Brisbane

W tym artykule będziemy eksplorować fascynujący świat Brisbane, analizując jego wpływ na różne aspekty życia codziennego. Od wpływu na współczesne społeczeństwo po znaczenie w historii, Brisbane odegrał fundamentalną rolę w naszym rozwoju jako jednostek i zbiorowości. Na tych stronach będziemy badać jego ewolucję w czasie, od jego początków do chwili obecnej i zastanawiać się nad jego znaczeniem w przyszłości. Dzięki podejściu multidyscyplinarnemu podejdziemy do Brisbane z różnych perspektyw, podkreślając jego znaczenie w takich obszarach, jak kultura, polityka, nauka i technologia. Bez wątpienia Brisbane nadal jest przedmiotem zainteresowania i debaty, a poprzez ten artykuł zamierzamy zagłębić się w jego znaczenie i znaczenie w dzisiejszym społeczeństwie.

Ten artykuł dotyczy miasta w Australii. Zobacz też: inne znaczenia tego słowa.
Brisbane
Ilustracja
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Australia

Stan

 Queensland

Powierzchnia

15 842[1] km²

Populacja (06.2023)
• liczba ludności
• gęstość


2 706 966[2]
171 os./km²

Nr kierunkowy

0721

Położenie na mapie Australii
Mapa konturowa Australii, blisko prawej krawiędzi znajduje się punkt z opisem „Brisbane”
Położenie na mapie Queenslandu
Mapa konturowa Queenslandu, w prawym dolnym rogu znajduje się punkt z opisem „Brisbane”
Ziemia27°28′S 153°02′E/-27,466667 153,033333
Multimedia w Wikimedia Commons
Informacje w Wikipodróżach
Strona internetowa

Brisbane (wym. [ˈbrɪzbən]) – miasto w Australii położone nad Pacyfikiem, stolica stanu Queensland. Jest trzecim co do wielkości miastem Australii i Oceanii z liczbą ludności na poziomie 2,7 mln mieszkańców, mieszka w nim ok. 10% populacji państwa[2]. City of Brisbane jest najludniejszym miastem i jednostką administracyjną w Australii według granic administracyjnych[3][4]. Wraz z miastami satelickimi Gold Coast, Sunshine Coast i Toowoomba tworzy aglomerację i region metropolitalny South East Queensland[5][6][7] zamieszkiwany przez 4 mln osób[3]. Miasto leży w strefie klimatu subtropikalnego, z całorocznym okresem z letnimi temperaturami, w centrum miasta temperatury w dzień wahają się od 22 °C w lipcu do około 30 °C w styczniu[8].

Brisbane jest klasyfikowane jako metropolia o znaczeniu globalnym[9][10][11], a także jest ważnym ośrodkiem handlowym, naukowym (kilka uniwersytetów), kulturalnym (muzea, galeria sztuki) i biznesowym (z własną centralną dzielnicą biznesową(inne języki)). Brisbane jest ośrodkiem przemysłu rafineryjnego, gumowego, stoczniowego i maszynowego. Odbywało się tu wiele wydarzeń kulturalnych, politycznych, gospodarczych i sportowych o charakterze międzynarodowym, m.in. Igrzyska Wspólnoty Narodów w 1982 roku, wystawa światowa World Expo 88, World Masters Games(inne języki) w 1994 roku, Igrzyska Dobrej Woli w 2001 roku czy szczyt G20 w 2014 roku[12]. W mieście odbędą się Letnie Igrzyska Olimpijskie 2032[13][14][15].

Brisbane zostało nazwane „Australia’s hippest city” (najmodniejszym australijskim miastem)[16] oraz „Australia's New World City” (australijskim miastem nowego świata)[17][18]. Jest wysoko notowane na świecie w rankingach dotyczących jakości życia[19][20][21][22] oraz rankingach najzdrowszych miast do życia na świecie[23][24][25][26][27][28].

Geografia

Położenie

Brisbane leży na wschodnim wybrzeżu, nad Morzem Koralowym Oceanu Spokojnego[29]. Duża część metropolii leży bezpośrednio nad Zatoką Moreton, u ujścia rzeki Brisbane. Położone jest w centralnej części regionu metropolitalnego i aglomeracji South East Queensland. Metropolia graniczy bezpośrednio od północy z Sunshine Coast (333 436 mieszkańców), a od południa z Gold Coast (581 730 mieszkańców), choć od centrum biznesowego do śródmieść tych miast jest kilkadziesiąt kilometrów[30]. Oddalony jest o 733 km na północ od Sydney.

Od wschodu, wzdłuż pacyficznego wybrzeża położone są wyspy: Bribie, Moreton, North Stradbroke Island i South Stradbroke Island, natomiast w zatoce położone są wyspy: Russell Island(inne języki), Karragarra Island(inne języki), Macleay Island(inne języki), Lamb Island(inne języki), Coochiemudlo Island(inne języki), Peel Island(inne języki) i mniejsze wysepki. W pobliżu znajdują się mała rafa koralowa Flinders Reef(inne języki), jak również północny cypel tzw. Great Southern Reef(inne języki).

Aglomeracja od stron zachodniej, północno-zachodniej i południowo-zachodniej jest otoczona kilkoma pasmami górskimi Wielkich Gór Wododziałowych. Od strony południowo-zachodniej położone są pasma: Main Range, Tweed Range(inne języki), McPherson Range i Teviot Range(inne języki) zgrupowane pod nazwą Scenic Rim(inne języki). Od strony północno-zachodniej położone są pasma, m.in.: D'Aguilar Range(inne języki), Conondale Range(inne języki); natomiast na samej północy aglomeracji znajdują się pasma, m.in.: Glass House Mountains(inne języki) oraz Blackall Range(inne języki). W bliskim sąsiedztwie centrum miasta położone jest pasmo Taylor Range(inne języki).

