Aleksander Tupalski

Wygląd przypnij ukryj Aleksander Tupalski

Data i miejsce urodzenia	5 października 1900 Gelsenkirchen
Data i miejsce śmierci	9 stycznia 1980 Canberra
Wzrost	178 cm
Pozycja	pomocnik, prawy napastnik
Kariera seniorska
Lata Klub Wyst. Gole 1921–1923 AZS Warszawa 1923–1928 Polonia Warszawa 37 (23) 1928–1930 Gedania Gdańsk
Kariera reprezentacyjna
Lata Reprezentacja Wyst. Gole 1925–1926  Polska (pn) 3 (1) 1926–1931  Polska (hnl)
Kariera trenerska
Lata Drużyna 1936 Polska (hnl)
↑ Uwzględniono wyłącznie rozgrywki ligowe.
Odznaczenia

Aleksander Tupalski (przy piłce) w roku 1926 podczas meczu Polonia - Varsowia 3:3

Aleksander Tupalski (ur. 5 października 1900 w Gelsenkirchen, zm. 9 stycznia 1980 w Canberze) – polski piłkarz i hokeista, reprezentant kraju w obu tych dyscyplinach (strzelec pierwszego gola w historii hokejowej reprezentacji Polski), olimpijczyk, działacz sportowy.

Życiorys

Urodził się w Gelsenkirchen. Był synem Aleksandra i Marii z Kozłowskich. Dzieciństwo i lata szkolne spędził w Petersburgu. W 1917 r. zdał maturę. W 1918 r. przybył do Polski studiować na Politechnice Warszawskiej. Z powodu wojny studia ukończył w 1927 r. W 1919 r. zgłosił się na ochotnika do wojska. Był żołnierzem 1 Pułku Ułanów Krechowieckich. Brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej. Po wybuchu II wojny światowej został ewakuowany do Lwowa. W styczniu 1940 r. przedostał się do Francji. Przebywał tam do października 1941 r. Od listopada 1942 r. był inspektorem lotnictwa w stopniu majora. Za udział w Walce w Polskich Siłach Zbrojnych otrzymał odznaczenia polskie oraz angielskie. Po zakończeniu wojny do 1951 r. pracował w przemyśle lotniczym we Francji. W 1951 r. wyjechał do Australii, gdzie do emerytury w 1971 r. był mechanikiem w Sydney. Jego żoną była Jadwiga Matyjewicz. Zmarł 9 stycznia 1980 w Canberze.

Piłkarz

W piłkę nożną zaczął grać w szkolnej reprezentacji w Petersburgu. Pierwsze występy w Polsce miały miejsce w 1 Pułku Ułanów Krechowickich w Wolbromiu. Po zakończeniu wojny wstąpił do AZS Warszawa. W 1923 r. został powołany do reprezentacji Warszawy (grającej w tym czasie w Estonii). Po powrocie - z Włodzimierzem Krygierem - został zawodnikiem Polonii Warszawa. W 1926 r. zdobył z tym zespołem wicemistrzostwo Polski. W reprezentacji debiutował 2 września 1925 w meczu z Estonią, ostatni raz zagrał rok później. Łącznie w „biało-czerwonych” barwach rozegrał 3 spotkania, strzelając jedną bramkę.

Hokeista

Jako hokeista występował w AZS Warszawa, uchodząc za jednego z najlepszych polskich zawodników tego okresu (jego bilans to 34 mecze i 29 goli). Grał zarówno w ataku, jak i w obronie. 10 stycznia 1926, na Eissportstadion w Davos, wystąpił w debiutanckim międzypaństwowym spotkaniu reprezentacji narodowej przeciwko Austrii (przegranym 1:13). W drugiej połowie meczu, strzelił honorową i zarazem pierwszą w historii „biało-czerwonych” bramkę. Wystąpił w trzech edycjach mistrzostw Europy, w tym premierowych z udziałem kadry Polski w 1926 r. Brał udział w igrzyskach w Sankt Moritz. W tym samym roku zdobył złoty medal z reprezentacją akademicką w Cortinie d’Ampezzo. W 1929 r. wywalczył z reprezentacją srebrny medal mistrzostw Europy w Budapeszcie, po porażce w finale z Czechosłowacją 1:2 (po dogrywce). Przez G. Damseya został zaliczony do najlepszych hokeistów tego turnieju. Dwa lata później podczas mistrzostw świata w Krynicy-Zdroju także zdobył srebrny medal. Do 1937 r. grał w zespole AZS. Zajmował się również szkoleniem. W 1936 r. - razem z Lucjanem Kulejem - przygotowywał reprezentację narodową do startu w zimowych igrzyskach olimpijskich w Garmisch-Partenkirchen.

