Topola osika

Wygląd przypnij ukryj Topola osika
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

różopodobne

Rząd

malpigiowce

Rodzina

wierzbowate

Rodzaj

topola

Gatunek

topola osika

Nazwa systematyczna
Populus tremula L.
Sp.Pl.2:1034, 1753
Kategoria zagrożenia (CKGZ)

najmniejszej troski
Zasięg
Mapa zasięgu
Pokrój młodego drzewa Topola osika z Jastwi – najstarszy i najgrubszy okaz gatunku w Polsce Korowina na pniu Po lewej: liście krótkopędowe. Po prawej: liść z długopędu młodej rośliny Kotki męskie Kotki żeńskie

Topola osika, osika, topola drżąca (Populus tremula L.) – gatunek drzewa należący do rodziny wierzbowatych (Salicaceae). Najpospolitszy gatunek topoli w Polsce.

Rozmieszczenie geograficzne

Szeroko rozprzestrzeniony gatunek euroazjatycki. Występuje w północnej Afryce, całej Europie aż po 70° szer. płn. oraz w Azji bez jej części południowej. W Polsce jest pospolita na całym obszarze.

Morfologia

Pokrój Drzewo osiąga wysokość do około 30 m. W pierśnicy osiąga do około 1 m. Posiada smukły pokrój. Jest to drzewo szybko rosnące, lecz krótkowieczne. Rzadko przekracza 100 lat życia. Najstarszą i najgrubszą osiką w Polsce jest należący do Lasów Państwowych okaz rosnący w Jastwi w gminie Dębno w województwie małopolskim. Drzewo to ma wysokość 37,5 m i obwód w pierśnicy 497 cm (2021 r.) Wiek tego okazu określono na 160–170 lat, co jest niespotykanym zjawiskiem w obrębie gatunku (zobacz też: topola osika z Jastwi). Najwyższa osika w Polsce, a być może także w Europie, rośnie w Białowieskim Parku Narodowym i osiąga ponad 41 m wysokości. Pień Wysoki, prosty, zaznacza się niemal do wierzchołka. Kora początkowo jasna, oliwkowokremowa i gładka z małymi czarnymi romboidalnymi przetchlinkami. W starszym wieku ciemnoszara i spękana w dolnej części. Pędy Młode gałązki są nagie, brunatne i połyskujące. Pędy skrócone liczne i wyraźne. Pączki stożkowate i ostro zakończone, lśniące (jakby lakierowane), ciemne, brunatne i nieco lepkie. Liście Ulistnienie skrętoległe. Liście są prawie okrągłe. Mają długość do 10 cm. Są grubo i nierówno ząbkowane. Młode listki są pokryte szarym kutnerem, jednak wcześnie stają się nagie. Ogonek liściowy bocznie spłaszczony, wiotki i dłuższy od blaszki, dzięki czemu liście szeleszczą pod wpływem nawet niewielkiego wiatru. Liście na pędach odroślowych mają inny kształt; są sercowate, drobno piłkowane i zwykle większe. Kwiaty Roślina dwupienna – na jednym drzewie występują tylko kwiaty jednej płci – albo męskie, albo żeńskie. Zebrane są w kotki. Kotki męskie mają długość 5–8 cm, a ich kwiaty mają po 8-15 pręcików o purpurowych pylnikach. Ich ciemnobrązowe przysadki są głęboko palczasto wrębne i mają długie srebrzyste włoski. Kotki żeńskie w czasie kwitnienia mają długość 4–6 cm, w czasie owocowania wydłużają się do 8–12 cm. Słupki o dwóch karminowoczerwonych lub różowych znamionach, podzielonych na szerokie klapy. Kwitnie w marcu i kwietniu przed rozwojem liści. Jest wiatropylna. Nasiona Zaopatrzone w długi, biały puch. Dojrzewają pod koniec maja lub na początku czerwca. Rozsiewane są przez wiatr (anemochoria). Korzeń Korzeń palowy występuje tylko na młodych okazach, potem zanika. U starszych drzew system korzeniowy składa się z grubych korzeni bocznych wrastających zarówno w głąb gleby, jak i rozrastających się powierzchniowo.

