Ząbkowice (gmina)

W tym artykule poznamy fascynujący świat Ząbkowice (gmina). Od jego powstania po ewolucję w czasie, zagłębimy się w jego znaczenie, znaczenie i wpływ na dzisiejsze społeczeństwo. Przeanalizujemy jego różne aspekty, od znaczenia w nauce po wpływ na kulturę popularną. Dzięki multidyscyplinarnemu podejściu podkreślimy różnorodne perspektywy istniejące wokół Ząbkowice (gmina), oferując wszechstronną i wzbogacającą wizję. W ten sposób odkryjemy, jak Ząbkowice (gmina) stał się kamieniem milowym w historii i pozostaje dziś przedmiotem badań i debat.

Ten artykuł dotyczy gminy dawnej. Zobacz też: gmina Ząbkowice Śląskie – gmina współczesna w woj. dolnośląskim.
Ząbkowice
gmina wiejska
(de facto 1941–54) 1950–54[1] i 1973–75
Ilustracja
Państwo

 Polska

Województwo

1945: kieleckie
1945–1950: śląskie
1950–53: katowickie
1953–54: stalinogrodzkie
1973–75: katowickie

Powiat

będziński

Siedziba

Ząbkowice

Powierzchnia (1974)

13,54[2] km²

Populacja (1974)
• liczba ludności


1.839[3]

Szczegółowy podział administracyjny (1973)
Liczba gromad

3

brak współrzędnych

Ząbkowice – dawna gmina wiejska istniejąca w latach: de facto 1941–1954, de jure 1950–1954; oraz 1973–1975[4] w woj. kieleckim/śląskim/katowickim/stalinogrodzkim/katowickim (dzisiejsze woj. śląskie). Siedzibą gminy były Ząbkowice[5] (obecnie dzielnica Dąbrowy Górniczej).

Pierwsza odsłona

Gminę Ząbkowice (Zombkowitz) utworzono 15 marca 1941 za okupacji hitlerowskiej głównie z obszaru przedwojennej zniesionej gminy Wojkowice Kościelne, odpowiadającej miejscowościom (w niemieckim brzmieniu) Antoniow, Bielowizna, Marianki, Sikorka, Tuliszow, Trzebieslaw, Ujejsce, Warenzyn, Wojkowice-Koscielne i Wygielzow, oraz częściowo z przedwojennej zniesionej gminy Olkusko-Siewierskiej (same Zombkowitz)[6].

Po wojnie gmina przeszła pod administrację polską jako pozostałość po niemieckiej jednostce[7][8]. Według stanu z 1 stycznia 1946 gmina składała się z Ząbkowic i 10 gromad: Antoniów, Bielowizna, Marianki, Sikorka, Trzebiesławice, Tuliszów, Ujejście, Warężyn, Wojkowice Kościelne i Wygiełzów[9].

Formalnie, tzn. przez administrację polską, gmina Ząbkowice została powołana dopiero 1 stycznia 1950 roku w woj. śląskim (od 6 lipca 1950 roku pod nazwą woj. katowickie[10] a od 9 marca 1953 jako woj. stalinogrodzkie[11]), w powiecie będzińskim, z części obszaru znoszonej gminy Olkusko-Siewierskiej (z gromady Ząbkowice); równocześnie do nowej gminy Ząbkowice dołączono większą część obszaru znoszonej gminy Wojkowice Kościelne[12]. Według stanu z dnia 1 lipca 1952 roku gmina Ząbkowice była podzielona na 11 gromad: Antoniów, Bielowizna, Marianki, Sikorka, Trzebiesławice, Tuliszów, Ujejsce, Warężyn, Wojkowice Kościelne, Wygiełzów i Ząbkowice[13].

Gmina została zniesiona 29 września 1954 roku wraz z reformą wprowadzającą gromady w miejsce gmin[14]. Z dniem 1 stycznia 1956 roku Ząbkowice stały się osiedlem miejskim[15], które 17 lipca 1962 roku otrzymało prawa miejskie[16].

