Dostosowanie

Ten artykuł dotyczy pojęcia stosowanego w dziedzinie biologii ewolucyjnej (ang. fitness). Zobacz też: fitness – rodzaj gimnastyki rekreacyjnej.

Dostosowanie ang. fitness – zasadnicze pojęcie w darwinowskim mechanizmie ewolucji drogą doboru naturalnego („przetrwanie najlepiej dostosowanych”, ang. survival of the fittest). W modelach genetyki populacyjnej parametr ten oznacza się zwykle symbolem ${\displaystyle w.}$ Jest miarą sukcesu ewolucyjnego – wypadkową długości życia i liczby potomstwa (zob. rozmnażanie i rozrodczość, śmiertelność, Krzywa przeżywalności).

Dostosowanie bezwzględne danego genotypu wyraża się stosunkiem liczby osobników o tym genotypie w danym pokoleniu do liczby tych osobników w poprzednim pokoleniu. Wartość > 1 oznacza upowszechnianie się danego genotypu, czyli „selekcję pozytywną”, a wartość < 1 – spadek frekwencji z pokolenia na pokolenie, czyli „selekcję przeciw danemu genotypowi”.

Dostosowanie względne określa stosunek przeciętnej przeżywalności potomstwa osobników o danym genotypie do przeżywalności średniej dla całej populacji (wartości > 1 i < 1 wskazują na sukces reprodukcyjny większy lub mniejszy od średniego dla populacji). Pomiary tego parametru – powiązanego z pierwszym – są w praktyce łatwiejsze.

Osobnik może zwiększyć swoje dostosowanie, czyli liczbę swoich alleli w kolejnych pokoleniach, jeżeli sam wydajniej się rozmnoży lub dłużej przeżyje, ale także dzięki temu, że wspomoże przeżycie i rozród krewnych, nosicieli tych samych alleli – jest to wyjaśnienie altruizmu wśród zwierząt.

Po raz pierwszy nowoczesne matematyczne ujęcie doboru naturalnego, połączone z ilościowym zdefiniowaniem dostosowania, wprowadził w 1924 roku John B.S. Haldane (w 1933 roku ukazała się dziesiąta część artykułu zatytułowanego „Mathematical Contributions to the Theory of Natural Selection”^[1]). Chociaż więc historycznie termin ten sięga do hasła o „przeżyciu najlepiej dostosowanych” (survival of the fittest), zapożyczonego przez Darwina od socjologa Herberta Spencera, nie oznacza – wbrew zwulgaryzowanemu rozumieniu – brutalnego „zwycięstwa silniejszego”. Może wyjaśniać również ewolucję kooperacji, jeśli pozwala ona skuteczniej przekazywać geny niż agresja, co wykazał po raz pierwszy William Donald Hamilton w 1964 roku w swym modelu doboru krewniaczego (zob. też poglądy Piotra Kropotkina).

• D5 Ewolucja neodarwinowska – Dobór działający na allele. W: P.C. Winter, G.I. Hickey, H.L. Fletcher: Genetyka (wyd. 3). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2010, s. 261–266, seria: Krótkie wykłady. ISBN 978-83-01-16343-3.
• Adam Łomnicki. Dobór naturalny. Dostosowanie i współczynnik doboru oraz inne miary dostosowania. „Kosmos: Problemy nauk biologicznych”. 58 (3–4 (284–285)), s. 323–328, 2009. Polskie Towarzystwo Przyrodników im. Kopernika. ISSN 0023-4249. 
• dostosowanie, Encyklopedia PWN , Wydawnictwo Naukowe PWN  .
• Dostosowanie (fitness). BIOLOG Naukowy portal informacyjny . BIOAREA Ogólnopolski Dziennik „BIOLOG”. . .

• Alexander Rosenberg, Frederic Bouchard, Edward N. Zalta (ed.): Fitness. Stanford Encyclopedia of Philosophy, 2015-09-18. (ang.). (Linked bibliography)
• What about fitness? na: evolution.berkeley.edu
• California Academy of Sciences > Activities: the evolutionary causes of biodiversity; Activity 1. Reproductive potential and natural selection