Iperyty

W dzisiejszym świecie Iperyty stał się tematem o dużym znaczeniu i zainteresowaniu szerokiego spektrum osób i organizacji. Niezależnie od tego, czy ze względu na swój wpływ na społeczeństwo, znaczenie historyczne czy wpływ na życie codzienne, Iperyty przykuł uwagę zarówno ekspertów, jak i ciekawskich. W tym artykule zbadamy różne aspekty Iperyty, od jego początków po dzisiejszą ewolucję, analizując jego wpływ w różnych obszarach i zastanawiając się nad jego znaczeniem dla przyszłości. Iperyty to fascynujący temat, który zachęca nas do refleksji i kwestionowania naszych spostrzeżeń, dlatego z radością zagłębimy się w jego badania na kolejnych stronach.

Ten artykuł dotyczy bojowego środka trującego. Zobacz też: inne znaczenia tego słowa.

Iperyty – grupa bojowych środków trujących o działaniu parzącym, których nazwa pochodzi od miejscowości Ypres w Belgii, gdzie w 1917 r. Niemcy użyli po raz pierwszy bojowo tego typu związek – był to sulfid bis(2-chloroetylu), S(CH
2CH
2Cl)
2, znany obecnie jako iperyt siarkowy lub skrótowo „iperyt”[1]. Iperyty ogólnie zbudowane są z heteroatomu (np. siarki lub azotu) podstawionego grupami 2-chloroetylowymi.

Iperyty wywołują na skórze pęcherze i trudno gojące się rany, a także porażenie dróg oddechowych i płuc, mogące prowadzić do śmierci. Działanie oparów iperytu na oczy powoduje ślepotę, zwykle wyleczalną. Ciekły iperyt powoduje nieodwracalną utratę wzroku. W przypadku poparzeń dotyczących większej powierzchni ciała występuje także działanie ogólnotrujące.

Ochrona przed iperytem polega na stosowaniu masek przeciwgazowych oraz kombinezonów ochronnych, wykonanych ze specjalnej gumy lub tworzywa sztucznego, chroniących całe ciało.

Najlepszymi odkażalnikami są roztwory substancji chlorujących np. chloramin w rozpuszczalnikach organicznych. Skuteczność wodnych roztworów odkażalników jest mniejsza z powodu słabej rozpuszczalności iperytu w wodzie.

Rodzaje iperytów

Właściwości wybranych iperytów:

  • iperyt siarkowy – sulfid bis(2-chloroetylu), nazywany także gazem musztardowym lub skrótowo iperytem
  • iperyty azotowe – chlorowcopochodne amin alifatycznych np. tris(2-chloroetylo)amina, N(CH
    2    CH
    2    Cl)
    3
  • iperyt tlenowy („T”) – eter 2,2′-bis(2-chloroetylotio)dietylowy, O(CH
    2    CH
    2    SCH
    2    CH
    2    Cl)
    2    . Ciecz o działaniu toksycznym ponad trzy razy silniejszym od iperytu siarkowego
  • iperyt bromowy – sulfid bis(2-bromoetylu), S(CH
    2    CH
    2    Br)
    2     – bromowy analog iperytu siarkowego
  • iperyt zimowy Zajkowa – mieszanina kilku iperytów o niższej temperaturze krzepnięcia niż iperyt siarkowy
Wybrane iperyty siarkowe
Nazwa chemiczna Kod wojskowy Nazwa zwyczajowa Numer CAS Numer PubChem Struktura
sulfid bis(2-chloroetylu) H/HD iperyt 505-60-2 10461[2]
1,2-bis(2-chloroetylotio)etan Q seskwiiperyt 3563-36-8 19092[3]
eter 2,2′-bis(2-chloroetylotio)dietylowy T iperyt tlenowy 63918-89-8 45452[4]
sulfid 2-chloroetylowo-chlorometylowy 2625-76-5
bis(2-chloroetylotio)metan HK 63869-13-6
bis-1,3-(2-chloroetylotio)propan 63905-10-2
bis-1,4-(2-chloroetylotio)butan 142868-93-7
bis-1,5-(2-chloroetylotio)pentan 142868-94-8
eter bis(2-chloroetylotiometylowy) 63918-90-1

Przypadki użycia iperytu

Uwagi

  1. ↑ Nie jest pewne, czy zaminowanie ładunkami z iperytem mostu w Jaśle przez Wojsko Polskie, wskutek czego poszkodowanych zostało 14 żołnierzy niemieckich było skutkiem zamierzonych działań, czy pomyłki; Niemcy natomiast zrzucili 3 września 1939 na przedmieścia Warszawy bomby z iperytem, co potwierdzili później (w 1942) i określając jako pomyłkę lub przypadek; miało miejsce też jeszcze kilka innych przypadków użycia amunicji z iperytem przez Niemcy przeciw Polsce, ale były to wydarzenia odosobnione, prawdopodobnie przypadki lub nieautoryzowane decyzje dowódców niskiego szczebla taktycznego (zob. Blister Agent: Sulfur Mustard (H, HD, HS) na www.cbwinfo.com).

Przypisy

  1. ↑ Blister Agent: HD , Factsheets on Chemical and Biological Warfare Agents, 1999 (ang.).
  2. ↑ iperyt – podsumowanie. PubChem Public Chemical Database. (ang.).
  3. ↑ seskwiiperyt – podsumowanie. PubChem Public Chemical Database. (ang.).
  4. ↑ iperyt tlenowy – podsumowanie. PubChem Public Chemical Database. (ang.).

Bibliografia

Linki zewnętrzne