Biologia

Drewno Rozpierzchłonaczyniowe, miękkie i lekkie, niezróżnicowane na biel i twardziel. Ma biały kolor z lekkim zielonkawym odcieniem. Promieni drzewnych nie można dostrzec gołym okiem, natomiast słoje przyrostu rocznego są widoczne we wszystkich 3 płaszczyznach, szczególnie po namoczeniu wodą. Drewno osiki nazywane jest osiną, stąd określenie „osinowy kołek”. Rozwój W młodości rośnie szybko; roczne siewki dorastają do 60 cm, dwuletnie do 2 m. W wieku 10–15 lat osiąga wysokość ok. 15 m. Jest krótkowieczna – żyje do 100 lat, ale jej wzrost ustaje już w wieku 50–60 lat. Zaczyna owocować w wieku ok. 20 lat i owocuje corocznie. Rozmnaża się przede wszystkim za pomocą nasion, poza tym poprzez silne i liczne odrosty korzeniowe. Na młodych okazach często wytwarzane są odrośla korzeniowe, ale są nietrwałe. Zdolność kiełkowania nasion wynosi 85–100%, ale zachowują ją stosunkowo niedługo; w normalnych warunkach ok. 2-3 miesiące, przechowywane w niskiej temperaturze przez rok.

Ekologia

Zmienność

Cechuje ją duża zmienność morfologiczna i fizjologiczna. Zróżnicowanie dotyczy m.in. pokroju, wielkości i kształtu liści, barwy kory oraz różnej odporności na choroby grzybowe.

Tworzy mieszańce z topolą białą – topola szara, Populus alba × tremula (P. × canescens (Aiton) Sm.), która jest wysokim drzewem (osiąga wysokość do 35 m) występującym głównie nad dużymi rzekami, np. Wisłą, Odrą razem z topolą białą. Mieszaniec ten posiada cechy morfologiczne pośrednie między gatunkami rodzicielskimi. Liście krótkopędów jajowate lub okrągławe, długopędów jajowato-sercowate, nieregularnie piłkowane, na spodniej stronie pokryte szarym kutnerem.

Odmiany uprawne:

Zastosowanie

Podania i legendy

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965   (ang.).
  2. ↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001–   (ang.).
  3. ↑ Populus tremula, The IUCN Red List of Threatened Species  (ang.).
  4. ↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). .
  5. ↑ a b c d e f g h i j k l m Johnson O., More D.: Drzewa. Warszawa: Multico, 2009, s. 151. ISBN 978-83-7073-643-9.
  6. ↑ REJESTR POLSKICH DRZEW POMNIKOWYCH – Drzewo , www.rpdp.hostingasp.pl  .
  7. ↑ Lasy. Topola osika. .
  8. ↑ Ernest Rudnicki: Topole w krajobrazie Polski. Warszawa: Powszechne Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 2020. ISBN 978-83-09-01125-5.
  9. ↑ a b Piotr Gach: Topola osika. Mojedrzewa.pl . .
  10. ↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4. Brak numerów stron w książce
  11. ↑ Głowaciński Z. (red), Nowacki J. (red.). „Czerwona Księga Zwierząt Polski. Bezkręgowce.”, 2004. Instytut Ochrony Przyrody PAN w Krakowie i Akademia Rolnicza im. A. Cieszkowskiego w Poznaniu. Sprawdź autora:1.brak numeru strony
  12. ↑ a b Jan Macků, Jindrich Krejča, Apoloniusz Rymkiewicz: Atlas roślin leczniczych. Wrocław : Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, 1989. ISBN 83-04-03281-3. Brak numerów stron w książce
  13. ↑ Husaria. Jerzy Cichowski, Andrzej Szulczyński. Wyd. Ministerstwa Obrony Narodowej, 1977 .
  14. ↑ „Koń ma duszę w sobie”: antologia. Łucja Ginkowa. Wyd. Literackie, 1988 ISBN 83-08-01222-1.
  15. ↑ Iskry z popiołów: zapomniane opowiadania polskie XIX wieku. Seria II. Juliusz W. Gomulicki.
  16. ↑ S. Orgelbranda encyklopedja powszechna.
  17. ↑ Cytat z: „Encyklopedyja Powszechna”; tom dwunasty; Warszawa 1863 .
  18. ↑ Baza danych Instytutu Technologii Drewna. .
Drewno z widoczną fałszywą twardzielą

Bibliografia

Rodzime drzewa i krzewy Polski na podstawie Roślin naczyniowych Polski (Mirek i in. 2020)
Nagonasienne
Drzewa i krzewy
Okrytonasienne
Krzewy i pnącza
Drzewa
Kontrola autorytatywna (takson):Encyklopedie internetowe: Identyfikatory zewnętrzne: