Powiat włoszczowski

Powiat włoszczowski
	powiat
	; Wjazd na teren powiatu od strony Krzętowa
Herb	Flaga
Państwo	Polska
Województwo	świętokrzyskie
TERC	2613
Siedziba	Włoszczowa
Starosta	Dariusz Czechowski
Powierzchnia	907,86 km²
Populacja (30.06.2023); • liczba ludności	; 43 085
• gęstość	47 os./km²
Urbanizacja	22,93%
Tablice rejestracyjne	TLW
	Adres urzędu:ul. Wiśniowa 10; 29-100 Włoszczowa
Szczegółowy podział administracyjny
Liczba gmin miejsko-wiejskich	1
Liczba gmin wiejskich	5
	Położenie na mapie województwa;
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Informacje w Wikipodróżach
	Strona internetowa
	Biuletyn Informacji Publicznej

Powiat włoszczowski – powiat w Polsce (województwo świętokrzyskie), utworzony w 1999 roku w ramach reformy administracyjnej. Jego siedzibą jest miasto Włoszczowa.

W skład powiatu wchodzą:

gminy miejsko-wiejskie: Włoszczowa
gminy wiejskie: Kluczewsko, Krasocin, Moskorzew, Radków, Secemin
miasta: Włoszczowa

Powiat włoszczowski graniczy z trzema powiatami województwa świętokrzyskiego: koneckim, kieleckim i jędrzejowskim, z dwoma powiatami województwa śląskiego: zawierciańskim i częstochowskim oraz z jednym powiatem województwa łódzkiego: radomszczańskim.

Według danych z 31 grudnia 2019 roku^[2] powiat zamieszkiwało 45 059 osób. Natomiast według danych z 30 czerwca 2020 roku powiat zamieszkiwały 44 933 osoby^[3].

Gminy

Liczba ludności i powierzchnia gmin wg stanu na październik 2018^[4]^[5]

Gmina	Ludność	Powierzchnia
Włoszczowa (w tym miasto)	19 658 (10 096)	254,61 km² (30,30 km²)
Krasocin	10 752	192,79 km²
Kluczewsko	5 300	136,87 km²
Secemin	4 891	162,60 km²
Moskorzew	2 814	72,89 km²
Radków	2 487	88,10 km²
Razem	45 901	907,86 km²

Transport

Drogowy

Przez obszar powiatu włoszczowskiego przebiega jedna droga krajowa oraz cztery drogi wojewódzkie:

Droga krajowa nr 78 z Chmielnika do Chałupek przebiega przez gminę Moskorzew
Droga wojewódzka nr 786 z Częstochowy do Kielc przebiega przez gminy Secemin, Włoszczowa, Krasocin oraz przez miasto Włoszczowa
Droga wojewódzka nr 742 z Przygłowa k. Piotrkowa Trybunalskiego do Nagłowic przebiega przez gminy Kluczewsko i Włoszczowa oraz przez miasto Włoszczowa
Droga wojewódzka nr 785 z Ciężkowic do Włoszczowy przebiega przez gminę i miasto Włoszczowa
Droga wojewódzka nr 795 z Secemina do Szczekocin przebiega przez gminę Secemin

Droga krajowa 78 krzyżuje się poza granicami powiatu z drogą wojewódzką 742 (w Nagłowicach) i drogą wojewódzką 795 (w Szczekocinach).

Drogi wojewódzkie 786, 785 i 742 krzyżują się ze sobą na obszarze miasta Włoszczowa

Drogi wojewódzkie 786 i 795 krzyżują się ze sobą w Seceminie

Kolejowy

Przez obszar powiatu włoszczowskiego przebiegają następujące linie kolejowe:

Linia kolejowa nr 4, Grodzisk Mazowiecki–Zawiercie, Centralna Magistrala Kolejowa (CMK)
Linia kolejowa nr 61, Kielce Główne – Fosowskie

Stacje kolejowe:

Ludynia (LK 61)
Włoszczowa (LK 61)
Włoszczowa Północ (LK 4 - CMK)
Żelisławice (LK 61)

Przystanki kolejowe:

Bukowa (LK 61)
Czarnca (LK 61)
Ludynia Dwór (LK 61)

Demografia

Liczba ludności (dane z 31 grudnia 2010^[6]):

	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
	osób	%	osób	%	osób	%
Ogółem	46 462	100	23 411	50,39	23 051	49,61
Miasto	10 657	22,94	5567	11,98	5090	10,96
Wieś	35 805	77,06	17 844	38,41	17 961	38,66

Piramida wieku mieszkańców powiatu włoszczowskiego w 2014 roku^[7].