Podział administracyjny

Brisbane tak jak inne największe miasta Australii zostało zdefiniowane przez Australijski Urząd Statystyczny. Podstawowa metropolia jest oznaczona jako Capital City Statistical Division[31]. Podzielona jest na 5 jednostek administracyjnych (tzw. local government areas, LGA): City of Brisbane, Moreton Bay Region, Logan City, City of Ipswich(inne języki) i Redland City(inne języki)[32] mających ponad 2,6 mln mieszkańców i powierzchnię 5973 km², przy gęstości zaludnienia 440 os./km²[3]. Cała metropolia jest oznaczona jako Greater Capital City Statistical Area (GCCSA), nazywana również „Greater Brisbane”[33][31]. Złożona jest z 8 samorządów lokalnych, które oprócz pięciu powyższych obejmują również słabo zaludnione Scenic Rim Region(inne języki), Somerset Region(inne języki) i część Lockyer Valley Region(inne języki)[31][34][35]. Każda z tych ośmiu jednostek administracyjnych jest podzielona na osiedla / przedmieścia (suburbs(inne języki)). Najwięcej (197) osiedli wchodzi w skład City of Brisbane[36]. Cała metropolia ma ponad 2,7 mln mieszkańców[2] i ma powierzchnię 15 842 km²[1].

Local government area Ludność[3] (06.2023) Powierzchnia[3] Gęstość zaludnienia[3] Capital
City
Statistical
Division 		Greater
Capital
City
Statistical
Area
City of Brisbane 1 323 162 1342,7 km² 985 os./km²
City of Moreton Bay 510 104 2041,5 km² 250 os./km²
Logan City (Australia) 377 773 958,1 km² 394 os./km²
City of Ipswich(inne języki) 251 148 1093,9 km² 230 os./km²
Redland City(inne języki) 166 809 537,2 km² 311 os./km²
Razem 2 628 996 5973,4 km² 440 os./km²
Scenic Rim Region(inne języki) 45 248 4243,0 km² 11 os./km²
Somerset Region(inne języki) 26 251 5373,4 km² 5 os./km²
Lockyer Valley Region(inne języki) (część) 6471 252,2 km² 26 os./km²
Razem 2 706 966 15 842 km² 171 os./km² Mapa metropolii Brisbane (info)

Klimat

Brisbane leży w strefie klimatu subtropikalnego[37][38], z całorocznym okresem z letnimi temperaturami. Średnia temperatura roczna wynosi 26 °C w ciągu dnia i 16 °C w nocy. Najchłodniejszym miesiącem jest lipiec ze średnią temperaturą około 21–22 °C w dzień i 9–10 °C w nocy. Najcieplejszymi miesiącami są styczeń i luty ze średnią temperaturą 29–30 °C w dzień i 21 °C w nocy. Średnia opadów w skali roku wynosi od ok. 800 mm na zachodnich obrzeżach do ok. 1000 mm na wybrzeżu, najobfitszy w opady jest okres od grudnia do lutego[8][39]. Jest jednym z zaledwie pięciu metropolii tzw. cywilizacji zachodniej, gdzie lato trwa przez cały rok (obok Honolulu na Hawajach oraz Miami, Tampy i Orlando na Florydzie, w Stanach Zjednoczonych).

Średnia temperatura i opady dla Brisbane (port lotniczy Brisbane, 27°23′30,0″S 153°07′45,0″E/-27,391667 153,129167)
Miesiąc Sty Lut Mar Kwi Maj Cze Lip Sie Wrz Paź Lis Gru Roczna
Średnie temperatury w dzień 29,2 29,1 28,0 26,0 23,6 21,3 21,0 22,0 24,2 25,4 27,0 28,2 25,4
Średnie dobowe temperatury 25,3 25,2 23,9 21,3 18,3 16,1 15,1 16,0 18,6 20,6 23,6 24,2 20,6
Średnie temperatury w nocy 21,4 21,2 19,8 16,5 13,0 10,8 9,2 9,8 12,9 15,8 18,3 20,2 15,7
Opady 126 135 112 73 98 68 28 37 33 75 91 120 1016
Średnia liczba dni z opadami 12,1 12,7 13,5 10,7 9,6 9,0 6,8 5,2 6,0 8,7 10,3 11,5 116
Średnie usłonecznienie 267 235 233 237 239 198 239 270 267 270 273 264 2989
Źródło: Bureau of Meteorology[39] (liczba dni z opadami dla wartości 0,1 mm, wysokość 5 m n.p.m., nad zatoką, 1994-2020)
Średnia dobowa temperatura morza (°C)[42]
Sty Lut Mar Kwi Maj Cze Lip Sie Wrz Paź Lis Gru Rok
26,3 27,2 26,5 25,5 24,1 22,6 21,6 21,4 22,0 22,9 24,5 25,7 24
Brisbane z lotu ptaka, widoczna meandrująca rzeka Brisbane
Brisbane widziane „z lotu ptaka”
Brisbane nocą

Historia

Przed przybyciem Europejczyków tereny dzisiejszego Brisbane były zamieszkiwane przez aborygeńskie plemiona Turrbal i Jagera. Nazywali oni ten obszar Mian-jin, tzn. „miejsce o kształcie kolca”. W 1770 roku kapitan James Cook płynął wzdłuż wybrzeża Queensland z botanikiem Josephem Banksem; pojawiają się nazwy Cape Moreton, Point Lookout i Glass House Mountains. W 1823 r. porucznik brytyjskiej marynarki John Oxley zbadał dolinę bezimiennej wówczas rzeki, uchodzącej do Zatoki Moreton. Nowo odkrytym miejscem zainteresował się ówczesny gubernator Nowej Południowej Walii, sir Thomas Brisbane. W następnym roku założono tu kolonię karną dla zesłańców (Redcliffe Point nad Zatoką Moreton). Inspektorzy odwiedzający kolonię protestowali wielokrotnie przeciwko wykorzystaniu miejsca o tak dobrym klimacie, doskonałym położeniu i bogatym zapleczu gospodarczym (lasy, pastwiska, dostatek słodkiej wody) w charakterze miejsca zesłań. Ostatecznie w 1839 roku zlikwidowano kolonię dla zesłańców. W 1843 r. rozpoczęła się sprzedaż działek dla osadników, którzy założyli tu osadę nazwaną na cześć gubernatora T. Brisbane’a. Po trzech latach liczyła ona już 900 mieszkańców i posiadała własną gazetę „Moreton Bay Courier”[43].