Druga odsłona

Gmina Ząbkowice (nie obejmująca Ząbkowic) została reaktywowana 1 stycznia 1973 roku[17] w powiecie będzińskim, w woj. katowickim. W jej skład weszły sołectwa Bugaj, Sikorka i Tucznawa[17][18].

27 maja 1975 roku gmina została zniesiona a jej obszar włączony do miasta Ząbkowice[19].

1 lutego 1977 miasto Ząbkowice przyłączono do Dąbrowy Górniczej, oprócz Podwarpia, Trzebiesławic, Tuliszowa, Warężyna i Wojkowic Kościelnych (należących w latach 1973–75 do gminy Wojkowice Kościelne), które włączono do gminy Siewierz[20][21]. W rzeczywistości, w skład Dąbrowy Górniczej z obszaru miasta Ząbkowice weszły: historyczne Ząbkowice, Bugaj, Sikorka, Tucznawa, Ujejsce, Błędów, Kuźniczka Nowa, Łazy, Łęka, Łosień, Okradzionów i Rudy, w sumie obszar o powierczhni 10 790 ha[22]. 1 stycznia 1993 Trzebiesławice wyłączono z gminy Siewierz i włączono do Dąbrowy Górniczej[23].

Przypisy

  1. ↑ W czasie II wojny światowej poza administracją polską.
  2. ↑ Wykaz powierzchni jednostek podziału terytorialnego dla potrzeb statystycznych, stan w dniu 1 I 1974. GUS, 1974
  3. ↑ Ludność miast i gmin w powiatach województwa katowickiego w 1974 roku. Stan w dniu 31 XIII, Oddział Statystyki Społecznej WUS, Katowice, 1975
  4. ↑ Od 1 stycznia 1950 do 28 września 1954 oraz od 1 stycznia 1973 do 26 maja 1975
  5. ↑ w latach 70. Ząbkowice nie wchodziły w skład gminy, stanowiąc odrębną gminę miejską
  6. ↑ Amtsbezirk Zombkowitz
  7. ↑ Informator adresowy miast i gmin wiejskich Rzeczypospolitej Polskiej. Warszawa: Instytut Wydawniczy Kolumna, 1948.
  8. ↑ Podział administracyjny Rzeczypospolitej Polskiej: Praca zespołowa pod redakcją prof. Stanisława Srokowskiego. Warszawa: Biblioteka Samorządowca Nr 77, 1948.
  9. ↑ Według publikacji Podział administracyjny województwa śląsko-dąbrowskiego wraz ze skorowidzem gmin i gromad (stan z dnia 1 stycznia 1946) wydanej przez Wydawnictwa Instytutu Śląskiego w 1947 roku
  10. ↑ Dz.U. z 1950 r. nr 28, poz. 255
  11. ↑ Dz.U. z 1953 r. nr 13, poz. 51
  12. ↑ Dz.U. z 1950 r. nr 3, poz. 24
  13. ↑ Wykaz Gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej według stanu z dnia 1.VII 1952 r., PRL, GUS, Warszawa
  14. ↑ Dz.U. z 1954 r. nr 43, poz. 191
  15. ↑ Dz.U. z 1955 r. nr 45, poz. 299
  16. ↑ Dz.U. z 1962 r. nr 41, poz. 188
  17. ↑ a b Dz.U. z 1972 r. nr 49, poz. 312
  18. ↑ Uchwała Nr XX/99/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Katowicach z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie katowickim (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Katowicach z dnia 20 grudnia 1972 r., Nr. 12, Poz. 103)
  19. ↑ Dz.U. z 1975 r. nr 15, poz. 88
  20. ↑ Dz.U. z 1977 r. nr 3, poz. 13
  21. ↑ Dz.U. z 1977 r. nr 3, poz. 15
  22. ↑ Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Katowicach, 1977, nr 2
  23. ↑ Dz.U. z 1992 r. nr 100, poz. 500
Powiat będziński (1867–1975) (► GGW)
Przynależność wojewódzka
Miasta
Osiedla (1954–72)
Gminy wiejskie
(1867–1954 i 1973–75)
Gromady
(1954–72)