Charakterystyka geograficzna

Powiat na mapach regionalizacji fizycznogeograficznej Polski

Powiat włoszczowski położony jest, według Jerzego Kondrackiego, w obrębie Megaregionu Pozaalpejska Europa Środkowa, prowincji Wyżyny Polskie, podprowincji Wyżyna Małopolska, makroregionu Wyżyna Przedborska, w obrębie mezoregionów: Niecki Włoszczowskiej (większość powiatu), Płaskowyżu Jędrzejowskiego (południowo-wschodnie części gmin Radków i Moskorzew), Pasma Przedborsko-Małogoskiego (pas ciągnący się przez gminy Kluczewsko i Krasocin) i mezoregionu Wzgórza Łopuszańskie (północno-wschodni kraniec gminy Krasocin). Wśród utworów geologicznych występujących na powierzchni dominują utwory Czwartorzędu w postaci glin morenowych i piasków akumulacji lodowcowej (morena denna). Utwory starsze występują m.in. na terenie Pasma Przedborsko - Małogoskiego (Jura) i w niektórych miejscach Niecki Włoszczowskiej (skały kredowe tworzące urodzajne rędziny). Pod osadami czwartorzędu dominują utwory Mezozoiczne (kampan pod większością Niecki Włoszczowskiej, pod częścią północno-wschodnią powiatu występują utwory okresów mastrycht, kreda niższa od kampanu nierozdzielna, turon i cenoman).

Flora i fauna

Na terenie Powiatu znajdują się duże obszary leśne, bogate w faunę i florę. Obszary prawnie chronione to m.in.:

rezerwaty przyrody:

oraz pomniki przyrody i użytki ekologiczne:

Park Arboretum w Czarncy;
zbiornik Klekot;

Historia

Lata 1867-1939

Powiat został stworzony przez władzę rosyjską w 1867 roku jako fragment guberni kieleckiej. W jego skład weszły ówczesne gminy: Chrząstów, Irządze, Kluczewsko, Krasocin, Kurzelów, Lelów, Moskorzew, ^[8]Oleszno, Radków, Rokitno, Secemin, Słupia (jędrzejowska), Szczekociny, Włoszczowa^[8]. W 1923 roku do powiatu dołączono Gminę Dobromierz^[9].

Lata 1939-1945

W okresie drugiej wojny światowej powiat włoszczowski formalnie zlikwidowano, a jego teren włączono do powiatu jędrzejowskiego w dystrykcie radomskim Generalnego Gubernatorstwa^[10].

W połowie 1944 roku, sowieckie władze okupacyjne, przy pomocy miejscowych działaczy socjalistycznych, na nowo organizowały struktury i organy administracyjne powiatu włoszczowskiego. Proces ten trwał do marca 1945 roku^[10].

Obszar powiatu zasadniczo nie zmieniał się do roku 1975, obejmował teren obecnego powiatu oraz gminy: Koniecpol, Szczekociny, Lelów i Irządze. Po likwidacji w ramach reformy z 1975 roku został on ponownie odtworzony w obecnym kształcie w roku 1999.

