Brygadier

Brygadier

1. Tytuł wojskowy wprowadzony po raz pierwszy do armii francuskiej przez marszałka Turenna, który w 1667 mianował brygadierami pułkowników dowodzących brygadami. Stopień ten był pośredni pomiędzy rangą szefa i pułkownika. W polu dowództwa nad dwiema brygadami piechoty i kawalerii stojącymi w pobliżu obejmował brygadier kawalerii, w twierdzach i okopach brygadier piechoty. Tytuł ten zniósł marszałek Broglie. W późniejszych czasach z nastaniem brygad utworzonych z półbrygad, dowodzący nimi generał nazywał się generałem brygady. Początkowo, gdy nazwę brygadiera stosowano do różnych urzędów i stopni, dowódców brygad piechoty i kawalerii tytułowano brigadier des armées du roi^[1].
2. Stopień służbowy używany na świecie w formacjach mundurowych (wojsku, policji, żandarmerii, straży pożarnej itp.).

Stopień wojskowy brygadiera związany jest historycznie z funkcją dowódcy brygady. Zazwyczaj jest to ranga wyższa od pułkownika, ale w zależności od specyfiki danego kraju brygadier zaliczany jest do oficerów starszych lub uznawany za najniższy stopień generalski (wówczas często na język polski nazwę stopnia tłumaczy się jako 'generał brygady', OF-6 w klasyfikacji NATO).

W brytyjskich wojskach lądowych oraz w armiach nawiązujących do wzorów brytyjskich brygadier jest stopniem pomiędzy pułkownikiem (Colonel), a generałem majorem (Major-General). Mimo że posiada oznaki stopnia (korona i trzy romby) podobne do pułkownika (korona i dwa romby), ale jako dowodzący brygadą uznawany jest za równorzędnego wobec generała brygady (OF-6).

• 
  Brigadier British Army
• 
  Brigadier Australian Army
• 
  Brygadier wojsk lądowych Sri Lanki
• 
  Brigadier Indian Army
• 
  Brygadier wojsk lądowych Pakistanu

W argentyńskich i brazylijskich siłach powietrznych brygadier jest odpowiednikiem generała, stąd występują następujące stopnie wojskowe:

• argentyńskie wojska lotnicze:

• 
  Brigadier (OF-7)
• 
  Brigadier mayor (OF-8)
• 
  Brigadier general (OF-9)

• brazylijskie wojska lotnicze:

• 
  Brigadeiro-do-ar (OF-7)
• 
  Major-brigadeiro (OF-8)
• 
  Tenente-brigadeiro (OF-9)

We Francji oraz w armiach wzorowanych na armii francuskiej stopień brygadiera w oddziałach kawaleryjskich należy do stopni podoficerskich i odpowiada randze kaprala.

• 
  Brigadier (OR-3)
• 
  Brigadier-chef (OR-4)
• 
  Brigadier-chef (1e classe)
• 
  Gendarme Adjoint Brigadier Chef (Żandarmeria Narodowa)

W Polsce stopień brygadiera pojawił się w 2 poł. XVIII w. Nosili go (obok stopnia wicebrygadiera) dowódcy brygad kawalerii narodowej, którzy następnie zostali zrównani z generałami majorami:

• Rafał Dzierżek
• Antoni Józef Madaliński – dowódca 1 Wielkopolskiej Brygady Kawalerii Narodowej
• Jan Potocki
• Tadeusz Suchorzewski
• Michał Wielhorski

Wicebrygadierzy (część z nich awansowała na wyższe stopnie):

• Józef Kopeć – ranny pod Maciejowicami
• Jan Henryk Dąbrowski – dowódca 7 Brygady Kawalerii Narodowej (1794 r.)
• Józef Drzewiecki
• Sebastian Dunikowski
• Fabian Gordon (awans na brygadiera w listopadzie 1794)
• Jan Ludwik Manget – dowódca 2 Małopolskiej Brygady Kawalerii Narodowej
• Kazimierz Rozwadowski

W konnych oddziałach Legii Nadwiślańskiej (ułani) zorganizowanych na wzór francuski brygadierem określano podoficera, będącego odpowiednikiem kaprala, oraz trębacza: trębacz brygadier (sztabs-trębacz).

W Legionach Polskich u boku Austro-Węgier mianem brygadiera określano dowódców poszczególnych brygad, w tym – płk Józefa Piłsudskiego, dowódcę I Brygady. Była to jednak nazwa funkcji, a nie stopnia wojskowego, nieznanego w armii austro-węgierskiej.

 Z tym tematem związana jest kategoria: Brygadierzy I Rzeczypospolitej.

 Z tym tematem związana jest kategoria: Brygadierzy Korpusu Ochrony Pogranicza.

 Z tym tematem związana jest kategoria: Brygadierzy Obrony Narodowej.

 Osobny artykuł: Brygadier (Państwowa Straż Pożarna).

Brygadier (bryg.) – stopień oficerski w PSP. Niższym stopniem jest młodszy brygadier, wyższym starszy brygadier. Odpowiedni podpułkownikowi wojsk lądowych i powietrznych, komandorowi porucznikowi Marynarki Wojennej, podpułkownikowi BOR-u, młodszemu inspektorowi Policji i podpułkownikowi Służby Więziennej. Stopniem niższym od brygadiera jest młodszy brygadier, wyżsi rangą są natomiast starszy brygadier, nadbrygadier i generał brygadier^[2].

We francuskiej żandarmerii stopnie brygadierów odpowiadają polskim stopniom podoficerskim (w klasyfikacji NATO):

• brigadier – starszy szeregowy,
• brigadier-chef – kapral.

W policji francuskiej (Police nationale(inne języki)) występują następujące stopnie brygadierów: sous-brigadier, brigadier, brigadier-chef odpowiadające w przybliżeniu polskim sierżantom.

W policji holenderskiej (Nationale Politie(inne języki)) stopień brygadiera znajduje się między rangą wyższego agenta (hoofdagent) a rangą inspektora (inspecteur), który (wraz ze stopniem nadinspektora Hoofdinspecteur) jest niższy od komisarza (Commissaris), będącego wraz ze stopniem nadkomisarza (Hoofdcommissaris) najwyższymi rangami w tamtejszej policji. Por. Stopnie w polskiej policji.

• W Armii Zbawienia do 1973 r. używano stopnia brygadiera na określenie rangi pomiędzy majorem (Major) a podpułkownikiem (Lieutenant-Colonel).
• Tytuł brygadiera nosi Tadeusz Woś, założyciel i przywódca nawiązującego do tradycji piłsudczykowskich Związku Strzeleckiego "Strzelec" Równość – Wolność – Niepodległość (zob. Związek Strzelecki „Strzelec”).
• Brygadier – szef brygady roboczej w obozach pracy (gułagach) w ZSRR, więzień, który nadzorował pracę innych więźniów.
• Określenie stosowane także w innych krajach jako odpowiednik brygadzisty.
• Stopień brygadiera jest najwyższym stopniem w Związku Strzeleckim "Strzelec"-Organizacji Społeczno-Wychowawczej, nadawany jest osobom pełniącym funkcję Komendanta Głównego.

Zobacz hasło brygadier w Wikisłowniku

• kombrig, dowódca brygady, generał, SS-Brigadeführer

• Encyklopedia Wojskowa. Otton Laskowski (red.). T. I: A.a – Custoza. Warszawa: Towarzystwo Wiedzy Wojskowej i Wojskowy Instytut Naukowo-Oświatowy, 1931.
• PWN Leksykon: Wojsko, wojna, broń, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2001, ISBN 83-01-13506-9