Town of Brisbane(inne języki) (Brisbane Municipal Council) zostało założone 25 maja 1859 roku i proklamowane przez gubernatora Nowej Południowej Walii 7 września 1859 roku. Brisbane był jedynym, który został włączony przed ustanowieniem Queensland jako oddzielnej kolonii. W latach 40. w całej wschodniej Australii wystąpiły masowe epidemie bydła. Powstała pierwsza linia okrętowa do transportu wyrobów garbarskich do Sydney. Zaczęli przybywać kolejni emigranci z Anglii. Szczególnie istotne było przypłynięcie statku „Fortitude”, który przywiózł kilkaset osób, głównie rzemieślników. Założyli oni własne osiedle Fortitude Valley – obecnie dzielnica Haymarket w Brisbane[43]. We wrześniu 1859 r. licząca już 5 tys. mieszkańców miejscowość otrzymała prawa miejskie. Trzy miesiące później, po oddzieleniu Queensland od Nowej Południowej Walii, zostało ono stolicą nowego stanu. Pod koniec XIX w. Brisbane liczyło ponad 100 tys. mieszkańców, po zakończeniu I wojny światowej – już przeszło 200 tys. W 1925 roku miasto Town of Brisbane zostało połączone z wieloma okolicznymi miejscowościami i hrabstwami, aby stworzyć City of Greater Brisbane, czyli obecnie City of Brisbane.

Brisbane odgrywało ważną rolę w czasie II wojny światowej, kiedy podczas walk z Japonią na południowo-zachodnim Pacyfiku było siedzibą sztabu generalnego generała D. MacArthura. Nastąpił wówczas znaczny rozwój portu i strefy przemysłowej, pracującej na rzecz armii. W 1960 r. Brisbane obejmowało teren 971 km² i liczyło 543 tys. mieszkańców[43].

W 1974 oraz 2011 miasto zostało zalane przez powódź[44].

Demografia

Brisbane jest bardzo szybko rozwijającym się miastem. W latach 70. XX wieku populacja przekroczyła milion mieszkańców, w pierwszych latach XXI wieku populacja przekroczyła 2 miliony mieszkańców. W 2019 roku populacja miasta przekroczyła 2,5 mln mieszkańców[2]. Metropolia w czerwcu 2023 roku miała ponad 2,7 mln mieszkańców[2] i powierzchnię 15 842 km²[1]. Wzrost demograficzny w ostatnich latach jest na poziomie 2% rocznie, corocznie przybywa 50 000 nowych mieszkańców, czyli ok. 500 000 nowych mieszkańców na dekadę[2]. Zespół miejski "Brisbane-Gold Coast" tworzą główne tereny miejskie Brisbane Capital City Statistical Division (czyli City of Brisbane, Moreton Bay Region, Logan City, City of Ipswich(inne języki) i Redland City(inne języki)) oraz sąsiadujące miasto satelickie City of Gold Coast, z łączną liczbą ludności na poziomie 3 039 000 osób na obszarze 2647 km² i gęstości zaludnienia 1148 os./km²[45]. W aglomeracji South East Queensland zamieszkiwanej przez 4 mln osób[3], której Brisbane jest głównym ośrodkiem miejskim, w ciągu najbliższych 3 dekad, populacja ma zwiększyć się do 5,5 mln mieszkańców dzięki osiedlaniu się ludności na rozległych przedmieściach[46][47].

Liczba mieszkańców w latach 1831–2021.
Źródło: Australian Bureau of Statistics[48][49][50]

Gospodarka

Brisbane jest notowane w trzech niezależnych rankingach metropolii o znaczeniu globalnym. W rankingu Globalization and World Cities Research Network(inne języki) 2020 zostało oznaczone jako metropolia światowa drugiej kategorii – beta+[9]. Metropolia wykazuje tendencję wzrastającą, 12 lat wcześniej – w 2008 roku, klasyfikowana była w trzeciej kategorii – gamma[51]. W rankingu World’s Best Cities 2020, Brisbane zajęło 61. miejsce na świecie[11]. W rankingu Schroders Global Cities Index 2021(inne języki), Brisbane zajęło 29. miejsce na świecie, zaraz za Szanghajem[10]. Brisbane jest wiodącym miastem w regionie Azji i Pacyfiku, a także globalnym centrum badań[4].

Produkt miejski brutto Brisbane – według danych Brookings Institution – wyniósł w 2014 roku 96,6 mld dolarów amerykańskich[52]. Produkt miejski brutto według danych SGS Economics and Planning wyniósł w 2016 roku 158 mld dolarów australijskich (120,6 mld dolarów amerykańskich)[53]. Natomiast produkt miejski brutto według danych SGS Economics and Planning wyniósł w 2018 roku 177 mld dolarów australijskich co stanowi 9,3% produktu krajowego brutto Australii[54]. Produkt miejski brutto na osobę wyniósł w 2015 roku 67 300 dolarów australijskich[55]. Bezrobocie w pierwszym kwartale 2019 roku wynosiło 5,5%[56].

W rankingu Mercer(inne języki) dotyczącego jakości życia, Brisbane w 2023 roku uplasowało się na 34. miejscu na świecie, zaraz przed Brukselą, 10 miejsc przed Londynem, 50 miejsc przed Warszawą[19]. Metropolia wykazuje tendencję wzrastającą, jakość życia w mieście gwałtownie się podnosi, 15 lat wcześniej – w 2008 roku klasyfikowana była na 49. miejscu na świecie[57]. W rankingu Monocle(inne języki) w 2019 roku, Brisbane uplasowało się na 23. miejscu na świecie, wyprzedzając norweskie Oslo[20]. Tu również metropolia wykazuje tendencję wzrastającą, przed 2016 rokiem nie była klasyfikowana w grupie pierwszych 25 miast świata[58]. W rankingach Economist Intelligence Unit oraz Numbeo(inne języki), Brisbane w 2021 roku weszło do pierwszej dziesiątki miast na świecie[21][22].

Jest wysoko notowane wśród najzdrowszych miast do życia na świecie[23][24][25][26][27][28].

Brisbane ma centralną dzielnicę biznesową(inne języki) z kilkudziesięcioma wieżowcami o wysokości całkowitej powyżej 100 metrów, w tym 7 wieżowcami o wysokości całkowitej powyżej 200 metrów[59]. Centrum biznesowe cały czas się rozwija, wciąż powstają nowe wieżowce, w latach 2016–2020 oddano do użytku trzy najwyższe wieżowce w mieście o wysokości całkowitej powyżej 250 metrów[59].

