósł się do Galicji[2], gdzie został urzędnikiem Banku Krajowego. 14 czerwca 1898 został mianowany asystentem Banku Krajowego[14]. W 1899 był urzędnikiem garbarni akcyjnej w Rzeszowie[15], a 18 października 1902 został wybrany we Lwowie jednym z jej likwidatorów[16]. Został zatrudniony w Fabryce Wagonów i Maszyn w Sanoku – Kazimierz Lipiński w Sanoku. Uchwałą Rady Miejskiej w Sanoku z 3 sierpnia 1905 został uznany przynależnym do gminy Sanok[1]. Do 1909 był prokurzystą firmy, a 15 czerwca 1909 został dyrektorem fabryki[17] (wpisanej do rejestru 20 grudnia 1909[18]), od 1894 pod nazwą Pierwsze Galicyjskie Towarzystwo Akcyjne Budowy Wagonów i Maszyn[19], a w 1913 przemianowanego na Polskie Fabryki Maszyn i Wagonów – L. Zieleniewski w Krakowie, Lwowie i Sanoku S. A., Fabryka Sanocka i pozostawał w tej funkcji do 1914[20]. Podczas jego urzędowania doszło do rozwoju fabryki, przy której również założono ochronkę, czytelnię, kółko muzyczne. W dniach 10 i 11 czerwca 1911 odbyły się w Sanoku uroczyste obchody dziesięcioletniej służby Eydziatowicza w sanockiej fabryce[21]. Został prezesem zarządu założonego 24 kwietnia 1904 oddziału Towarzystwa Ligi Pomocy Przemysłowej w Sanoku[22][23]. W 1904 był likwidatorem Akcyjnej Garbarni w Rzeszowie[24]. Był inicjatorem ustanowienia tablicy pamiątkowej w 500. rocznicę zwycięstwa w Bitwie pod Grunwaldem z 1410 roku[25][26] umieszczonej na fasadzie Kościoła Przemienienia Pańskiego w Sanoku[27] i odsłoniętej 29 czerwca 1910[28] lub 15 lipca 1910 roku[29]. Na przełomie lipca i sierpnia 1911 został wiceprezesem rady nadzorczej Domu Handlowo-Przemysłowego w Sanoku[30]. Przed 1914 był delegatem Centralnego Związku Galicyjskiego Przemysłu Fabrycznego na powiat sanocki[31].
Od 1912 zasiadał w Radzie c. k. powiatu sanockiego jako członek z grupy najwyższego opodatkowania z kategorii handlu i przemysłu, wybrany wówczas członkiem wydziału[32][33][34][35][36]. Był aktywnym działaczem socjalistycznym[37], ruchu robotniczego[38] i Polskiej Partii Socjalno-Demokratycznej Galicji i Śląska Cieszyńskiego[39]. Był członkiem komitetu organizacyjnego Krajowy Zjazd Strażacki w Sanoku zorganizowany w lipcu 1904[40]. Został jednym z zastępców dyrektorów Towarzystwa Zaliczkowego w Sanoku[41]. Był członkiem wydziału Towarzystwa Wzajemnych Ubezpieczeń Urzędników Prywatnych w Sanoku[42]. Był członkiem sanockiego gniazda Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”[43] w 1912[44] oraz od 1912 Związku Strzeleckiego[45] i twórcą oddziału ZS we własnym zakładzie[46][47]. Przy C. K. Sądzie Obwodowym w Sanoku został wybrany przysięgłym zastępcą w 1910[48] i przysięgłym głównym w 1913[49]. Przed 1914 zasiadał w wydziale szkolnym Przemysłowej Szkoły Uzupełniającej w Sanoku-Posadzie Olchowskiej[50][51]. Wspierał finansowo Polski Skarb Wojskowy[45][52].
