Zbigniew Romaszewski
Wygląd przypnij ukryj
| |
| Data i miejsce urodzenia |
2 stycznia 1940 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
13 lutego 2014 |
| Wicemarszałek Senatu VII kadencji | |
| Okres |
od 28 listopada 2007 |
| Przynależność polityczna | |
| Odznaczenia | |
   
| |
.jpg)
Zbigniew Romaszewski (trzeci z lewej) na przedpremierowym pokazie filmu dokumentalnego Generał polskich nadziei… Władysław Anders 1892–1970 (2007). Obok Irena Anders i Maria Kaczyńska
Zbigniew Romaszewski podczas konferencji Wspólna Polityka Rolna 2014–2020 w Senacie RP (2011)
Podczas uroczystości podpisania przez marszałka Senatu Bogdana Borusewicza ustawy upoważniającej prezydenta do ratyfikacji Traktatu lizbońskiego (2008)
Msza żałobna Zbigniewa Romaszewskiego w bazylice archikatedralnej św. Jana Chrzciciela w Warszawie (2014)
Pogrzeb Zbigniewa Romaszewskiego na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach (2014)
Grób Zbigniewa Romaszewskiego
Skwer Zbigniewa Romaszewskiego w Krakowie
Zbigniew Jan Romaszewski (ur. 2 stycznia 1940 w Warszawie, zm. 13 lutego 2014 tamże) – polski polityk, działacz opozycji w okresie PRL, doktor nauk fizycznych. W latach 1989–2011 senator I, II, III, IV, V, VI i VII kadencji, w latach 2007–2011 wicemarszałek Senatu VII kadencji, członek Trybunału Stanu. Kawaler Orderu Orła Białego.
Życiorys
Młodość i wykształcenie
Urodził się w trakcie II wojny światowej; jako prawdopodobną datę urodzenia wskazywał 12 grudnia 1939 (mimo odmiennego zapisu w dokumentach). Rodzina ze strony ojca, Józefa Romaszewskiego, wywodziła się z drobnej szlachty spod Grodna, zaś ze strony matki, Zofii z domu Šipka, pochodziła ze słowackiego Martina. Jego rodzice byli warszawskimi kupcami, prowadzili sklep. Powstanie warszawskie rodzina przeżyła na Starym Mieście. Po kapitulacji Niemcy wywieźli ich do Groß-Rosen. Stamtąd Zbigniew Romaszewski wraz z matką trafił do obozu pracy w Turyngii, babka i ciotka zostały zesłane do Ravensbrück, a ojciec do Sachsenhausen, skąd już nie powrócił. Okoliczności jego śmierci nie zostały ustalone.
Do Warszawy Zbigniew Romaszewski powrócił w 1945. Uczęszczał do szkoły podstawowej na Szmulkach. Maturę zdał w 1957 w XX Liceum Ogólnokształcącym im. Bolesława Chrobrego. W 1955 w szkole średniej wstąpił do koła Związku Młodzieży Polskiej, które w 1956 rozwiązano. W październiku 1956 uczestniczył w zjeździe założycielskim marksistowskiego Rewolucyjnego Związku Młodzieży, na którym poznał swoją przyszłą żonę Zofię.
Ukończył studia z zakresu fizyki na Uniwersytecie Warszawskim (1964). W 1968 przebywał w Moskwie na rocznym stażu w Instytucie Fizycznym, podczas którego poznał Andrieja Sacharowa. Doktoryzował się w Instytucie Fizyki PAN w październiku 1980. W jednostce tej pracował do czerwca 1981, po czym przeszedł na urlop bezpłatny w związku z działalnością związkową.
Działalność opozycyjna w PRL
Od drugiej połowy lat 60. zaangażowany w działalność opozycyjną. W 1967 wraz z żoną Zofią zbierał podpisy pod petycją pracowników naukowych w obronie Adama Michnika. Po wydarzeniach marcowych z 1968 w mieszkaniu Romaszewskich odbywały się dyskusje polityczne, na które zapraszano m.in. Ludwika Cohna, Edwarda Lipińskiego, Jana Nepomucena Millera oraz Marię Ossowską.