Działacz

Od listopada 1921 r. do końca 1922 r. pełnił funkcję wiceprezesa AZS Warszawa, a w latach 1930–1934 – kierownika sekcji hokejowej Geranii Gdańsk. W latach 1935–1936 był członkiem Polskiego Związku Hokeja na Lodzie. Posiadał uprawnienia sędziowskie, podczas igrzysk olimpijskich sędziował 3 mecze hokeja na lodzie. W lipcu 1935 r. został wybrany zastępcą sekretarza generalnego PKOL. Był także współpracownikiem Przeglądu Sportowego.

Ordery i odznaczenia

• Srebrny Krzyż Zasługi (19 marca 1931)

Wyróżnienia

W 1928 r. zajął 6. miejsce w Plebiscycie Przeglądu Sportowego na 10 najpopularniejszych sportowców (jako "najlepszy polski hokeista").

Uwagi

1. ↑ Według niektórych źródeł mecz ten odbył się dzień później, jednak mając na względzie fakt, że 11 stycznia 1926 na Eissportstadion w Davos rozegrano inauguracyjne spotkania Mistrzostw Europy 1926 – w tym pojedynek Austria – Francja (2:1) – wydaje się to mało realne.

Przypisy

1. ↑ a b Matches internationaux 1925/26 , passionhockey.com   (fr.).
2. ↑ a b c Wryk 2015 ↓, s. 597.
3. ↑ a b c Wryk 2015 ↓, s. 595.
4. ↑ Wryk 2015 ↓, s. 594.
5. ↑ a b c d Wryk 2015 ↓, s. 596.
6. ↑ M.P. z 1931 r. nr 64, poz. 104 „za zasługi na polu rozwoju sportu”.
7. ↑ Konopacka najlepszym sportowcem w Polsce, „Przegląd Sportowy” (9), 23 lutego 1928, s. 3 .

Bibliografia

• Andrzej Gowarzewski: MISTRZOSTWA POLSKI. LUDZIE (1918–1939). 100 lat prawdziwej historii (1), Wydawnictwo GiA, Katowice 2017.
• Ryszard Wryk: Olimpijczycy Drugiej Rzeczypospolitej. Poznań: Nauka i Innowacje, 2015, s. 594–597. ISBN 978-83-64864-22-3.

• p
• d
• e

Składy reprezentacji Polski Skład reprezentacji Polski w hokeju na lodzie na Mistrzostwa Europy 1926

Bramkarze	Edmund Czaplicki Henryk Niezabitowski
Obrońcy	Aleksander Kowalski Włodzimierz Krygier Lucjan Kulej
Napastnicy	Tadeusz Adamowski G. Mamrot Andrzej Osiecimski-Czapski Wilhelm Rybak Aleksander Słuczanowski Aleksander Tupalski Kazimierz Żebrowski
Trener	Wilhelm Rybak

Skład reprezentacji Polski w hokeju na lodzie na Mistrzostwa Europy 1927

Bramkarze	Edmund Czaplicki Józef Stogowski
Obrońcy	Aleksander Kowalski Lucjan Kulej
Napastnicy	Tadeusz Adamowski Włodzimierz Krygier Wacław Kuchar Aleksander Tupalski Kazimierz Żebrowski
Trener	Tadeusz Adamowski

