Andrzej Grabowski (aktor)

Ten artykuł dotyczy aktora. Zobacz też: inne osoby o tym samym imieniu i nazwisku.

Andrzej Grabowski

Andrzej Grabowski (2024)
Data i miejsce urodzenia	15 marca 1952 Chrzanów
Zawód	aktor, artysta kabaretowy
Współmałżonek	Anna Tomaszewska (1982–2008, rozwód) Anita Kruszewska (2009–2018, rozwód)
Lata aktywności	od 1972
Zespół artystyczny
Teatr im. Juliusza Słowackiego w Krakowie
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach
Strona internetowa

Andrzej Grabowski (ur. 15 marca 1952 w Chrzanowie^[1]) – polski aktor teatralny, telewizyjny, filmowy i dubbingowy, artysta kabaretowy, piosenkarz, scenarzysta i reżyser.

Jako aktor zadebiutował w 1972 niewielką rolą Edwarda w serialu Odejścia, powroty. W 1974 ukończył studia aktorskie w PWST w Krakowie. W trakcie studiów zadebiutował rolą Pana Trzebińskiego w Teatrze Telewizji, w kolejnych latach grał w Tarnowskim Teatrze im. Ludwika Solskiego oraz krakowskich teatrach: Słowackiego i Starym. Ponadto występował w zespole Ensemble MW2, z czasem rozpoczął karierę kabaretową.

Ogólnopolską rozpoznawalność zapewniła mu rola Ferdynanda Kiepskiego, głównego bohatera serialu Polsatu Świat według Kiepskich (1999–2022). Do najważniejszych ról w jego aktorskiej karierze należą występy w filmach: Dzień świra (2002), Kariera Nikosia Dyzmy (2002), Zróbmy sobie wnuka (2003), Pitbull (2005), Strajk (2006), Dublerzy (2006), Pitbull. Nowe porządki (2016), Pitbull. Niebezpieczne kobiety (2016) i Polityka (2019). Z dubbingu został zapamiętany jako Buck Gdak w Kurczaku Małym (2005), Nathaniel w Zaczarowanej (2007), Miś Tuliś w Toy Story 3 (2010) oraz Alastor „Szalonooki” Moody z serii filmów o Harrym Potterze. W 2009 debiutował jako wokalista studyjny, wydał cztery albumy: Mam prawo... czasami... banalnie, Cudne jest nudne, Pechy i peszki oraz Łagodnie.

Laureat Nagrody Stowarzyszenia Polskich Artystów Teatru i Filmu dla Młodych Aktorów podczas Kaliskich Spotkań Teatralnych oraz zdobywca nagrody na Opolskich Konfrontacjach Teatralnych „Klasyka Polska”. Odznaczony Złotym i Srebrnym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”.

Jest synem Łucji z domu Bahr (1912–2005) i Bolesława (1913–1980) Grabowskich^[2][3]. Wychował się w Alwerni wraz ze starszymi braćmi – Mikołajem, aktorem i reżyserem, i Wiktorem (1941–2019), inżynierem górnikiem^[4][5]. Ich matka była kierowniczką w banku spółdzielczym, a ojciec był kierownikiem zaopatrzenia w zakładach chemicznych^[6]. W młodości był ministrantem i harcerzem^[7]. W wieku 17 lat zdał maturę w liceum w Chrzanowie^[8]. Po niedostaniu się do szkoły teatralnej został zatrudniony w firmie Gazobudowa^[9].