Odbyły się tu międzynarodowe wydarzenia polityczne i gospodarcze np. wystawa światowa Expo ’88 oraz szczyt G20 w 2014 roku[12].

Głównymi centrami kongresowymi w mieście są Brisbane Convention & Exhibition Centre(inne języki) oraz Royal International Convention Centre, największym obszarem wystawowym jest Brisbane Showgrounds(inne języki), natomiast największą halą widowiskowo-sportową jest Brisbane Entertainment Centre(inne języki).

Brisbane jest dużym australijskim centrum produkcji lotniczej. Znajduje się tu fabryka Airbus Group Australia Pacific (dawniej jako Australian Aerospace Ltd.) produkująca m.in. australijskie wersje europejskich śmigłowców NHI NH90 i Eurocopter Tiger (w przeszłości), jak również struktury kompozytowe dla innych produktów Airbus[60][61][62]. Położone są tu również zakłady Boeinga: Boeing Australia(inne języki)[63], produkujące m.in. Boeing MQ-28 Ghost Bat, australijski bezzałogowy aparat latający wykonany w technologii stealth przeznaczony dla celów bojowych. Znajdują się tu różne zakłady motoryzacyjne np. Denning Manufacturing(inne języki), Custom Bus(inne języki) czy Coach Design(inne języki). W mieście istnieją również ośrodki przemysłu militarnego np. jeden z ośrodków producenta pojazdów wojskowych: General Dynamics Land Systems–Australia(inne języki), fabryka producenta pojazdów wojskowych Rheinmetall Defence Australia, produkująca m.in. transporter opancerzony Boxer[64][65] czy dwa ośrodki Thales Australia[66]. W Brisbane i jej aglomeracji znajduje się kilka dzielnic przemysłowych(inne języki): Brendale(inne języki), Carole Park(inne języki), Eagle Farm(inne języki), Kunda Park(inne języki), Larapinta(inne języki), Rocklea(inne języki).

W mieście swoją siedzibę ma wytwórnia filmowa Screen Queensland Studios(inne języki), która wraz z Village Roadshow Studios(inne języki) w mieście satelickim Gold Coast odpowiada za większość produkcji filmowej w stanie Queensland.

Centrum biznesowe w Brisbane
Centrum biznesowe w Brisbane

Transport

Transport kolejowy

Tilt Train na dworcu kolejowym Roma Street

W Brisbane rozpoczyna swój bieg linia kolejowa North Coast (Queensland)(inne języki) o długości 1680 km łącząca najważniejsze stanowe ośrodki miejskie położone na północ od miasta, w tym Sunshine Coast, Gladstone, Rockhampton, Mackay, Townsville oraz Cairns. Tą trasą przebiega również połączenie kolejowe Spirit of Queensland(inne języki), obsługiwane przez kolej dużych prędkości Tilt Train(inne języki) (rekord prędkości to 210 km/h[67], jednakże standardowa prędkość wynosi 160 km/h). Trasa na zachód obsługiwana jest przez połączenie The Westlander(inne języki) (do Charleville). Dla kierunku północno-zachodniego istnieje połączenie Spirit of the Outback(inne języki) (do Longreach). Głównym stanowym operatorem kolejowym obsługującym powyższe połączenia jest Queensland Rail(inne języki), z siedzibą w Brisbane. Poprzez linię kolejową North Coast (Nowej Południowej Walii)(inne języki), istnieje połączenie kolejowe do Sydney, położonego 733 km na południe. Połączenie obsługiwane jest przez operatora kolejowego NSW TrainLink(inne języki). Ta trasa kolejowa ma łącznie 988 km długości, średnia prędkość pociągu na tej trasie to 73 km/h, obecny czas przejazdu oscyluje na poziomie 13,5 godziny[68]. Istnieją plany budowy kolei dużych prędkości na tym odcinku.

Systemem kolei aglomeracyjnej jest Queensland Rail Citytrain(inne języki) nazywana po prostu Citytrain. Obsługuje 13 linii kolejowych: Airport, Beenleigh(inne języki), Caboolture(inne języki), Cleveland(inne języki), Doomben(inne języki), Exhibition(inne języki), Ferny Grove(inne języki), Gold Coast(inne języki), Ipswich & Rosewood(inne języki), Redcliffe Peninsula(inne języki), Shorncliffe(inne języki), Springfield(inne języki), Sunshine Coast(inne języki).

W mieście działa łącznie sto kilkadziesiąt stacji kolejowych(inne języki). Głównym dworcem, jak również stacją węzłową jest Roma Street(inne języki) w centrum biznesowym.

Transport drogowy

Brisbane przecina rozbudowana sieć dróg stanowych, jak również autostrad miejskich i międzymiastowych. Przebiega tędy szlak Highway 1 przebiegający dookoła Australii, łączący ze sobą wszystkie stolice stanów.

Występują tu również lokalne, miejskie autostrady np. Ipswich Motorway (M2/M7)(inne języki), Gympie Arterial Road(inne języki) (M3), Gateway Motorway(inne języki), Port of Brisbane Motorway(inne języki) (M4), Inner City Bypass(inne języki), Western Freeway(inne języki), Centenary Motorway(inne języki). Riverside Expressway(inne języki) to specjalna trasa o długości 2 km w centrum biznesowym Brisbane.

Brisbane ma również dużą sieć głównych tuneli drogowych pod obszarem metropolitalnym, znaną jako sieć TransApex(inne języki), która obejmuje tunele takie jak Clem Jones Tunnel(inne języki) (4,6 km), Airport Link(inne języki) czy Legacy Way(inne języki). To trzy najdłuższe tunele drogowe w Australii.

Transport miejski

Przystanek autobusowy przy drodze dedykowanej tylko dla autobusów (busways)

Brisbane i jego aglomeracja ma rozbudowaną sieć transportu publicznego, która obejmuje:

System transportu miejskiego jest koordynowany przez TransLink(inne języki), zapewnia ujednolicony system biletowy i elektroniczny system płatności znany jako go card(inne języki). W mieście działa również usługa o nazwie NightLink(inne języki), oferująca nocne połączenia w weekendy.

