Zabawa w chowanego (film 2020)

Nie mylić z: Zabawa w chowanego – polski film obyczajowy z 1984 roku.

Zabawa w chowanego – polski film dokumentalny z 2020 roku w reżyserii Tomasza Sekielskiego, opowiadający o wykorzystywaniu seksualnym małoletnich przez księży katolickich w Polsce i ukrywaniu tych praktyk przez kościelnych hierarchów^[1][2], będący kontynuacją tematyki poruszonej w dokumencie Tylko nie mów nikomu, który został najpopularniejszym polskim filmem w 2019 roku na YouTube^[3].

Zabawa w chowanego jest niezależną produkcją braci Tomasza (scenariusz i reżyseria) i Marka (produkcja) Sekielskich, w całości sfinansowaną dzięki internetowej zbiórce funduszy w serwisie Patronite^[4]. Budżet filmu wyniósł 120 tysięcy złotych^[4]. Marek Sekielski wyznał, iż otrzymał propozycję od pewnego biznesmena, żeby w zamian za pieniądze nie wspominać w filmie o pewnym biskupie^[5]. Według Tomasza Sekielskiego:

Film podejmuje kwestię odpowiedzialności za ukrywanie sprawców przestępstw seksualnych przed organami ścigania przez członków Konferencji Episkopatu Polski. Głównymi bohaterami jest dwójka braci, którzy byli wykorzystywani w tym samym czasie przez księdza Arkadiusza Hajdasza^[6], z którym mieszkali w domu parafialnym ze względu na pracę ojca-organisty kościelnego^[7][8]. Ukazana została konfrontacja między jednym z braci a księdzem^[7]. Z dokumentacji kurii wynika, że na księdza wpływały skargi z różnych miejscowości^[9]. Duchowny przyznał się przed rodzicami jednej z ofiar, że molestował ich syna^[9]. W filmie przedstawiono dowody na to, że biskup Edward Janiak pomimo wiedzy o czynach księdza nie zgłosił jego sprawy do Watykanu, jak nakazuje prawo kościelne^[9][10]. Nie pozbawił też duchownego prawa do pełnienia posługi kapłańskiej^[9]. Według zarządzenia Prokuratury Krajowej prokuratorzy mogą przekazywać dokumentację toczącej się sprawy przedstawicielom Kościoła, co oznacza, że kurie posiadają pełny dostęp do materiałów dowodowych i mogą wykorzystywać tę wiedzę do przygotowania się do procesu^[9][11].

W filmie wypowiadali się m.in. Artur Nowak^[12], ksiądz Tadeusz Isakowicz-Zalewski^[11] oraz Tomasz Terlikowski, który stwierdził, że Kościołowi szkodzą kwestie związane z pedofilią i ich tuszowanie, a odpowiedzialność za niezałatwione sprawy spoczywa na hierarchach i decydentach^[13]. Stwierdził też, że „chce być po stronie ofiar, a nie instytucji”^[14]. Motywem przewodnim filmu jest utwór Kory pt. Zabawa w chowanego z albumu Ping pong (2011)^[15].

Początkowo premierę dokumentu planowano na 29 lutego 2020, jednak została przesunięta. Ostatecznie film, podobnie jak poprzedni dokument Sekielskich, został zamieszczony w serwisie YouTube^[4] 16 maja 2020 o 10:00 i bezpośrednio oglądało go 133 tysięcy osób^[16]. Do końca dnia film zebrał ponad 1 820 000 wyświetleń.

Tomasz Gardziński recenzując film pozytywnie ocenił bardziej jednolitą niż w „Tylko nie mów nikomu” narrację, wytknął jednak twórcom filmu brak równowagi w przedstawieniu stanowisk ofiar i oskarżonych^[17][11].

Kamil Sikora z Klubu Jagiellońskiego napisał: „To historia o tym, jak wiele trzeba zmienić, żeby niemal wszystko zostało po staremu”^[18]. Zwraca uwagę, że rządzący mieli kilka miesięcy, aby ustawowa komisja do badania spraw pedofilii powstała, jednak nic takiego się nie wydarzyło^[18].