W 1969 rozpoczął naukę w Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej w Krakowie^[9]; z powodu niezdania dwóch przedmiotów powtarzał trzeci rok studiów^[10][11]. W trakcie studiów występował w kabarecie Janusza Rewińskiego „FIUT”^[12] oraz zadebiutował na wielkim ekranie epizodyczną rolą w miniserialu Odejścia, powroty. Po ukończeniu studiów w 1974 rozpoczął pracę w Tarnowskim Teatrze im. Ludwika Solskiego^[13]. Wystąpił w reżyserowanych przez Ryszarda Smożewskiego: Klątwie, Tangu i Łgarzu, a w 1977 za występ w roli Belusa w spektaklu Przepraszam, czy tu biją otrzymał Nagrodę Stowarzyszenia Polskich Artystów Teatru i Filmu dla Młodych Aktorów podczas Kaliskich Spotkań Teatralnych^[14]. W 1978 związał się z Teatrem im. Juliusza Słowackiego w Krakowie, z którym związany był przez kolejne lata, grając m.in. Poetę w sztuce W małym dworku, Stanisława Witkiewicza w Bracie naszego Boga, Ziłowa w Polowaniu na kaczki i Michała Strawińskiego w Listopadzie^[15]. Od 1979 występuje w zespole Ensemble MW2, z którym wystawia m.in. spektakl Kwartet dla czterech aktorów, grał też głównego bohatera sztuki Vaniniana^[16].

W latach 80. zaczął występować z programem kabaretowym w krakowskim klubie „Feniks”^[12]. Z czasem rozpoczął solową karierę kabaretową^[17]. W 1986 za monodram Audiencja V Bogusława Schaeffera zdobył Grand Prix na Ogólnopolskim Festiwalu Teatrów Jednego Aktora w Torunie, a następnie premierowo zagrał w – stworzonej z Mikołajem Grabowskim i Janem Peszkiem – sztuce Scenariusz dla trzech aktorów w Teatrze STU w Krakowie^[18][19]. W 1989 zagrał pierwszą większą rolę filmową – Stefana Sapieję – w produkcji Feliksa Falka Kapitał, czyli jak zrobić pieniądze w Polsce.

W latach 90. został etatowym aktorem w Starym Teatrze w Krakowie^[20]. W 1992 zadebiutował w wyreżyserowanym przez siebie monodramie Spowiedź chuligana z tekstami Siergieja Jesienina, wystawianym w Teatrze STU w Krakowie^[21]. Za rolę Jaśka w inscenizacji Wesela Stanisława Wyspiańskiego w reżyserii Andrzeja Wajdy otrzymał nagrodę na Opolskich Konfrontacjach Teatralnych „Klasyka Polska”^[22]. W 1997 został zwolniony z pracy w Starym Teatrze, po czym powrócił na deski Teatru Słowackiego rolą Calogero Di Spelta, głównego bohatera sztuki Wielka magia w reżyserii Bogdana Hussakowskiego, a także pojawił się w roli Andrzeja Jurewicza, ojca głównej bohaterki serialu Telewizji Polskiej Boża podszewka w reżyserii Izabelli Cywińskiej^[23]. Zagrał Pawła we włoskim filmie Ballada o czyścicielach szyb (1998)^[24][25].

Szczególną popularność zawdzięcza roli Ferdynanda Kiepskiego w telewizyjnym serialu komediowym Świat według Kiepskich emitowanym na antenie Polsatu od marca 1999. Sitcom przez kilka lat bił rekordy popularności i zdobywał nagrody dla najlepszego serialu komediowego, dzięki czemu Grabowski zaczął być powszechnie utożsamiany z postacią Kiepskiego^[26]. Wziął udział także w nagraniu płyty zespołu Big Cyc pt. Świat według Kiepskich (2000).

Zagrał szmalcownika Klubę w polsko-amerykańskim filmie Jurka Bogajewicza Boże skrawki (2001)^[27]. Od 2002 gra Argana w komedii Chory z urojenia w reżyserii Giovanniego Pampiglione^[28]. W listopadzie 2003 potwierdzono, że poprowadzi program muzyczno-kabaretowy TVP1 Śpiewanie na wezwanie, w którym wcielał się w rolę sierżanta^[29]. W 2004 zadebiutował jako aktor dubbingowy, użyczając głosu łosiowi Rutt w polskiej wersji językowej filmu animowanego The Walt Disney Company Mój brat niedźwiedź, poza tym odebrał nagrodę dla najlepszego aktora komediowego na V Festiwalu Dobrego Humoru w Gdańsku^[30]. Od 2004 kilkukrotnie wystąpił podczas Sopockich Nocy Kabaretowych odbywających się w ramach festiwalu TOPtrendy^[31].