Naczelnicy Powiatu Włoszczowskiego (1867-1914)^[11]

Nikołaj Nikołajewicz Wasilisin /1867-1868/
Karl Bernard Karlowicz von Derfelden /1868-1872/
Fiodor Jemilianowicz Bujanowskij /1872-1873/
Iwan Samojłowicz Swiedierus /1873-1879/
Lew Fiodorowicz Gorbaczewicz /1879-1883/
Awskienij Jakowlewicz Aleszko /I-XII 1884/
Oskar Silwester Lubrecht Reinheldowicz von Bock /1884-1894/
Nikołaj Aleksandrowicz Wwiedienskij /1894-1900/
Antonin Michajłowicz Kazarinow /1904-1905/
Nikołaj Władimirowicz Wołkow /1905-1906/
Nikanor Kliemientijewicz Sawicz /1906-1909/
Anton Nikołajewicz Sziłow /1909-1914/
Ignatij Aleksandrowicz Piewcow /1914-1915/

Komendanci Obwodu (Powiatu) Włoszczowskiego (1915-1918)^[12]

płk. Emil von Eltz /1915-1916/
płk. Roman Żaba /XI-XII 1916/
płk. Alojzy von Göttl /1916-1918/

Komisarze Cywilni (starostowie) Obwodu Włoszczowskiego (1915-1918)^[13]

Nowicki /1915/
Artur Łaszowski /1915-1916/
Roman Żurowski /1916-1917/
Konstanty Starosolski /1917-1918/

Przewodniczący Sejmiku Powiatu i Wydziału Powiatowego oraz Komisarze rządowi na Powiat Włoszczowski (1918-1919)

Ignacy Kamocki /IX-XI 1918/
Zygmunt Glinka /XI-XII 1918/
Jan Ledwoch /XII 1918-I 1919/

Starostowie Włoszczowscy (1919-1939)^[14]

Włodzimierz Wyszkowski /1919-1920/
Stanisław Wasiak /1920-1922/
Stanisław Krzewski /1922-1923/
Mieczysław Małaczyński /1924-1926/
Konstanty Kossobudzki /1926-1928/
Zygmunt Kotłubaj /1928-1929/
Eugeniusz Rychłowski /1929-1934/
Jakub Kurcz, pełniący obowiązki /IX-X 1934/
Włodzimierz Wyszkowski /1934-1937/
Jan Żenczykowski, pełniący obowiązki /XI 1937/
Roman Kędzierski /1937-1939/
Seweryn Weiss /VIII-IX 1939/

Starostowie w latach 1945-1949^[15]

Aleksander Chachaj /I-VII 1945/
Stanisław Tłustochowicz /1945-1946/
Aleksander Chachaj /1946-1949/
Stanisław Chmurzyński /1949-?/

Przewodniczący Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w latach 1946-1974^[15]

Stanisław Kowalik /1945-1948/
Walerian Kwas /1948-1950/
Edward Felis /1950-1953/
Zdzisław Pietras /1953-1956/
Jan Mikołajczyk /1956-1957/
Edward Felis /1957-1961/
Marian Stochmal /1961-1969/
Wojciech Szymanowski /1969-1972/
Stanisław Marzec /1974-1975/

Naczelnik Powiatu w latach 1972-1975

Aleksander Palmowski /1972-1975/

Starostowie Włoszczowscy (1999-obecnie)^[16]

Wiktor Krotla /1998-2002/
Zbigniew Krzysiek /2002-2006/
Ryszard Maciejczyk /2006-2010/
Zbigniew Matyśkiewicz /2010-2014/
Jerzy Suliga /2014-2018/
Dariusz Czechowski /2018-obecnie/

Ważniejsze zabytki

Dwory, zespoły dworskie i pałace

dwór drewniano-murowany z II poł. XVIII w. w Ludyni
dwór obronny Szafrańców we Włoszczowie
dwór rodziny Niemojewskich w Olesznie
zespół dworski w Chlewicach
pałac w Nieznanowicach
murowany zespół pałacowy w Radkowie
neogotycki spichlerz dworski w Kluczewsku

Kościoły

barokowy kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny we Włoszczowie
kościół parafialny pw. św. Wawrzyńca w Kluczewsku
kościół św. Jakuba Apostoła w Stanowiskach
kościół drewniany pw. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Bebelnie
kościół Najświętszej Maryi Panny i św. Floriana w Czarncy
kolegiata Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Kurzelowie
kościół pw. Nawiedzenia NMP w Koniecznie
kościół gotycki pod wezwaniem Świętej Katarzyny i Jana Ewangelisty w Seceminie
kościół parafialny pw. św. Małgorzaty w Moskorzewie
kościół parafialny pw. św. Doroty i św. Tekli w Krasocinie