W latach 1951–1969 funkcjonowały trolejbusy w Brisbane(inne języki). W latach 1885–1969 funkcjonowały tramwaje w Brisbane, obecnie sieć tramwajowa funkcjonuje pod nazwą G:link tylko w mieście satelickim Gold Coast. W 2023 roku, w mieście ma zostać uruchomione Brisbane Metro(inne języki), szybki autobusowy system transportowy (autobusy dwu-przegubowe(inne języki)), a także w 2024 roku ma zostać uruchomiona podziemna kolej szynowa Cross River Raily(inne języki).

W Brisbane działają trzy firmy taksówkarskie: Yellow Cabs (których pojazdy są pomalowane na pomarańczowo), Black and White Cabs oraz 13Cabs. Wszystkie trzy firmy oferują usługi w ramach tego samego systemu opłat (regulowanego przez rząd stanowy Queensland). Mogą odbierać pasażerów z dowolnego miejsca w aglomeracji. Oprócz standardowych taksówek, obie oferują Maxi-Taxis zaprojektowane dla maksymalnie 10 osób i przystosowane dla osób niepełnosprawnych, a także samochody luksusowe (Silver Service w Yellow Cabs, Business Class w Black and White Cabs).

W mieście działa publiczny system wypożyczania rowerów pod nazwą CityCycle, który obejmuje 2000 rowerów i 150 stacji dokujących. Z systemu korzysta ok. 4 mln osób rocznie[73].

Transport lotniczy

Miasto jest obsługiwane przez międzynarodowy port lotniczy Brisbane, oddalony ok. 12 km od centrum biznesowego. W 2019 roku obsłużył 24 mln pasażerów, z czego 17,5 mln to pasażerowie krajowi, a 6,5 mln to pasażerowie zagraniczni[74]. Jest to trzeci co do wielkości port lotniczy w Australii i Oceanii.

Innymi portami lotniczymi w aglomeracji są:

Te cztery porty lotnicze w regionie, w 2019 roku obsłużyły łącznie 31 885 424 pasażerów[74].

Korytarz lotniczy z Sydney do Brisbane jest osiemnastym najbardziej ruchliwym połączeniem lotniczym na świecie, natomiast połączenie Melbourne – Brisbane jest trzydziestym czwartym najbardziej ruchliwym połączeniem na świecie[75].

Szybki prom CityCat opuszczający przystań Riverside(inne języki)

Transport morski

Port Brisbane to port morski w mieście[76]. Jest trzecim co do wielkości portem kontenerowym w Australii[77].

Portside Wharf(inne języki) to międzynarodowy terminal pasażerski. Planuje się otworzenie nowo wybudowanego terminalu Brisbane International Cruise Terminal.

Brisbane ma rozbudowany system lokalnego transportu morskiego, zarówno w zatoce, jak i na rzece. RiverCity Ferries(inne języki) to firma transportu publicznego, która rozpoczęła obsługę promów w Brisbane 4 listopada 2020 roku, w ramach dziesięcioletniego kontraktu z Radą Miasta Brisbane. Zastąpiła usługi firmy Transdev Brisbane Ferries(inne języki). Jest spółką zależną SeaLink Travel Groups(inne języki). RiverCity Ferries obsługuje 28 promów: 22 promy CityCat, 1 prom CityFerries i 5 promów KittyCats oraz korzysta z 21 nabrzeży (miejsc dokowania, przystani) na rzece Brisbane[72].

Nauka

Sport

Kluby sportowe

Najpopularniejszymi dyscyplinami sportu w Brisbane są: rugby 13-osobowe, rugby 15-osobowe, krykiet, futbol australijski i piłka nożna.

Kluby piłki nożnej:

Inne ważniejsze kluby sportowe:

Suncorp Stadium, największy stadion miasta oraz stanu Queensland

Obiekty sportowe

Główne stadiony w mieście to:

Imprezy sportowe

Miasto było kandydatem do zorganizowania letnich igrzysk olimpijskich 1992, jednakże w ostatecznej kwalifikacji wygrała Barcelona[89]. Wystąpiono ze wstępną propozycją, aby letnie igrzyska olimpijskie w 2016[90] oraz w 2020 roku[91][92] mogłyby się odbyć w Brisbane, jednakże miasto oficjalnie nie złożyło aplikacji do Międzynarodowego Komitetu Olimpijskiego. Na początku 2021 roku były prowadzone rozmowy pomiędzy Australijskim Komitetem Olimpijskim(inne języki) i Międzynarodowym Komitetem Olimpijskim na temat potencjalnego odbycia się Letnich Igrzysk Olimpijskich 2032 w Brisbane[93]. 10 czerwca 2021 roku, Brisbane uzyskało aprobatę zarządu MKOl, co oznacza wstępne otrzymanie praw do organizacji igrzysk olimpijskich[94]. 21 lipca 2021 roku w czasie 138. sesji Międzynarodowego Komitetu Olimpijskiego podjęto oficjalną decyzję o organizacji igrzysk przez Brisbane[13].

Odbywało się tu wiele międzynarodowych wydarzeń sportowych, m.in. Igrzyska Wspólnoty Narodów (Commonwealth Games) w 1982 r. czy Igrzyska Dobrej Woli 2001. Podczas organizowanych Igrzysk Wspólnoty Narodów 2018 w sąsiednim Gold Coast, dwa obiekty w Brisbane również były używane. Ponadto odbyły się tutaj: Australian Open 1923, Puchar Świata w Rugby League 1957(inne języki) (jedna z aren), Puchar Świata w Rugby League 1968(inne języki) (jedna z aren), Mistrzostwa świata w żeglarstwie (klasa Finn) 1976, Puchar Świata w Rugby League 1977(inne języki) (jedna z aren), Puchar Świata w Rugby 1987 (jedna z aren), Mistrzostwa Pacyfiku w pływaniu 1987, Mistrzostwa Świata Juniorów w Łyżwiarstwie Figurowym 1988(inne języki), Mistrzostwa Świata Amatorów w kulturystyce(inne języki) 1988, Mistrzostwa świata w kolarstwie BMX 1989, Mistrzostwa świata w żeglarstwie (klasa 470) 1991, Mistrzostwa Świata w Krykiecie Mężczyzn 1992(inne języki) (jedna z aren), World Masters Games(inne języki) 1994, Mistrzostwa Świata w Gimnastyce Sportowej 1994(inne języki), Mistrzostwa Świata Juniorów w Łyżwiarstwie Figurowym 1996(inne języki), Puchar Świata w Rugby 1987 (jedna z aren), Piłka nożna na Letnich Igrzyskach Olimpijskich 2000 (jedna z aren), Mistrzostwa świata weteranów w lekkoatletyce 2001, Australia Sevens 2002, Puchar Świata w Rugby 2003 (jedna z aren), Międzynarodowa Olimpiada Geograficzna 2006, Puchar Świata w Rugby League 2008(inne języki) (jedna z aren), Puchar Narodów Oceanii w Piłce Ręcznej Kobiet 2009, Mistrzostwa świata w żeglarstwie (klasa Laser Radial) 2012, Międzynarodowa Olimpiada Informatyczna 2013, Ultimate Fighting Championship (UFC) 2013, 2016 (zob. też: Lista i wyniki gal UFC na terenie Australii i Oceanii), The Rugby Championship (jedne z aren w 2000, 2001, 2011, 2015), Puchar Azji w Piłce Nożnej 2015 (jedna z aren), Mistrzostwa Świata w Krykiecie Mężczyzn 2015 (jedna z aren), Puchar Świata w Rugby League 2017 (jedna z aren), Puchar Świata kobiet w Rugby League 2017(inne języki) (wraz z Sydney), Igrzyska Wspólnoty Narodów 2018 (jedna z aren), planowane Mistrzostwa Świata w Piłce Nożnej Kobiet 2023 (jedna z aren).