W 2005 wystąpił w roli Leona Maya, jednego z dwóch głównych bohaterów filmu Marcina Ziębińskiego Dublerzy^[32], który następnie został wyprodukowany również jako miniserial dla TVP1^[33]. W tym samym roku użyczył głosu Buckowi Gdakowi w polskiej wersji disnejowskiej animacji Kurczak Mały oraz Alastorowi „Szalonookiemu” Moody’emu w filmie Harry Potter i Czara Ognia. W latach 2005–2008 występował w roli policjanta „Gebelsa” w serialu TVP Pitbull^[34]. W 2006 wykreował postać Henryka Sobeckiego w dramacie historycznym Volkera Schlöndorffa Strajk^[35]. W 2007 zagrał „Kowala”, jednego z szefów gangu pruszkowskiego w serialu TVN Odwróceni i filmie Świadek koronny, a także użyczył głosu Nathanielowi w polskiej wersji filmu Disneya Zaczarowana, wystąpił w koncercie „Gorzkie żale” ku pamięci Jana Pawła II, zaangażował się w kampanię reklamową producenta dań marki Łowicz oraz był nominowany do zdobycia Superwiktora^[36].

W kwietniu 2008 nagrany przez niego utwór „Po drugiej stronie drzwi” został umieszczony na albumie punkrockowego zespołu KSU pt. XXX-lecie, Akustycznie^[37]. Również w 2008 był nominowany do zdobycia Wiktora w kategorii „najpopularniejszy aktor telewizyjny”, zagrał grabarza w filmie Piksele (2010) oraz zaśpiewał utwory „Małe piwko” i, napisany dla niego, „Jestem jak motyl” podczas koncertu poświęconego pamięci Jana Himilsbacha i Zdzisława Maklakiewicza w ramach Festiwalu Gwiazd w Gdańsku^[38][39]. Obie piosenki w wersji studyjnej znalazły się na albumie kompilacyjnym pt. Jest dobrze... Piosenki niedokończone z 2009^[40], a promujący go singiel „Jestem jak motyl” dotarł do pierwszego miejsca Listy przebojów Programu Trzeciego^[41]. W 2009 uczestniczył w jednym z odcinków drugiej edycji programu Fort Boyard oraz ponownie zdobył nominację do Wiktora dla najlepszego aktora telewizyjnego^[42][43]. W 2010 współprowadził z Agnieszką Wolny-Hamkało program Hurtownia książek, użyczył głosu Królowi w filmie animowanym Złote Krople (2014), zdobył nominację do Wiktora dla najlepszego aktora telewizyjnego, zagrał wójta Marcela Traczyka w serialu TVP1 Blondynka, poprowadził „Kabareton” podczas 47. Krajowego Festiwalu Piosenki Polskiej w Opolu, wydał debiutancki album studyjny pt. Mam prawo... czasami... banalnie i wziął udział w sesji zdjęciowej do kalendarza na rok 2011 wydawanego przez miesięcznik „TopGear”, a nagrany przez niego w duecie z Tomaszem Szczepanikiem utwór „Odpływam” znalazł się na płycie wydanej w ramach charytatywnej akcji Kalendarz Dżentelmeni 2010^[44][45]. W 2011 został felietonistą magazynu „Maxim”, a stacja TV4 wyemitowała kilkuodcinkowy program Kroniki Andrzeja Grabowskiego z Alwernii, będący zapisem występów aktora w warszawskim Teatrze Bajka^[46][47]. W 2012 użyczył głosu królowi Fergusowi w polskiej wersji językowej filmu Merida Waleczna, czytał książkę Wojciecha Nowickiego „Stół jaki jest. Wokół kuchni w Polsce” na antenie Radia Kraków, dołączył do akcji społecznej „Legalna kultura”, poprowadził program TV Puls Stare dranie i wystąpił w kampanii reklamowej dostawcy energii elektrycznej Enea^[48]. W 2013 otrzymał Wiktora dla aktora telewizyjnego, pojawił się w roli plutonowego Adolfa Petzelta w Tajemnicy Westerplatte, wydał drugi album studyjny pt. Cudne jest nudne, wystąpił w kabaretonie podczas 50. KFPP w Opolu i wziął udział w kampanii reklamowej producenta wódki Stock Polska^[49]. W latach 2013–2020 ponownie grał wójta Marcela Traczyka w kolejnych sezonach serialu Blondynka^[50].