Po protestach robotniczych w Radomiu i Ursusie z czerwca 1976 uczestniczył w organizowanej przez Komitet Obrony Robotników akcji pomocy represjonowanym. Od 1977 był członkiem Komitetu Samoobrony Społecznej „KOR”. Wraz z żoną kierował Biurem Interwencyjnym KSS „KOR”, rejestrującym przypadki łamania praw człowieka i niosące ofiarom bezprawia pomoc prawną i materialną. Na przełomie 1979 i 1980 zakładał Komitet Helsiński, organizację nadzorującą wprowadzanie w życie postanowień KBWE. Pod jego redakcją Komitet Helsiński opublikował Raport Madrycki, omawiający stan przestrzegania praw człowieka w PRL, w oparciu o konkretne, zarejestrowane przez Biuro Interwencji, przypadki łamania prawa.
W latach 1980–1981 kierował Komisją Interwencji i Praworządności NSZZ „Solidarność”, został wybrany do prezydium zarządu Regionu Mazowsze związku, a następnie do Komisji Krajowej. Był wielokrotnie zatrzymywany przez funkcjonariuszy Służby Bezpieczeństwa. Wraz z Zenobią Łukaszewicz zredagował książkę Czerwiec 1976. Radom. Doniesienie o przestępstwie (1981).
W stanie wojennym ukrywał się, będąc poszukiwanym. W broszurze Sierpień 1980 – Grudzień 1981 – co dalej?, opublikowanej w marcu 1982, sformułował program scentralizowanego oporu, opowiadając się za powstaniem ośrodka kierowniczego podziemnej „Solidarności”. W tym czasie zorganizował podziemne Radio „Solidarność”. Pierwszą audycję nadano 12 kwietnia 1982 w Warszawie. 8 maja tego samego roku razem ze Zbigniewem Bujakiem, Zbigniewem Janasem i Wiktorem Kulerskim powołał tajną Regionalną Komisję Wykonawczą NSZZ „Solidarność” Region Mazowsze. 29 sierpnia 1982 został aresztowany i sądzony w dwóch kolejnych procesach przeciwko twórcom Radia „Solidarność” i działaczom KSS KOR, następnie więziony od 1982 do 1984. Został wtedy objęty opieką Amnesty International jako więzień sumienia.
Był głównym organizatorem Tygodnia Więźnia Politycznego, który miał miejsce w dniach 3–10 listopada 1985. W tym samym roku wraz z żoną powołał Polski Fundusz Praworządności i został jego prezesem. Od grudnia 1986 kierował stworzoną w podziemiu Komisją Interwencji i Praworządności NSZZ „Solidarność”, która zajmowała się dokumentowaniem przypadków represji i pomocą ofiarom. W 1988 współorganizował jawną, nielegalną I Międzynarodową Konferencję Praw Człowieka w kościele w Mistrzejowicach w Nowej Hucie. Przed obradami Okrągłego Stołu napisał broszurę Minimalizm radykalny. Propozycje programowe dla NSZZ „Solidarność”. W obradach Okrągłego Stołu pracował w podzespole ds. reformy państwa i sądów.
III Rzeczpospolita
Od lipca 1989 do listopada 2011 nieprzerwanie zasiadał w Senacie RP, był wybierany kolejno jako kandydat bezpartyjny z rekomendacji Komitetu Obywatelskiego (1989), jako kandydat niezależny (1991), a następnie z ramienia NSZZ „Solidarność” (1993), Ruchu Odbudowy Polski (1997), Bloku Senat 2001 (2001) oraz Prawa i Sprawiedliwości (2005, 2007).
W Senacie I, II, IV i VI kadencji przewodniczył Komisji Praw Człowieka i Praworządności. Był też w różnych kadencjach członkiem następujących komisji: Regulaminowej i Spraw Senatorskich, Obrony Narodowej, Nadzwyczajnej do spraw górnictwa, Nadzwyczajnej do spraw integracji europejskiej, Gospodarki Narodowej, Nadzwyczajnej do spraw inicjatywy ustawodawczej w sprawie zmiany przepisów o obywatelstwie polskim, Spraw Zagranicznych i Integracji Europejskiej, Regulaminowej, Etyki i Spraw Senatorskich oraz Ustawodawstwa i Praworządności.
Od maja do czerwca 1992 był prezesem Komitetu do spraw Radia i Telewizji „Polskie Radio i Telewizja”. W 1998 założył Fundację Obrony Praw Człowieka, która w 50. rocznicę uchwalenia Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka zorganizowała w Warszawie III Międzynarodową Konferencję Praw Człowieka.