Kaplice

kaplica na cmentarzu parafialnym we Włoszczowie
kaplica cmentarna rodziny Czaplickich w Kopruszy
kaplica św. Anny w Kurzelowie
kościół w Chlewicach
wczesnobarokowy kościół pod wezwaniem Wniebowzięcia NMP w Olesznie
kościół św. Michała w Gruszczynie

Zabytki techniki i przemysłu

wiatrak holenderski z początku XX wieku w Krasocinie

Zbory i ruiny zborów

Zbór braci polskich w Ludyni (XVI w.)
Zbór braci polskich w Moskorzewie (tzn. "Murowaniec"; XVI w.)
Ruiny zboru kalwińskiego w Łapczynej Woli (XVII w.)

Inne zabytki

pozostałości średniowiecznej wieży w Bebelnie
Kopiec św. Jana Nepomucena we Włoszczowie
Kopiec Kościuszki w Chebdziu koło Moskorzewa

Przypisy

↑ Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 30 czerwca , stat.gov.pl, 16 października 2023 (pol.).
↑ l, Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym (stan w dniu 31.12.2019), 31 grudnia 2019 .
↑ GUS, TABL. II. LUDNOŚĆ, RUCH NATURALNY ORAZ MIGRACJE LUDNOŚCI WEDŁUG POWIATÓW W PIERWSZYM PÓŁROCZU 2020 R., 30 czerwca 2020 .
↑ Wybory samorządowe 2018 , wybory2018.pkw.gov.pl .
↑ Włoszczowa w liczbach , Polska w liczbach , liczba ludności na podstawie danych GUS.
↑ Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 31 XII 2010 r.. GUS, 2011-06-10, s. 44. ISSN 1734-6118.
↑ Powiat włoszczowski w liczbach , Polska w liczbach , liczba ludności na podstawie danych GUS.
↑ ^a ^b S. Janaczek, Powiat Włoszczowski w latach 1867-1914 Powiat Włoszczowski 1999-2009 z zarysem jego wcześniejszych dziejów, red. S. Janaczek, Włoszczowa 2009, s. 20-21.
↑ R. P. Pacanowski, Samorząd powiatowy w latach 1919-1939 Powiat Włoszczowski 1999-2009 z zarysem jego wcześniejszych dziejów, red. S. Janaczek, Włoszczowa 2009, s. 39.
↑ ^a ^b R. Ślęzak, C. Świetlicki, Z dziejów powiatu włoszczowskiego 1945-1975 Powiat Włoszczowski 1999-2009 z zarysem jego wcześniejszych dziejów, red. S. Janaczek, Włoszczowa 2009, s. 75.
↑ R. P. Pacanowski, Władze administracyjne powiatu włoszczowskiego w latach 1867-1915. Krótka charakterystyka organów władzy i szkice biograficzne osób piastujących urząd naczelnika powiatu Z dziejów Włoszczowy i okolic, red. I. Boratyn, M. Staniaszek, Włoszczowa 2020, ss. 259-268.
↑ R. P. Pacanowski, Władze administracyjne i samorząd powiatu włoszczowskiego w okresie okupacji austriackiej w latach 1914-1918. Zarys organizacji i działalności Z dziejów Włoszczowy i okolic, red. I. Boratyn, M. Staniaszek, Włoszczowa 2020, s. 272.
↑ R. P. Pacanowski, Władze administracyjne i samorząd powiatu włoszczowskiego w okresie okupacji austriackiej w latach 1914-1918. Zarys organizacji i działalności Z dziejów Włoszczowy i okolic, red. I. Boratyn, M. Staniaszek, Włoszczowa 2020, s. 273.
↑ R. P. Pacanowski, Starostowie włoszczowscy okresu międzywojennego i ich zastępcy. Charakterystyka szczegółowa, Materiały i źródła do dziejów powiatu włoszczowskiego, red. S. Janaczek, B. Janaczek, T. 2, Włoszczowa 2008, ss. 19-37. R. Pacanowski, Wykaz Przewodniczących Sejmiku Rady, Przewodniczących Wydziału Powiatowego i Starostów Powiatu Włoszczowskiego urzędujących w latach 1918-1939 Powiat Włoszczowski 1999-2009 z zarysem jego wcześniejszych dziejów, red. S. Janaczek, Włoszczowa 2009, s. 300.
↑ ^a ^b T. Stolarski, Od starosty Chachaja do naczelnika Palmowskiego Powiat Włoszczowski 1999-2009 z zarysem jego wcześniejszych dziejów, red. S. Janaczek, Włoszczowa 2009, s.103-123.
↑ S. Janaczek, C. Nowak, B. Janaczek, Powiat Włoszczowski j samorządowe gminy na jego terenie w latach 1998-2014, Włoszczowa 2014.