Skład reprezentacji Polski w hokeju na lodzie na Zimowych Igrzyskach Olimpijskich 1928

Bramkarze	Edmund Czaplicki Józef Stogowski
Obrońcy	Aleksander Kowalski Lucjan Kulej Kazimierz Żebrowski
Napastnicy	Tadeusz Adamowski Włodzimierz Krygier Bronisław Makowski Stanisław Pastecki Aleksander Słuczanowski Karol Szenajch Aleksander Tupalski
Trener	Tadeusz Adamowski

Skład reprezentacji Polski w hokeju na lodzie na Mistrzostwa Europy 1929

Bramkarze	Józef Stogowski Władysław Wiro-Kiro
Obrońcy	Aleksander Kowalski Lucjan Kulej
Napastnicy	Tadeusz Adamowski Jan Hemmerling Włodzimierz Krygier Wacław Kuchar Albert Mauer Roman Sabiński Aleksander Tupalski
Trener	Tadeusz Adamowski

Skład reprezentacji Polski w hokeju na lodzie na Mistrzostwach Świata 1930

Bramkarze	Tadeusz Sachs Józef Stogowski
Obrońcy	Aleksander Kowalski Lucjan Kulej Kazimierz Sokołowski
Napastnicy	Tadeusz Adamowski Włodzimierz Krygier Czesław Marchewczyk Roman Sabiński Karol Szenajch Aleksander Tupalski Karol Weissberg
Trener	Tadeusz Adamowski

Skład reprezentacji Polski w hokeju na lodzie na Mistrzostwach Świata 1931

Bramkarze	Tadeusz Sachs Józef Stogowski
Obrońcy	Tadeusz Adamowski Czesław Godlewski Aleksander Kowalski Lucjan Kulej Kazimierz Materski Kazimierz Sokołowski
Napastnicy	Józef Godlewski Jan Hemmerling Włodzimierz Krygier Roman Sabiński Karol Szenajch Aleksander Tupalski
Trener	Harold Farlow i Władysław Wiro-Kiro

Skład reprezentacji Polski w hokeju na lodzie na Zimowych Igrzyskach Olimpijskich 1936

Bramkarze	Henryk Przeździecki Józef Stogowski
Obrońcy	Zbigniew Kasprzak Witalis Ludwiczak Kazimierz Sokołowski
Napastnicy	Mieczysław Kasprzycki Adam Kowalski Władysław Król Władysław Lemiszko Czesław Marchewczyk Roman Stupnicki Andrzej Wołkowski Edmund Zieliński
Trener	Aleksander Tupalski i Lucjan Kulej

Trenerzy reprezentacji Polski w hokeju na lodzie

Rybak (1926) Adamowski (1927–1930) Farlow i Wiro-Kiro (1931) Sachs (1932–1935) Tupalski i Kulej (1936) Sachs (1937) Warmiński (1938) Paruszewski (1939) Pawłowski (1946) Kuchar (1947) Kasprzak (1948) Babiński (1949) Hirschberg (1950) Michalik (1950) Kasprzycki (1951–1953) Ludwiczak i Osmański (1955) Palus i Wiro-Kiro (1955–1956) Haukvic (1956–1957) Wołkowski i Wiro-Kiro (1957–1958) Gansiniec (1959) Csorich (1960–1961) Hughes (1962–1964) Jeżak (1964–1965) Masełko (1966–1969) Jegorow (1969–1975) Kurek (1975–1977) Bartoň (1977–1979) Borowicz (1979–1982) Nikodemowicz (1982–1984) Lejczyk (1984–1989) Nikodemowicz (1989–1990) Lejczyk (1990–1992) Grabovskis (1992–1994) Safonow (1994–1996) Tkacz (1996–1997) Eysselt (1997–1998) Bukač (1998–1999) Pysz (1999–2004) Sidorienko (2004–2005) Roháček (2005–2008) Ekroth (2008–2009) Pysz (2009–2012) Zacharkin (2012–2014) Płachta (2014–2017) Nolan (2017–2018) Valtonen (2018–2020) Kaláber (2020–)