W Brisbane, w kompleksie Queensland Tennis Centre rozgrywany jest turniej tenisowy Brisbane International, który co roku rozpoczyna nowy sezon tenisowy.

Brisbane jest głównym ośrodkiem short tracku w Australii[95].

Turystyka

W aglomeracji znajdują się różnego rodzaju parki tematyczne, m.in.: Sea World(inne języki), Dreamworld(inne języki), Warner Bros. Movie World(inne języki), Wet'n'Wild Gold Coast(inne języki) (jeden z najczęściej odwiedzanych parków wodnych na świecie, odwiedzany jest co roku przez ok. 1,1 mln osób[96]), WhiteWater World, Fleays Wildlife Park, Aussie World(inne języki), Sea Life Sunshine Coast(inne języki) oraz Australia Zoo, ogród zoologiczny rodziny słynnego „łowcy krokodyli”. Znajduje się tu również Daisy Hill Koala Centre, zbudowane przez rząd stanowy jako dedykowane centrum edukacyjne dotyczące koali (wstęp bezpłatny)[97]. Innym podobnym obiektem jest Lone Pine Koala Sanctuary(inne języki).

W mieście oferowane są loty nad Wielką Rafą Koralową, wpisaną na listę światowego dziedzictwa UNESCO. W pobliskich wodach jest możliwość obserwowania wielorybów, m.in. poprzez rejsy wycieczkowe Whales In Paradise[98]. Brisbane Visitor Information and Booking Centre oferuje darmowe piesze wycieczki po mieście z przewodnikiem[99]. CityHopper oferuje darmowe wycieczki statkiem po rzece Brisbane[100]. Epicurious Garden to ogród, w którym każdy może zamówić bezpłatnie próbkę sezonowych owoców lub ziół[101]. Obok wyspy Moreton znajduje się Tangalooma Wrecks, szereg zatopionych wraków statków obok plaży, przy których tworzy się sztuczna rafa koralowa[102].

  • Statek turystyczny CityHopper
    Statek turystyczny CityHopper
  • Koala w Daisy Hill Koala Centre
    Koala w Daisy Hill Koala Centre
  • Wieloryby w zatoce
    Wieloryby w zatoce
  • Tangalooma Wrecks, zatopione statki przy plaży
    Tangalooma Wrecks, zatopione statki przy plaży

Do najważniejszych atrakcji turystycznych należą m.in. diabelski młyn Wheel of Brisbane(inne języki) o wysokości 60 metrów[103], Story Bridge(inne języki), Kurilpa Bridge, South Bank Parklands(inne języki) (tereny z targów światowych World Expo 88), plaża miejska Streets Beach(inne języki), Planetarium w Brisbane(inne języki). Jednym z miejskich deptaków jest Queen Street Mall(inne języki).

  • Diabelski młyn Wheel of Brisbane oraz Queensland Performing Arts Centre
    Diabelski młyn Wheel of Brisbane oraz Queensland Performing Arts Centre
  • Story Bridge
    Story Bridge
  • Plaża rzeczna Streets Beach w centrum miasta
    Plaża rzeczna Streets Beach w centrum miasta
  • Fragment deptaku Queen Street Mall
    Fragment deptaku Queen Street Mall
  • Planetarium w Brisbane
    Planetarium w Brisbane

Historyczne budynki: Customs House(inne języki) (architektura wiktoriańska, 1889), Newstead House(inne języki) (najstarsza willa w mieście, architektura wiktoriańska, 1846), South Brisbane Town Hall(inne języki) (1892), Treasury Building(inne języki) (architektura neorenesansowa, 1930), Land Administration Building(inne języki) (1905), Old Government House(inne języki) (1862), Parliament House(inne języki) (1867), Government House(inne języki) (1865), budynek dworca kolejowego South Brisbane(inne języki) z 1884 roku, Brisbane City Hall(inne języki) (architektura neorenesansowa, 1930), Brisbane Powerhouse(inne języki) (1940), Regent Theatre(inne języki) (1929), The Mansions (architektura wiktoriańska, 1889), Poczta główna(inne języki) (1872), stary młyn The Old Windmill(inne języki) (1828), fortyfikacje na wyspie Bribie(inne języki).

  • Ratusz (Brisbane City Hall)
    Ratusz (Brisbane City Hall)
  • Customs House
    Customs House
  • Treasury Building
    Treasury Building
  • The Mansions
    The Mansions
  • South Brisbane Town Hall
    South Brisbane Town Hall
  • Old Government House
    Old Government House
  • budynek dworca kolejowego South Brisbane
    budynek dworca kolejowego South Brisbane
  • The Old Windmill
    The Old Windmill

Ważniejsze kościoły: katedra św. Jana(inne języki) (architektura neogotycka, 1901-2009), archikatedra św. Szczepana (architektura neogotycka, 1863-1989), kościół św. Łukasza(inne języki), Kościół anglikański św. Pawła(inne języki) (1855-1929).