Linki zewnętrzne

Historyczny opis kościołów, miast, zabytków i pamiątek w powiecie włoszczowskim (1932) w bibliotece Polona

[populacja2023-1] Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 30 czerwca , stat.gov.pl, 16 października 2023 (pol.).

[2] , Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym (stan w dniu 31.12.2019), 31 grudnia 2019 .

[3] GUS, TABL. II. LUDNOŚĆ, RUCH NATURALNY ORAZ MIGRACJE LUDNOŚCI WEDŁUG POWIATÓW W PIERWSZYM PÓŁROCZU 2020 R., 30 czerwca 2020 .

[4] Wybory samorządowe 2018 , wybory2018.pkw.gov.pl .

[5] Włoszczowa w liczbach , Polska w liczbach , liczba ludności na podstawie danych GUS.

[6] Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 31 XII 2010 r.. GUS, 2011-06-10, s. 44. ISSN 1734-6118.

[populacja2016-7] Powiat włoszczowski w liczbach , Polska w liczbach , liczba ludności na podstawie danych GUS.

[:0-8] S. Janaczek, Powiat Włoszczowski w latach 1867-1914 Powiat Włoszczowski 1999-2009 z zarysem jego wcześniejszych dziejów, red. S. Janaczek, Włoszczowa 2009, s. 20-21.

[9] R. P. Pacanowski, Samorząd powiatowy w latach 1919-1939 Powiat Włoszczowski 1999-2009 z zarysem jego wcześniejszych dziejów, red. S. Janaczek, Włoszczowa 2009, s. 39.

[:1-10] R. Ślęzak, C. Świetlicki, Z dziejów powiatu włoszczowskiego 1945-1975 Powiat Włoszczowski 1999-2009 z zarysem jego wcześniejszych dziejów, red. S. Janaczek, Włoszczowa 2009, s. 75.

[11] R. P. Pacanowski, Władze administracyjne powiatu włoszczowskiego w latach 1867-1915. Krótka charakterystyka organów władzy i szkice biograficzne osób piastujących urząd naczelnika powiatu Z dziejów Włoszczowy i okolic, red. I. Boratyn, M. Staniaszek, Włoszczowa 2020, ss. 259-268.

[12] R. P. Pacanowski, Władze administracyjne i samorząd powiatu włoszczowskiego w okresie okupacji austriackiej w latach 1914-1918. Zarys organizacji i działalności Z dziejów Włoszczowy i okolic, red. I. Boratyn, M. Staniaszek, Włoszczowa 2020, s. 272.

[13] R. P. Pacanowski, Władze administracyjne i samorząd powiatu włoszczowskiego w okresie okupacji austriackiej w latach 1914-1918. Zarys organizacji i działalności Z dziejów Włoszczowy i okolic, red. I. Boratyn, M. Staniaszek, Włoszczowa 2020, s. 273.