W latach 2014–2022 był jurorem w programie rozrywkowym Polsatu Dancing with the Stars. Taniec z gwiazdami, za co został nominowany do zdobycia Telekamery 2021 w kategorii „juror”^[51]. Również w 2014 zagrał przeora zakonu w filmie Patryka Vegi Służby specjalne i w serialu telewizyjnym o tym samym tytule, wyemitowanym w 2015 przez TVP2^[52]. W 2015 zagrał prezesa w Pokocie (2016) Agnieszki Holland i ojca Żanety, głównej bohaterki Demona Marcina Wrony oraz wystąpił podczas Sopockiego Hitu Kabaretowego w ramach Polsat SuperHit Festiwal 2015 oraz wykreował postać Majora w spektaklu Teatru Telewizji Damy i huzary w reżyserii Krystyny Jandy^[53]. W 2016 premierę miały dwa filmy Patryka Vegi, Pitbull. Nowe porządki i Pitbull. Niebezpieczne kobiety, w których Grabowski powrócił do roli „Gebelsa”^[54][55]. W tym samym roku pojawił się jako Lechu, komendant placówki Straży Granicznej w Tarnawie Niżnej w thrillerze Wojciecha Kasperskiego Na granicy oraz wystąpił ze swoim programem podczas „Kabaretobrania” w ramach 8. Zielonogórskiej Nocy Kabaretowej i w telewizyjnym show Nowa rewia kabaretowa na antenie Nowa TV^[56]. W 2017 powrócił do wystawiania monodramu Spowiedź chuligana. Jesienin, tym razem wystawianym w kooperacji Teatru „Polonia” z Teatrem STU, poza tym zagrał Górzyńskiego w filmie krótkometrażowym Patryka Vegi Czerwony punkt i Czarka w komedii romantycznej Tomasza Koneckiego Listy do M. 3, wystąpił podczas 5. Świętokrzyskiej Nocy Kabaretowej w ramach festiwalu „Magiczne zakończenie wakacji” Polsatu i RMF FM, zaangażował się w kampanię reklamową aplikacji mobilnej BeamUp i wcielił się w Aleksandra Prystora w spektaklu Teatru Telewizji Marszałek w reżyserii Krzysztofa Langa^[57][58]. W 2018 premierę miały kolejne dwa filmy, w których wystąpił: Narzeczony na niby i Plagi Breslau^[59][60]. Pojawił się także gościnnie w utworze „Na dłoni” umieszczonym na albumie studyjnym KęKę pt. To tu^[61]. W 2019 wydał trzeci album studyjny pt. Pechy i peszki^[62] i odebrał nagrodę dla „ikony polskiego kina” podczas 8. Międzynarodowego „Suspense Film Festival” w Kołobrzegu^[63]. Pojawił się także w roli prezesa w filmie Patryka Vegi Polityka i jego wersji serialowej^[64][65], poza tym zagrał inspektora Piotrkowskiego w komedii Sama Akina Mayday (2020) oraz wystąpił w spocie promującym film Martina Scorsese Irlandczyk w Polsce^[66][67].

W 2020 pojawił się w roli Adama w filmie Patryka Vegi Bad Boy^[68]. W tym samym roku, nakładem wydawnictwa Agora, wydał książkę autobiograficzną pt. Andrzej Grabowski. Jestem jak motyl, stworzoną ze współautorami Jakubem Jabłonką i Pawłem Łęczukiem, zaprezentował album pt. Łagodnie, wystąpił w kampanii reklamowej sieci komórkowej Play i akcji społecznej #MilionPowodów przed wyborami prezydenckimi w Polsce, a także poprowadził jesienną edycję programu Stopklatki Nowa scena śmiechu^[69][70]. Został uhonorowany Złotym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”^[71]. W 2021 odbyła się premiera kinowa filmu Jana Jakuba Kolskiego Republika dzieci, w którym zagrał główną rolę. W 2024 grał główną rolę w serialu Polsatu Malanowski. Nowe rozdanie^[72].

