Rząd Jędrzeja Moraczewskiego

Wygląd przypnij ukryj Tymczasowy Rząd Ludowy Republiki Polskiej
(Rząd Jędrzeja Moraczewskiego)
 Polska
Ilustracja
Premier

Jędrzej Moraczewski

Partie

PPS, PPSD, PSL „Piast”, PSL „W”, PSL Lewica, Zjednoczenie Demokratyczne, ZL, SNN

Ideologia

lewica niepodległościowa

Kadencja

od 17 listopada 1918
do 16 stycznia 1919

Poprzedni

Prowizorium rządowe Władysława Wróblewskiego,
Rząd Ignacego Daszyńskiego

Następny

Rząd Ignacego Jana Paderewskiego

Rząd Jędrzeja Moraczewskiego (formalna nazwa – Tymczasowy Rząd Ludowy Republiki Polskiej) – gabinet pod kierownictwem socjalistycznego premiera Jędrzeja Moraczewskiego, utworzony 17 listopada 1918 przez Józefa Piłsudskiego. Pod względem organizacyjnym i prawnym kontynuował prace powołanego przez Radę Regencyjną prowizorium rządowego Władysława Wróblewskiego. Politycznie był częściowo kontynuacją rządu lubelskiego Ignacego Daszyńskiego, który podporządkował się Józefowi Piłsudskiemu. Gabinet ten ogłosił m.in. powszechne prawo wyborcze (obejmujące również kobiety), ustanowił ośmiogodzinny dzień pracy, zagwarantował legalność związków zawodowych i prawo do strajku, wprowadził inspekcję pracy oraz ubezpieczenia chorobowe. 20 listopada 1918 roku ogłosił swój program, zakładający przebudowę ustroju gospodarczego i społecznego wedle doktryny socjalistycznej, zapowiadając wywłaszczenie wielkiej własności ziemskiej i oddanie jej w ręce ludu pracującego pod kontrolą państwową, upaństwowienie kopalń i całego przemysłu. Jedynym posłem zagranicznym akredytowanym przez rząd Moraczewskiego był poseł niemiecki Harry Kessler. Rząd ustąpił 16 stycznia 1919 po konsultacjach z Piłsudskim, który dążył do porozumienia z prawicą oraz uspokojenia sytuacji w niepodległej Polsce. Endecja uważała bowiem gabinet Moraczewskiego za zbyt radykalny, zaś jej zwolennicy odmawiali wykonywania jego poleceń (m.in. płacenia podatków), a część środowiska skłoniło do przeprowadzenia w nocy z 4 stycznia na 5 stycznia 1919 zamachu stanu. Według Stanisława Głąbińskiego, polityka Narodowej Demokracji, rząd Moraczewskiego stanowczo sprzeciwiał się rekrutacji i tworzeniu armii polskiej, pragnąc poprzestać na milicji ludowej, która w jego opinii była bojówką socjalistyczną, organizowaną z żywiołów niekarnych. Także w krajach Ententy niechętnie widziano rząd składający się z byłych sojuszników Niemiec.