[14] R. P. Pacanowski, Starostowie włoszczowscy okresu międzywojennego i ich zastępcy. Charakterystyka szczegółowa, Materiały i źródła do dziejów powiatu włoszczowskiego, red. S. Janaczek, B. Janaczek, T. 2, Włoszczowa 2008, ss. 19-37. R. Pacanowski, Wykaz Przewodniczących Sejmiku Rady, Przewodniczących Wydziału Powiatowego i Starostów Powiatu Włoszczowskiego urzędujących w latach 1918-1939 Powiat Włoszczowski 1999-2009 z zarysem jego wcześniejszych dziejów, red. S. Janaczek, Włoszczowa 2009, s. 300.

[:2-15] T. Stolarski, Od starosty Chachaja do naczelnika Palmowskiego Powiat Włoszczowski 1999-2009 z zarysem jego wcześniejszych dziejów, red. S. Janaczek, Włoszczowa 2009, s.103-123.

[16] S. Janaczek, C. Nowak, B. Janaczek, Powiat Włoszczowski j samorządowe gminy na jego terenie w latach 1998-2014, Włoszczowa 2014.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

Miasto na prawach powiatu	Kielce (siedziba)
Powiaty	buski jędrzejowski kazimierski kielecki konecki opatowski ostrowiecki pińczowski sandomierski skarżyski starachowicki staszowski włoszczowski
Inne zagadnienia	Podział administracyjny Herb Flaga

Miasta	Włoszczowa
Gminy miejsko-wiejskie	Włoszczowa
Gminy wiejskie	Kluczewsko Krasocin Moskorzew Radków Secemin

Powiaty miejskie	Częstochowa (od 1928) Radom (od 1932) Sosnowiec (od 1928)
Powiaty ziemskie	będziński częstochowski iłżecki jędrzejowski kielecki konecki (do 1939) kozienicki miechowski olkuski opatowski opoczyński (do 1939) pińczowski radomski sandomierski stopnicki włoszczowski zawierciański (od 1927)

Przynależność wojewódzka	gubernia kielecka (1867–1915) woj. kieleckie (II RP) (1919–39) woj. kieleckie (1945–75)
Miasta	Koniecpol (← od 1959) Kurzelów (do 1870) Lelów (do 1870) Secemin (do 1870) Szczekociny (do 1870 i od 1923) Włoszczowa (do 1870 i od 1919)
Gminy wiejskie (1867–1954 i 1973–75)	Chrząstów (do 1954) Dobromierz (← 1923–54) Drochlin (do 18??) Irządze Kluczewsko Koniecpol (od 1973) Krasocin Kurzelów (do 1954) Lelów (od 1870) Moskorzew Nieznanowice (do 1870) Oleszno (do 1954) Radków (do 1954) Rokitno (do 1954) Secemin Słupia (do 1946 →) Sokolniki (do 1870) Szczekociny (1870–1922) Szczekociny (od 1973) Włoszczowa (od 1870)
Gromady (1954–72)	Bebelno (1954–68) Biała Wielka (1954–59) Bieganów (1954–68) Bodziejowice (1954–68) Bonowice (1954–59) Bukowa (1970–72) Chlewice (1954–72) Chrząstów (1954–61) Cieśle (1954–69) Czarnca (1954–72) Dobromierz (1954–72) Drochlin (1954–61) Drużykowa (1954–59) Goleniowy (1954–61) Irządze (1954–72) Kluczewsko (1954–72) Komorniki (1954–61) Koniecpol (← 1959–72) Konieczno (1954–72) Kossów (1954–61) Krasocin (1954–72) Kuczków (1954–59) Kurzelów (1954–72) Kuźnica Grodziska (1954–69) Lelów (1954–72) Ludynia (1954–68) Łachów (1954–61) Łapczyna Wola (1954–59) Mieczyn (1954–72) Międzylesie (1954–59) Moskorzew (1954–72) Nakło (1954–72) Nieznanowice (1954–59) Oblasy (1970–72) Oleszno (1954–72) Podlesie (1954–72) Psary (1954–68) Radków (1954–72) Rogienice (1954–61) Rokitno (1954–72) Secemin (1954–72) Sokolniki (1954 →) Starzyny (1954–72) Szczekociny (1961–72) Ślęzany (1954–59) Włoszczowa (1961–72) Żelisławice (1954–61)