W wyborach parlamentarnych w 2001 zdobył mandat senatorski po raz piąty, uzyskując 284 374 głosów (38,98% ogółu głosów ważnych). W 2003 organizował nowe ugrupowanie pod nazwą Suwerenność-Praca-Sprawiedliwość, które nie podjęło jednak szerszej działalności. W wyborach parlamentarnych w 2005 po raz szósty wszedł do Senatu, otrzymując 326 442 głosy (42,92%). Następnie jego partia SPS została rozwiązana, po czym pozostał formalnie bezpartyjny. W wyborach parlamentarnych w 2007 po raz siódmy uzyskał mandat senatorski, otrzymując 330 396 głosów (28,87%). 28 listopada 2007 został wybrany na wicemarszałka Senatu. 15 lutego 2010 zrezygnował z członkostwa w KP Prawa i Sprawiedliwości, jednak 8 lipca tego samego roku powrócił do klubu. W 2011 wszedł w skład rady Stowarzyszenia Solidarni 2010.
W wyborach parlamentarnych w tym samym roku nie uzyskał reelekcji, przegrywając z Markiem Borowskim. W 2011 Sejm wybrał go na członka Trybunału Stanu.
W 2013 sąd uwzględnił jego wniosek o zadośćuczynienie i odszkodowanie za okres uwięzienia w okresie PRL, zasądzając łącznie 240 tys. zł. Spotkało się to z negatywną oceną części przedstawicieli dawnej opozycji antykomunistycznej, w tym Lecha Wałęsy, Waldemara Kuczyńskiego i Grzegorza Schetyny.
W 2014 był współzałożycielem Komitetu Obywatelskiego Solidarności z Ukrainą (KOSzU).
Zmarł 13 lutego 2014 w wyniku udaru niedokrwiennego mózgu. 20 lutego 2014, po nabożeństwie żałobnym w stołecznej bazylice archikatedralnej św. Jana Chrzciciela, został pochowany z ceremoniałem wojskowym w Alei Zasłużonych na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach (kwatera A2-Aleja Zasłuzonych-10).
Życie prywatne
Jego żoną od 1960 była Zofia Romaszewska, z którą miał córkę Agnieszkę Romaszewską-Guzy.
Odznaczenia, wyróżnienia i upamiętnienie
Ordery i odznaczenia9 listopada 2011 został odznaczony przez prezydenta Bronisława Komorowskiego Orderem Orła Białego; uroczystość wręczenia orderu odbyła się następnego dnia.
Zarządzeniem prezydenta RP na uchodźstwie Ryszarda Kaczorowskiego z 11 listopada 1990 został odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski.
W 2007 nadano mu Krzyż Komandorski Orderu „Za Zasługi dla Litwy”. W 2008 otrzymał portugalski Krzyż Wielki Orderu Zasługi. Pośmiertnie w 2014 został odznaczony Orderem „Honor Narodu” Czeczeńskiej Republiki Iczkerii.
Nagrody i wyróżnieniaW 2013 otrzymał tytuł honorowego obywatela m.st. Warszawy. Ponadto wyróżniany odznaczeniami prywatnymi (m.in. Krzyżem Solidarności Walczącej).
W 1987 Zbigniew i Zofia Romaszewscy otrzymali Nagrodę Praw Człowieka Fundacji Aurora działającej przy Uniwersytecie Stanforda w Kalifornii, zaś w 2006 zostali uhonorowani nagrodą Kustosz Pamięci Narodowej.
UpamiętnienieW 2014 jego imieniem nazwano salę nr 176 w budynku Senatu. Imieniem Zbigniewa Romaszewskiego nazwano także rondo w Siedlcach, aleję w Radomiu oraz ulice w Warszawie (na Bielanach) i Tarnowie Podgórnym, a także skwer w Krakowie.
Po śmierci Zbigniewa Romaszewskiego, decyzją jego żony i córki, przyznane mu odznaczenia przekazano do Archiwum Senatu, a dokumenty związane z jego działalnością polityczną, społeczną i naukową trafiły do Archiwum Akt Nowych.
Przypisy
- ↑ Zbigniew Romaszewski nie żyje. rp.pl, 13 lutego 2014. .
- ↑ Będę jak starszy pan z KOR-u. romaszewski.pl, 17 października 2011. .
- ↑ a b c Piotr Skwieciński: Romaszewscy. Autobiografia. Warszawa: Trzecia Strona, 2014, s. 18–22. ISBN 978-83-64526-04-6.
- ↑ Niechciany marszałek. onet.pl, 13 listopada 2007. .
- ↑ Romaszewski wygrał: dostanie 240 tys. za dwa lata więzienia w PRL. fronda.pl, 12 stycznia 2013. .