Po wybuchu I wojny światowej w 1914 został członkiem Powiatowego Komitetu Narodowego (PKN) w Sanoku[53]. W tym czasie był współorganizatorem wojsk polskich w Sanoku[2]. 14 sierpnia 1914 wraz z synem udał się do Krakowa celem zespolenia z oddziałami strzeleckimi[45]. Tam został pierwszym komendantem placu Legionów Polskich[54][55]. 22 sierpnia 1914 objął stanowisko komisarza z ramienia Rządu Narodowego na obszarze powiatu jędrzejowskiego[56][57], a po jego zlikwidowaniu działał w Departamencie Wojskowym Naczelnego Komitetu Narodowego i pełnił rolę łącznika DW NKN z kwaterą Naczelnego Dowództwa Armii w Cieszynie (tam był komendantem placu[58]) i z Komendą Legionów Polskich. Był komisarzem Polskiej Organizacji Narodowej w 1914[59]. Na początku września 1914 wraz z urzędnikiem sanockiej fabryki, Juliuszem Bruną, przyjął tamże przebywający w Sanoku Legion Wschodni[60]. Został awansowany do stopnia kapitana kancelaryjnego 2 stycznia 1915. Później służył jako komendant placu w Krakowie, a następnie komendant placu w Ostrawie, referent w Komendzie Grupy Legionów Polskich w Piotrkowie Trybunalskim, po czym od stycznia 1916 w ramach ekspozytury austro-węgierskiego reprezentanta NKN stworzonej przy niemieckim Generalnym Gubernatorze w Warszawie. Służył w werbunku legionowym: jako kierownik biura werbunkowego kolejno w Sławkowie i Dąbrowie Górniczej, jako kierownik centralnego biura werbunkowego w Radomsku, jako zastępca Komendanta Grupy Legionów Polskich w Kozienicach. Od 19 do 29 sierpnia 1916 był przydzielony jako komendant obozu Legionów Polskich w Dęblinie. W stopniu kapitana 19 listopada 1916 został mianowany przez Departament Wojskowy w Piotrkowie inspektorem okręgu warszawskiego w zakresie mianowań oficerów do objęcia posterunków werbunkowych[61]. Otrzymał awanse oficerskie i został skierowany do służby werbunkowej, mimo że wcześniej nie posiadał żadnego kształcenia wojskowego[62]. W grudniu 1916 został awansowany na stopień majora[63][64] kancelaryjnego od 1 listopada 1916. Służył w Krajowym Inspektoracie Zaciągu Polskiej Siły Zbrojnej. Od 6 kwietnia 1917 sprawował stanowisko kierownika I Głównego Urzędu Zaciągu (GUZ) w Warszawie. W tym charakterze przewodniczył komisji weryfikującego ochotników do wojsk polskich pochodzących z obu zaborów[65]. W pierwszej połowie 1917 w imieniu warszawskiego środowiska oświatowego zwrócił się do zarządu miasta Lwowa o wypożyczenie Panoramy Racławickiej do Warszawy[66].
Ludwik Eydziatowicz popełnił samobójstwo[67] 15 lutego 1918 w Hotelu Europejskim w Warszawie[2][68][69][70] strzelając sobie z rewolweru w głowę; został znaleziony następnego dnia rano[71]. Major pozostawił list pożegnalny, w którym jako motywy rozpaczliwego kroku miał podać przejścia moralne, spowodowane wydarzeniami dni ostatnich[54], a dokładnie rozpaczą z powodu klęski narodowej, z powodu czwartego rozbioru[2][71]. Ilustrowany Kuryer Codzienny zwrócił uwagę na kontekst kwestii spornego terenu Chełmszczyzny (niem. „das strittige Cholmland” na obszarze Królestwa Polskiego), protestów Polaków w tym zakresie oraz rzekomo wynikłego z tego samobójstwa mjr. Eydziatowicza, popełnionego z rozpaczy z powodu nieszczęść swego narodu[71][72]. Czasopismo „Panteon Polski” w wydaniu z 1925 podało, iż powodem odebrania sobie życia był fakt, że Eydziatowicz nie mógł znieść ostatnich przejść w Legionach[73]. Inne doniesienia prasowe z 1918 poinformowały o nagłym zgonie bez podania przyczyny[74][75]. Inne źródła i autorzy podawali niejednolite tło samobójstwa: Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku wskazało defraudację pieniędzy skarbowych, Alojzy Zielecki zwrócił uwagę na załamanie majora po kryzysie przysięgowym[76], Wacława Milewska opisała to jako rodzaj reakcji legionistów na postanowienia tzw. traktatu brzeskiego[77], zaś inne źródło wymieniło przesilenie w Legionach jako przyczynę[78]. 19 lutego 1918, po mszy św. w kościele garnizonowym odprawionej przez ks. kapelana legionowego Władysława Antosza, oraz pogrzebie gromadzącym tłumy ludności, w tym wszystkich oficerów sztabowych, przedstawicieli POW, przy udziale kompanii honorowej, Ludwik Eydziatowicz został pochowany na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie[69][73][79][80][81] (położenie nagrobka: kwatera 166, rząd 3, miejsce 13)[82].
Osoba Ludwika Eydziatowicza cieszyła się poważaniem i zaufaniem w szeregach legionistów[83]. Wzmianka o nim pojawiła się w tekście „Kolędy Legionowej z 1916”[78]. Wyrazem szacunku dla majora był liczny udział wojskowych oraz ludności w jego pogrzebie[79]. Wizerunek pośmiertny Ludwika Eydziatowicza w formie plakiety pamiątkowej, którą wykonał Kazimierz Chodziński, został przekazany do Muzeum Narodowego w Krakowie (wcześniej w Kozienicach portret mjr. Eydziatowicza wykonał Wiktor Gutowski)[84]. W 1938 pośmiertnie Ludwik Eydziatowicz został odznaczony Medalem Niepodległości[85].
Jego żoną została Jadwiga z domu Zaleska (córka lekarza[86], we wrześniu 1896 w Kościele Wizytek w Warszawie ślubu udzielił im ks. Władysław Szcześniak, wiceregens seminarium warszawskiego[13]), która podczas I wojny światowej służyła w Samarytaninie Polskim[45]; w okresie II Rzeczypospolitej zamieszkiwała przy ul. Sołtyka 4 w Krakowie[87]. Mieli syna Krzysztofa Maurycego (1897-1961[88]), który także był żołnierzem Legionów Polskich, a po wojnie został oficerem Wojska Polskiego i działaczem radiowym[89][90].