Skład rządu

Funkcja Zdjęcie Imię i nazwisko Przynależność partyjna okres urzędowania
Prezydent Ministrów Jędrzej Moraczewski Polska Partia Socjalno-Demokratyczna od 17 listopada 1918
do 16 stycznia 1919
Zastępca Prezydenta Ministrów Józef Mikułowski-Pomorski bezpartyjny od 27 grudnia 1918
do 16 stycznia 1919
Min. Aprowizacji Antoni Mińkiewicz bezpartyjny od 17 listopada 1918
do 16 stycznia 1919
Min. Komunikacji Jędrzej Moraczewski Polska Partia Socjalno-Demokratyczna od 6 listopada 1918
do 29 grudnia 1918
Stanisław Stączek Polskie Stronnictwo Ludowe – Lewica od 29 grudnia 1918
do 16 stycznia 1919
Min. Kultury i Sztuk Pięknych Medard Downarowicz Stronnictwo Niezawisłości Narodowej od 17 listopada 1918
do 16 stycznia 1919
Min. Poczt i Telegrafów Tomasz Arciszewski Polska Partia Socjalistyczna od 17 listopada 1918
do 16 stycznia 1919
Min. Pracy i Opieki Społecznej Bronisław Ziemięcki Polska Partia Socjalistyczna od 17 listopada 1918
do 16 stycznia 1919
Min. Przemysłu i Handlu Jerzy Iwanowski Polska Partia Socjalistyczna od 17 listopada 1918
do 16 stycznia 1919
Min. Robót Publicznych Andrzej Kędzior Polskie Stronnictwo Ludowe „Piast” od 17 listopada 1918
do 29 grudnia 1918
Józef Pruchnik Polskie Stronnictwo Ludowe – Lewica od 29 grudnia 1918
do 16 stycznia 1919
Min. Rolnictwa i Dóbr Państwowych Franciszek Wojda Zjednoczenie Ludowe od 17 listopada 1918
do 29 grudnia 1918
Błażej Stolarski Polskie Stronnictwo Ludowe „Wyzwolenie” od 29 grudnia 1918
do 16 stycznia 1919
Min. Skarbu Państwa p.o. Władysław Byrka bezpartyjny od 17 listopada 1918
do 16 stycznia 1919
Min. Spraw Wewnętrznych Stanisław Thugutt Polskie Stronnictwo Ludowe „Wyzwolenie” od 17 listopada 1918
do 16 stycznia 1919
Min. Spraw Wojskowych p.o. Edward Śmigły-Rydz
(w zastępstwie Józefa Piłsudskiego) 		bezpartyjny od 17 listopada 1918
do 22 listopada 1918
Jan Wroczyński bezpartyjny od 22 listopada 1918
do 16 stycznia 1919
Min. Spraw Zewnętrznych Leon Wasilewski Polska Partia Socjalistyczna od 17 listopada 1918
do 16 stycznia 1919
Min. Sprawiedliwości Leon Supiński Zjednoczenie Demokratyczne od 17 listopada 1918
do 16 stycznia 1919
Min. Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego Ksawery Prauss Polska Partia Socjalistyczna od 17 listopada 1918
do 16 stycznia 1919
Min. Zdrowia Publicznego p.o. Witold Chodźko bezpartyjny od 13 grudnia 1918
do 16 stycznia 1919
Minister bez teki Tomasz Nocznicki Polskie Stronnictwo Ludowe „Wyzwolenie” od 17 listopada 1918
do 16 stycznia 1919
Minister bez teki Wincenty Witos Polskie Stronnictwo Ludowe „Piast” od 17 listopada 1918
do 29 grudnia 1918
Minister bez teki Marian Malinowski Polska Partia Socjalistyczna od 17 listopada 1918
do 16 stycznia 1919
Minister bez teki Franciszek Wójcik Polskie Stronnictwo Ludowe – Lewica od 29 grudnia 1918
do 16 stycznia 1919

Przypisy

  1. ↑ Dekret o ordynacji wyborczej do Sejmu Ustawodawczego (z dnia 28 listopada 1918; Dziennik Praw Państwa Polskiego Nr 18, poz. 46)
  2. ↑ 1918, nr 17, poz. 42
  3. ↑ 1919, nr 15, poz. 209
  4. ↑ 1919, nr 5, poz. 90
  5. ↑ Stanisław Głąbiński, Wspomnienia polityczne, Pelplin 1939, s. 383-384.
  6. ↑ Dziennik Praw Państwa Polskiego nr 19 poz. 53
  7. ↑ Stanisław Głąbiński, Wspomnienia polityczne, Pelplin 1939, s. 385.
  8. ↑ Zdzisław JulianZ.J. Winnicki Zdzisław JulianZ.J., Rada Regencyjna Krołestwa Polskiego i jej organy (1917 - 1918), Wektory, 1991, s. 88   (pol.).

Bibliografia

Składy rządów polskichRządy powstania kościuszkowskiego (1794) Rządy Księstwa Warszawskiego (1807–1813) Rządy Królestwa Polskiego (1830–1831) Rząd powstania krakowskiego (1846) Rządy powstania styczniowego (1863–1864) Władza wykonawcza w Królestwie Polskim (1917–1918) i Rząd Republiki Polskiej (7–11 listopada 1918) Rządy II Rzeczypospolitej (1918–1939) Rządy Rzeczypospolitej Polskiej na Uchodźstwie (1939–1990) Rządy Rzeczypospolitej Polskiej (1944–1952) i rządy Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (1952–1989) Rządy III Rzeczypospolitej (od 1989) Rząd Jędrzeja Moraczewskiego (1918–1919)
W dniu zaprzysiężenia
Późniejsi członkowie rządu