  • Katedra św. Jana
    Katedra św. Jana
  • Archikatedra św. Szczepana
    Archikatedra św. Szczepana
  • Kościół anglikański św. Pawła
    Kościół anglikański św. Pawła

Gallery of Modern Art jest jedną z najczęściej odwiedzanych galerii sztuki na świecie, w 2017 roku odwiedziło ją prawie 1,5 mln osób[104]. Inne obiekty kulturalne to np. Muzeum Queensland, Queensland Maritime Museum(inne języki), centrum kulturalne Queensland Cultural Centre(inne języki).

Metropolia jest otoczona przez kilka parków narodowych np. Tamborine National Park(inne języki), Lockyer National Park(inne języki), St Helena Island National Park(inne języki), Moreton Island National Park (95% wyspy Moreton), Bribie Island National Park(inne języki) (1/3 wyspy Bribie), Naree Budjong Djara National Park(inne języki) (ok. 40% wyspy North Stradbroke Island), Great Sandy National Park(inne języki), Park Narodowy Lamington, Park Narodowy Border Ranges, Park Narodowy Mount Barney, Park Narodowy Mount Chinghee, Park Narodowy Main Range. Znajdują się tutaj inne tereny zielone np. mokradła Boondall Wetlands, rezerwat Karawatha Forest(inne języki), plac ANZAC Square(inne języki), klify Kangaroo Point(inne języki), ogród botaniczny w Brisbane(inne języki), park leśny Brisbane Forest Park(inne języki), Roma Street Parkland(inne języki), góra Mount Coot-tha(inne języki) wraz z ogrodem botanicznym(inne języki), rezerwatem przyrody Mount Coot-tha Forest(inne języki) i punktem widokowym Mount Coot-tha Lookout(inne języki).

Na południe od miasta położony jest teren chroniony Gondwana Rainforests of Australia, największy obszar subtropikalnych lasów deszczowych na świecie[105], wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO[106].

Ciekawostki

Ludzie związani z Brisbane

 Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie związani z Brisbane.

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ a b c Australian Bureau of Statistics: 2016 Census Community Profiles. Brisbane.
  2. ↑ a b c d e f Australian Bureau of Statistics: Regional population. Australian Bureau of Statistics.
  3. ↑ a b c d e f g Australian Bureau of Statistics, Regional population. (Plik: Population components by LGA, 2021-22 to 2022-23, tabela 3) .
  4. ↑ a b ISOCARP, About Brisbane .
  5. ↑ World Today, Concepts and Regions in Geography. books.google.pl. . (Brisbane topic) – CTI Reviews.
  6. ↑ World Regional Geography (10th Edition, Study Guide). books.google.pl. . – CTI Reviews.
  7. ↑ Local government areas of Queensland – revolvy.com.
  8. ↑ a b c Bureau of Meteorology: Climate statistics for Australian locations. Brisbane.
  9. ↑ a b The World According to GaWC 2020. Globalization and World Cities Study Group and Network, Loughborough University.
  10. ↑ a b Schroders Global Cities Index – Schroders(inne języki), 2021.
  11. ↑ a b World’s Best Cities – bestcities.org, 2020.
  12. ↑ a b G20 summit picks BCEC as official venue. ttgmice.com, 8 sierpnia 2012. . (ang.).
  13. ↑ a b MKOl ogłosił gospodarza igrzysk olimpijskich! , sport.interia.pl .
  14. ↑ Igrzyska olimpijskie dla Australii! Brisbane gospodarzem imprezy w 2032 roku , Przegląd Sportowy, 21 lipca 2021 .
  15. ↑ Telewizja Polska S.A, Znów zarwane noce. Znamy gospodarza kolejnych igrzysk , sport.tvp.pl, 21 lipca 2021 .
  16. ↑ Freya Peterson, Lonely Planet, Brisbane named the country’s hippest city .
  17. ↑ Business Chief Asia, Brisbane: A hub for innovation and the gateway to Asia .
  18. ↑ Faculty of Business, Economics & Law. University of Queensland, Brisbane – Australia’s New World City .
  19. ↑ a b Mercer: Mercer’s 2023 Quality of Living Rankings.
  20. ↑ a b Monocle, Quality of Life Survey 2019 .
  21. ↑ a b The Economist: The Global Liveability Index 2021.
  22. ↑ a b Numbeo: Quality of Life Index by City 2021.
  23. ↑ a b The World’s Healthiest Cities – spotahome.com.
  24. ↑ a b Iflscience: The 20 Healthiest Cities In The World.
  25. ↑ a b Top 10 Healthiest Cities in the World 2019 – healthfitnessrevolution.com.
  26. ↑ a b Money.co.uk: Revealed: the top 20 healthiest places to live.
  27. ↑ a b These Are The 20 Healthiest Cities In The World Right Now – Architectural Digest.
  28. ↑ a b Newsweek: The World’s Healthiest Cities Ranked.
  29. ↑ Międzynarodowa Organizacja Hydrograficzna, Limits of Oceans and Seas, 3rd edition , s. 37 .
  30. ↑ Geoscience Australia: Great Circle Distance between GOLD COAST and BRISBANE.
  31. ↑ a b c Australian Bureau of Statistics: Greater Capital City Statistical Areas. 2012.
  32. ↑ Business and Skilled Migration Queensland, Brisbane and surrounds .
  33. ↑ Australian Bureau of Statistics: Greater Brisbane (GCCSA). 2012.
  34. ↑ Australian Goverment – Department of Agriculture, Water and the Environment, Greater Brisbane .
  35. ↑ Australian Bureau of Statistics, 2016 Census Community Profiles – Greater Brisbane .
  36. ↑ Brisbane suburbs – Brisbane City Council.
  37. ↑ Die Klimatypen der Erde – Pädagogische Hochschule in Heidelberg.
  38. ↑ Köppen-Geiger Climate Subdivisions.
  39. ↑ a b Bureau of Meteorology: Climate statistics for Australian locations. Brisbane Aero.
  40. ↑ Bureau of Meteorology: Climate statistics for Australian locations. Samford CSIRO.
  41. ↑ Bureau of Meteorology: Climate statistics for Australian locations. Amberley.
  42. ↑ Deception Bay near Brisbane average sea temperature – seatemperature.org.
  43. ↑ a b c M.K.: Brisbane. Trzecie miasto Australii, w: „Poznaj świat” R. VIII, nr 1 (86), styczeń 1960, s. 15–16.
  44. ↑ Małgorzata Larecka „Wielkie sprzątanie antypodów”, Angora nr 14, 3-04-2011.
  45. ↑ Demographia: Demographia: World Urban Areas. 08.2023.
  46. ↑ Springfield Style Satellite Cities the Answer to SEQ Population Problem – australianpropertyresearch.com.au, 2019.
  47. ↑ Department of Infrastructure, Local Government and Planning: South East Queensland Regional Plan.
  48. ↑ Australian Bureau of Statistics, 3105.0.65.001 – Australian Historical Population Statistics, 2016 . Table 3.1, Capital City(b), 1901 onwards.
  49. ↑ Queensland Treasury, Historical tables, demography, 1823 to 2008 (Q150 release) . Table D1, Population by capital city and rest of state, Queensland, 1823 to 2007.
  50. ↑ Queensland Treasury (1826-1891), Australian Bureau of Statistics (1901 onwards). Capital cities based on Greater Capital City Statistical Areas (GCCSAs) for 1971 onwards. Populations for previous years are based on earlier boundaries and may be inconsistent with GCCSAs. Pre-1971 may not include the Indigenous population.
  51. ↑ The World According to GaWC 2008. Globalization and World Cities Study Group and Network, Loughborough University.
  52. ↑ Brookings Institution, Global city GDP 2014 .
  53. ↑ SGS Economics and Planning, 2016 GDP report .
  54. ↑ SGS Economics and Planning, 2018 GDP report: Gap in economic growth between cities and regions starting to close .
  55. ↑ SGS Economics & Planning, Brisbane GDP 2015-2016 .
  56. ↑ Brisbane City Council, Brisbane’s key economic facts .
  57. ↑ Mercer: Mercer’s 2008 Quality of Living Rankings.
  58. ↑ Monocle, Quality of Life Survey 2016 .
  59. ↑ a b Tallest buildings in Brisbane – Emporis.
  60. ↑ Department os State Development, Manufacturing, Infrastructure and Planning: Australian Aerospace Limited rebranded as Airbus Group Australia Pacific.
  61. ↑ Contact – Airbus Helicopters.
  62. ↑ Airbus Group: Airbus Composites.
  63. ↑ Boeing.com.au: Locations & Contacts.
  64. ↑ The Queensland Cabinet and Ministerial Directory: First Qld made Boxer CRV military vehicles under local production in Ipswich.
  65. ↑ defenceindustries.qld.gov.au: Military Vehicle Centre of Excellence (MILVEHCOE).
  66. ↑ thalesgroup.com: About Thales in Australia.
  67. ↑ Railpage, Australian rail speed records .
  68. ↑ East Coast Very High Speed Train Scoping Study: Phase 1 – Preliminary Study Final Report 2001. infrastructure.gov.au. . – Department of Infrastructure and Transport.
  69. ↑ Brisbane Metropolitan Transport Management Centre, Busway Operations Centre .
  70. ↑ Queensland Rail, Queensland Rail Annual and Financial Report 2018-19 .
  71. ↑ Queensland Rail, Our Services .
  72. ↑ a b Our Fleet – rivercityferries.com.au.
  73. ↑ CityCycle bike hire – Brisbane City Council.
  74. ↑ a b c d e Bureau of Infrastructure, Transport and Regional Economics: Airport Traffic Data. Airport Traffic Data 1985 to 2019..
  75. ↑ Busiest routes in the world – the top 100 – routesonline.com, 2019.
  76. ↑ Port of Brisbane.
  77. ↑ Port Technology, Brisbane Container Terminal, Australia .
  78. ↑ Australian Catholic University.
  79. ↑ Brisbane College of Theology. bct.edu.au. .
  80. ↑ Central Queensland University.
  81. ↑ Griffith University.
  82. ↑ Queensland University of Technology.
  83. ↑ University of Canberra.
  84. ↑ University of New South Wales.
  85. ↑ University of Southern Queensland.
  86. ↑ University of Queensland.
  87. ↑ Suncorp Stadium: The Stadium. . .
  88. ↑ Brisbane Cricket Ground – World of Stadiums.
  89. ↑ Past Results. gamesbids.com. . – gamesbids.com.
  90. ↑ 2016 Tingalpa Olympics – ABC Brisbane (Australian Broadcasting Corporation).
  91. ↑ Wayne Smith, The Australian, Government backs AOC plan for Brisbane Olympics .
  92. ↑ Foundationexpo88.org, Proposal: the Brisbane Expo 2020 Olympiad.
  93. ↑ Brisbane and AOC invited to targeted dialogue for the Olympic Games 2032 – Olympic News. olympic.org.
  94. ↑ Brisbane wins IOC board’s approval, set to land 2032 Olympics , The Indian Express (ang.).
  95. ↑ Steven Bradbury, Steven Bradbury: Last Man Standing, Gary Smart, Docklands, Vic.: Geoff Slattery Publishing, 2005, ISBN 0-9757287-8-4, OCLC 70631170.
  96. ↑ Themed Entertainment Association, TEA/AECOM 2018 Global Attractions Attendance Report .
  97. ↑ Daisy Hill Koala Centre – Department of Environment and Science, Queensland Government.
  98. ↑ Whale Watching Brisbane – whalesinparadise.com.au.
  99. ↑ Brisbane Visitor Information and Booking Centre – visitbrisbane.com.au.
  100. ↑ CityHopper – Brisbane City Council.
  101. ↑ Epicurious Garden – visitbrisbane.com.au.
  102. ↑ Tangalooma Wrecks – tangalooma.com
  103. ↑ Wheel of Brisbane, Visitor Information .
  104. ↑ „The Art Newspaper” Review (kwiecień 2018).
  105. ↑ Australian Government, Department of the Environment, Gondwana Rainforests of Australia .
  106. ↑ UNESCO, Gondwana Rainforests of Australia .
  107. ↑ Przedstawicielstwa dyplomatyczno-konsularne RP w Australii i Papui Nowej Gwinei. sydney.msz.gov.pl. . – sydney.msz.gov.pl.

Linki zewnętrzne

Stolice stanów i terytoriów w Australii

Podział terytorialny metropolii Brisbane
Brisbane
Miasta satelickie

Mapa metropolii