Zdaniem Tomasza Terlikowskiego Zabawa w chowanego to film „lepszy i mocniejszy” niż Tylko nie mów nikomu^[14]. To m.in. opowieść o „religijnej nowomowie”, służącej usprawiedliwianiu pedofilii, o układzie ponad diecezjami” i „o złych praktykach prokuratury”^[14]. Jego zdaniem „przynajmniej jeden hierarcha powinien podać się po nim do dymisji albo zostać odwołany”^[14].

Ignacy Dudkiewicz z Magazynu Kontakt stwierdził, że żaden polski hierarcha nie zdobył się na „jasne i klarowne skrytykowanie choćby biskupów zaangażowanych w chronienie Pawła Kani”^[19]. Jego zdaniem siła filmu bierze się stąd, że przez rok tak niewiele się w tych sprawach wydarzyło^[19]. Zwraca uwagę na „niebezpieczne związki między prokuraturą a Kościołem oraz wyjątkowe traktowanie, jakie zapewnia temu ostatniemu Prokuratura Krajowa”^[19].

Andrzej Gajcy na łamach Onetu napisał: „wciąż w polskim Kościele nie ma odwagi i moralnego przynaglenia do stanięcia w prawdzie wobec przestępstw seksualnych popełnianych przez duchownych na dzieciach”^[20]. Jego zdaniem obudzić się powinni „politycy, a zwłaszcza ci mający na sztandarach wypisane prawo i sprawiedliwość, którzy od 8 miesięcy torpedują rozpoczęcie prac powołanej przez Sejm państwowej komisji”^[20].

Według arcybiskupa Wojciecha Polaka „nie dochowano obowiązujących w Kościele standardów”^[21]. Hierarcha zwrócił się do Watykanu o wszczęcie postępowania dotyczącego „zaniechania wymaganego prawem działania”^[21]. Zaapelował do dorosłych, by ci „nie kierowali się fałszywą logiką troski o Kościół, skutkującą ukrywaniem sprawców przestępstw seksualnych”^[21].

Za jeden z efektów filmu uznano ogłoszenie 18 maja 2020 przez Rzecznika Praw Dziecka Mikołaja Pawlaka nominacji Błażeja Kmieciaka w skład nie obsadzonej przez ponad 7 miesięcy państwowej komisji do spraw pedofilii^[22].

Zdaniem pisarza Jacka Dehnela wypowiedzi katolickiego publicysty Tomasza Terlikowskiego i księdza Tadeusza Isakowicz-Zaleskiego wykorzystane w filmie utożsamiają problem pedofilii w kościele z orientacją homoseksualną^[23][24][25]. Pisarz skrytykował autorów za niezestawienie wypowiedzi rozmówców z opiniami ekspertów^[23][24]. Podobne stanowisko zajęło czasopismo o tematyce LGBT „Replika”, publikując obszerny post na Facebooku^[26]. Według artykułu z Gazety Wyborczej^[27]:

Podczas videoczatu z autorami, Tomasz i Marek Sekielski zdecydowanie zaprzeczyli, jakoby intencjonalnie sugerowali związek między homoseksualizmem a pedofilią^[26][28].

Tomasz Sekielski zapowiedział, że trzecia część skupi się na Janie Pawle II i odpowiedzi na pytania: „co wiedział, czego nie wiedział, co robił, czego nie robił Jan Paweł II, jeśli chodzi o walkę z przestępstwami seksualnymi, których dopuszczali się duchowni w trakcie jego pontyfikatu”^[7].

• Spotlight
• nadużycia seksualne w Kościele katolickim w Polsce

• Zabawa w chowanego w serwisie YouTube
• Zabawa w chowanego w bazie IMDb (ang.)
• Zabawa w chowanego w bazie Filmweb