Brynica (dopływ Czarnej Przemszy)

Wygląd przypnij ukryj Brynica
Ilustracja
Brynica widziana z mostu w Wojkowicach (2018)
Kontynent

Europa

Państwo

 Polska

Województwo

 śląskie

Rzeka
Długość 54,9 km
Powierzchnia zlewni

483 km²

Źródło
Miejsce Mysłów
Współrzędne

50°34′05,2″N 19°12′00,1″E/50,568111 19,200028

Ujście
Recypient Czarna Przemsza
Miejsce

Sosnowiec / Mysłowice

Wysokość

243,8 m n.p.m.

Współrzędne

50°15′32″N 19°08′14″E/50,258889 19,137222

Położenie na mapie województwa śląskiegoMapa konturowa województwa śląskiego, blisko centrum na prawo u góry znajduje się punkt z opisem „źródło”, natomiast w centrum znajduje się punkt z opisem „ujście”źródłoźródłoujścieujście
Położenie na mapie PolskiMapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „źródło”, poniżej na lewo znajduje się również punkt z opisem „ujście”źródłoźródłoujścieujście

Brynica, Bryńska – rzeka, prawy dopływ Czarnej Przemszy o długości 54,9 km i powierzchni dorzecza 483 km².

Rzeka płynie w województwie śląskim. Jej źródła znajdują się we wsi Mysłów, na Progu Woźnickim, na wysokości 350 m n.p.m.. Kończy swój bieg, uchodząc do Czarnej Przemszy pod Mysłowicami, przy granicy z Sosnowcem.

Brynica na wysokości Stadionu Ludowego w Sosnowcu.

Znaczenie historyczne

Rzeka Brynica stanowi w swym biegu historyczną granicę między Śląskiem a Małopolską. Była granicą pomiędzy państwem Habsburgów (potem Królestwem Prus) a Rzeczpospolitą, następnie granicą pomiędzy Prusami (później Niemcami) a Rosją. W latach 1918–1922 była granicą niemiecko-polską. Po zakończeniu Powstań Śląskich, 20 czerwca 1922 r., zgodnie z postanowieniami konwencji o podziale Górnego Śląska z 15 maja 1922 r., wojska polskie, pod dowództwem gen. broni Stanisława Szeptyckiego, przekroczyły most między Szopienicami a Sosnowcem, przejmując wschodnią część Górnego Śląska pod polską administrację. Jeden z powstańców śląskich - Janusz Howaniec, symbolicznie rozerwał kajdany niewoli. Wydarzenie to upamiętnione jest znajdującą się tutaj tablicą.

Znaczenie gospodarcze

Z najstarszych opisów rzeki dowiadujemy się, że była spławna aż do granic Czeladzi. W samej Czeladzi na tzw. Łęgu istniała drewniana wieża-latarnia, która miała wskazywać drogę żeglarzom. Powyżej tego miejsca, aż do Ożarowic, ciągnęły się żeremia bobrowe, które od XIV stulecia zaczęły zanikać. W czasach późniejszych obfitowała w wielką ilość węgorzy i szczupaków. Prowadzona od XVI wieku eksploatacja rud cynku i ołowiu oraz ponad stuletnia intensywna eksploatacja węgla kamiennego spowodowały przekształcenie rolniczego niegdyś obszaru doliny Brynicy, w obszar miejsko-przemysłowy. Mocno zanieczyszczone już na początku XX wieku rzeki, prowadzące duże ilości frakcji ilastych z płuczek rud oraz z osadników kopalń węgla kamiennego, utrudniały wskutek zamulania funkcjonowanie młynów wodnych. Niektóre z nich likwidowano, inne przechodziły na zasilanie energią elektryczną. Ze względu na duże zagrożenie dla górnictwa rud i węgla kamiennego, prowadzącego eksploatację na niewielkich głębokościach, Brynica od lat czterdziestych XIX wieku podlegała betonowaniu i regulacji jej koryta. Prace te kontynuowano do lat sześćdziesiątych XX wieku. W ich trakcie zlikwidowano pozostałości spiętrzeń dawnych tartaków i młynów oraz meandrujące, bagniste rozlewiska podtapiające okolice rzeki. W związku z postępującym zanieczyszczeniem rzeki uległo likwidacji również wiele ujęć wód powierzchniowych. W latach 1935-1939 w górnym biegu Brynicy, w Kozłowej Górze, zbudowano zbiornik wodny dla celów militarnych, który zaadaptowano w latach 1948-1950 na potrzeby pozyskiwania wody pitnej.

Przypisy

  1. ↑ Brynica (dopływ Czarnej Przemszy) na mapie Geoportalu Polskiej Infrastruktury Informacji Przestrzennej. Główny Geodeta Kraju. .
  2. ↑ Nazewnictwo geograficzne Polski. Tom 1. Hydronimy. Część 1. Wody płynące, źródła, wodospady, Ewa Wolnicz-Pawłowska, Jerzy Duma, Janusz Rieger, Halina Czarnecka (oprac.), Warszawa: Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 2006 (seria Nazewnictwo Geograficzne Polski), s. 23, ISBN 83-239-9607-5 .
  3. ↑ a b Brynica, Encyklopedia PWN  .
  4. ↑ a b MałgorzataM. Jastrząb MałgorzataM., Brynica jaka jest jaka będzie., /www.sbc.org.pl, 1997, ISSN 1426-3858   (pol.).
  5. ↑ a b Marian. Red.M.R. Kantor-Mirski Marian. Red.M.R., Z przeszłości Zagłębia Dąbrowskiego i okolicy : szkice monograficzne z ilustracjami. Z. 9, 1931, s. 137   (pol.).
  6. ↑ Na trasie Balkan Ekspresu, druk: Warsztaty szkolne Zespołu Szkół Poligraficzno-Mechanicznych, ISBN 978-83-907011-6-5
  7. ↑ FilipF. Sulimierski FilipF., Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, dir.icm.edu.pl, 1880   (pol.).
  8. ↑ Marian (1884-1942). Red.M.(1. 1. ). R. Kantor-Mirski Marian (1884-1942). Red.M.(1. 1. ). R., Z przeszłości Zagłębia Dąbrowskiego i okolicy, 1931, T. 1, z. 13, 1931, s. 196   (pol.).
  9. ↑ RedaktorR. Naczelny RedaktorR., Brynica – rzeka czy ściek? , Sosnowiec online, 8 września 2017   (pol.).

Bibliografia

Encyklopedia internetowa (rzeka):