- ↑ Aresztowanie Z. Romaszewskiego. „Nowiny”. nr 171, s. 2, 1 września 1982. .
- ↑ Romaszewski wrócił do klubu PiS. money.pl, 12 lipca 2010. .
- ↑ Do Solidarnych po Walnym Zgromadzeniu. solidarni2010.pl, 12 września 2011. .
- ↑ 240 tys. zł dla Romaszewskiego za dwa lata więzienia w PRL. tvn24.pl, 11 stycznia 2013. .
- ↑ Romaszewski dostał 240 tys. za więzienie w PRL. Lech Wałęsa: Jak senator może się domagać pieniędzy za opozycję?. natemat.pl, 15 stycznia 2013. .
- ↑ Zbigniew Romaszewski dostanie gigantyczne odszkodowanie za 2 lata więzienia. wp.pl, 16 stycznia 2013. .
- ↑ Grzegorz Schetyna o Romaszewskim: mój brat był internowany. Nie wziąłby za to złotówki od Polski. wp.pl, 23 stycznia 2013. .
- ↑ Komitet Obywatelski Solidarności z Ukrainą (KOSzU). KOSzU. .
- ↑ Zbigniew Romaszewski nie żyje. Słynny opozycjonista, senator PiS, miał 74 lata. gazeta.pl, 13 lutego 2014. .
- ↑ Ks. Sikorski: Romaszewski miał patriotyczne serce. polskieradio.pl, 20 lutego 2014. .
- ↑ Zbigniew Romaszewski spoczął na wojskowych Powązkach. tvp.pl, 20 lutego 2014. .
- ↑ Wyszukiwarka cmentarna – Warszawskie cmentarze. cmentarzekomunalne.com.pl. .
- ↑ a b Mariusz Majewski: Historia nie tylko rodzinna. gosc.pl, 18 grudnia 2014. .
- ↑ M.P. z 2012 r. poz. 329.
- ↑ Ordery z okazji Święta Niepodległości. prezydent.pl, 10 listopada 2011. .
- ↑ Komunikat o nadaniu Orderu Odrodzenia Polski z dnia 11 listopada 1990 roku. „Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej”. nr 4, s. 60, 20 grudnia 1990. .
- ↑ Zbigniew Romaszewski. Ordinas „Už nuopelnus Lietuvai” Komandoro kryžius. adamkus.lt. . (lit.).
- ↑ Sprawy międzynarodowe. senat.gov.pl, 17 lutego 2008. .
- ↑ Chancelaria das Ordens Honoríficas Portuguesas. dre.pt, 26 lutego 2009. . (port.).
- ↑ Wydarzenia. senat.gov.pl, 14 lutego 2014. .
- ↑ Zmarł Zbigniew Romaszewski – honorowy obywatel Warszawy. um.warszawa.pl, 14 lutego 2014. .
- ↑ Odznaczenia dla działaczy Solidarności Walczącej. rp.pl, 11 grudnia 2010. .
- ↑ Nagroda Kustosz Pamięci Narodowej 2006. ipn.gov.pl. .
- ↑ Sali senackiej nadano imię Zbigniewa Romaszewskiego. senat.gov.pl, 4 lipca 2014. .
- ↑ Prezydent: Zbigniew Romaszewski walczył o elementarną sprawiedliwość. tvn24.pl, 11 lutego 2017. .
- ↑ Duracza czy Romaszewskiego? Jest rozstrzygnięcie. tustolica.pl, 10 lipca 2019. .
- ↑ Wyszukiwanie: Ulice. TERYT. .
- ↑ Kuroń i Romaszewski patronami skwerów w Krakowie. dzieje.pl, 26 maja 2021. .
- ↑ Wydarzenia. senat.gov.pl, 19 listopada 2014. .
Bibliografia
- Biogram na stronie Senatu (VII kadencja). .
- Nota biograficzna w Encyklopedii Solidarności. .
- Dr Zbigniew Romaszewski, baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI PIB) .
Linki zewnętrzne
Szefowie TVP
- od 5 listopada 2007 do 7 listopada 2011
| Marszałek Senatu | |
|---|---|
| Wicemarszałkowie |
|
- ISNI: 0000000111452879
- VIAF: 162023004
- LCCN: n2015055130
- GND: 1051762316
- BnF: 14433547s
- SUDOC: 152166718
- NKC: js20211127620
- PLWABN: 9810539749005606
- NUKAT: n94008049