Uplasował się na drugim miejscu w kategorii „najpopularniejsi aktorzy polscy” w opublikowanym przez Google Zeitgeist rankingu najczęściej wyszukiwanych haseł w polskim Internecie w 2003^[73] oraz na piątym miejscu w tejże kategorii w zestawieniu za rok 2005^[74].

Był jedną ze „100 najcenniejszych gwiazd polskiego show-biznesu” według danych „Forbes Polska”; jego wizerunek został wyceniony przez reklamodawców na: 295 tys. zł w 2008 (82. miejsce)^[75] i 285 tys. zł w 2013 (85. miejsce)^[76].

W 1982 poślubił aktorkę Annę Tomaszewską^[77]. Mają dwie córki: Zuzannę (ur. 22 czerwca 1983^[78]) oraz Katarzynę (ur. 8 marca 1991^[79]). Jest teściem Pawła Domagały^[80]. W czerwcu 2009 w Urzędzie Stanu Cywilnego w Puławach poślubił Anitę Kruszewską, charakteryzatorkę filmową^[81], z którą rozwiódł się w lutym 2018^[82]. Od 2020 jest w związku z aktorką Aldoną Grochal^[83][84][85].

Deklaruje się jako osoba wierząca. Nie chodzi jednak do kościoła^[86].

Został członkiem honorowego komitetu poparcia Bronisława Komorowskiego przed przyspieszonymi wyborami prezydenckimi 2010^[87] oraz przed wyborami prezydenckimi w Polsce w 2015^[88]. Przed wyborami samorządowymi 2014 poparł Platformę Obywatelską, występując na partyjnej konwencji wyborczej 8 listopada 2014^[89].

Jest honorowym obywatelem miasta Alwernia^[90].

• Chory z urojenia, Molier, Teatr im. Juliusza Słowackiego w Krakowie – jako Argan
• Scenariusz dla trzech aktorów, Bogusław Schaeffer, Teatr STU w Krakowie
• Kwartet, Bogusław Schaeffer, Teatr STU w Krakowie
• 19. Południk, autor i reżyser: Juliusz Machulski, Teatr TV, 2003 – jako prezydent RP Bartosz Czop^[94][95]
• Opis obyczajów, czyli jak zwyczajnie wszędzie się miesza złe do dobrego według Jędrzeja Kitowicza^[96]
• Zapomniany diabeł Jan Drda, Teatr Telewizji – jako kowal
• Chory z urojenia, Teatr 6 piętro, 2011 – jako Argan
• Marszałek, Krzysztof Lang, Teatr Telewizji, 2017 – jako Aleksander Prystor
• Wesele, Stanisław Wyspiański, reż. Maja Kleczewska, Teatr im. Juliusza Słowackiego w Krakowie, 2024 - jako Hetman^[97]

• 2020: Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”^[71] (wręczenie w 2024^[99])
• 2009: Srebrny Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”^[100].

• Hanna Halek: Andrzej i Mikołaj Grabowscy. Jak brat z bratem. Wydawnictwo Zwierciadło, 2014. ISBN 978-83-63014-85-8.
• Andrzej Grabowski, Paweł Łęczuk, Jakub Jabłonka: Jestem jak motyl. Agora, 2020. ISBN 978-83-268-4586-4.

• Andrzej Grabowski w bazie IMDb (ang.)
• Andrzej Grabowski w bazie filmpolski.pl
• Andrzej Grabowski w bazie Filmweb
• Andrzej Grabowski, Encyklopedia teatru polskiego (osoby)  .
• Strona oficjalna
• Andrzej Grabowski na zdjęciach w bazie Filmoteki Narodowej „Fototeka”