Podbrodzie

Podbrodzie
Pabradė
	; Widok miasta
	Herb
Państwo	Litwa
Okręg	wileński
Burmistrz	Edvard Vorsinski od 2016.06.10
Powierzchnia	11,03 km²
Populacja (2021); • liczba ludności; • gęstość	; 5286; 479 os./km²
Nr kierunkowy	387
Kod pocztowy	18175
	Położenie na mapie Litwy Podbrodzie
	54°59′N 25°47′E/54,983333 25,783333
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Informacje w Wikipodróżach
	Strona internetowa

Podbrodzie (lit. Pabradė) – miasto na Litwie, w Auksztocie, nad Żejmianą, u ujścia Dubinki, 38 km na południowy zachód od Święcian, stacja kolejowa na linii Wilno–Dyneburg dawnej Kolei Warszawsko-Petersburskiej.

Położone w okręgu wileńskim, w rejonie święciańskim, do 1945 w Polsce, w województwie wileńskim, w powiecie święciańskim.

Miasto jest ośrodkiem kultury polskiej na Litwie, znajduje się tutaj polska szkoła średnia.

Historia

Pierwsze wzmianki o Podbrodziu pochodzą z końca XV wieku. W tym czasie była to tylko mała wieś, w której do 1928 nie było żadnej szkoły. Po rozbiorach Polski w zaborze rosyjskim. W końcu XIX wieku, wraz z przeprowadzeniem przez Podbrodzie Kolei Warszawsko-Petersburskiej, znacznie wzrosła liczba mieszkańców (około 312 domostw). Większość ludzi było niepiśmiennych, zamożniejsi wyjeżdżali uczyć się do Kiemieliszek.

W 1905 we wsi Bajorele obok Podbrodzia (dzisiaj to część miasta) założono trzyletnią szkołę początkową. Uczniowie 1, 2 i 3 klasy uczyli się w jednym pokoju. Nauczanie odbywało się w języku rosyjskim, z wyjątkiem lekcji języka polskiego. W czasie I wojny światowej wprowadzono lekcje języka niemieckiego.

W 1919 przejazdem do rodzinnego dworku w Zułowie na stacji kolejowej w Podbrodziu zatrzymał się Józef Piłsudski. Podbrodzianie zwrócili się wówczas do niego z prośbą o nadanie Podbrodziu statusu miasta. W drodze wyjątku status ten został przyznany.

12 lipca 1920 r. miała miejsce zwycięska bitwa wojsk polskich z wojskami sowieckimi.

W okresie II RP Podbrodzie było siedzibą wiejskiej gminy Podbrodzie.

W 1928 rozpoczęto budowę szkoły, środki pochodziły z Fundacji J. Piłsudskiego. Prace trwały trzy lata. Po zbudowaniu szkoły nadano jej imię Marszałka Józefa Piłsudskiego. Prezesem Komitetu Wykonawczego Budowy Szkoły im. Marszałka Józefa Piłsudskiego w Podbrodziu był mjr Franciszek Karassek^[1]. Była to szkoła siedmioletnia. Uczono w niej religii, języka polskiego, historii, geografii, przyrody, arytmetyki z geometrią, rysunków, śpiewu. Kierownikiem szkoły był Antoni Duchnowicz.

W 1931 w 394 domach zamieszkiwał 3569 osób^[2].

Kiedy tę część Wileńszczyny przyłączono do Litwy, w Podbrodziu nauczyciele Polacy zostali wymienieni na Litwinów. Większość uczniów opuściła szkołę, ze względu na nieznajomość języka litewskiego^[3].

Podczas okupacji hitlerowskiej, 1 września 1941 roku Niemcy utworzyli getto dla żydowskich mieszkańców. Przebywało w nim około 1500 osób. 25 września 1941 roku Niemcy zlikwidowali getto, a Żydów wywieziono do obozu na poligonie obok Nowych Święcian. 27 września 1941 zostali zamordowani^[4].

Po II wojnie światowej i utracie miasta przez Polskę, do 1 listopada 1946 z rejonu podbrodzkiego w obecne granice Polski wysiedlono 5,5 tys. Polaków, natomiast ok. 10,4 tys. wciąż pozostawało w rejonie^[5].

Garnizon Wojska Polskiego

W latach 1922 – 1924 w Podbrodziu stacjonowało dowództwo 4 pułku Ułanów Zaniemeńskich wraz z 1 szwadronem^[6]. W latach 1927–1935 stacjonował tu 23 pułk Ułanów Grodzieńskich (część szwadronów stacjonowała w Nowych Święcianach, Berezweczu i Białym Dworze – do roku 1931). W latach 1935 – 1939 w Podbrodziu stacjonował 3 dywizjon artylerii konnej, który został przeniesiony tu z Wilna^[7].

Demografia

Przynależność etniczna

2011 r., 5944 mieszkańców

Polacy – 44,73% (2681);
Litwini – 26,81% (1607);
Rosjanie – 18,45% (1106);
Białorusini – 5,27% (316);
Ukraińcy – 1,17% (70);
inni – 3,57% (214).

2001 r., 6525 mieszkańców

Polacy – 46,5% (3034);
Litwini – 24,14% (1575);
Rosjanie – 16,98% (1108);
Białorusini – 4,81% (314);
Ukraińcy – 1,44% (94);
inni – 6,13% (400).

Architektura

Architektura zabytkowa^[8]:

Dworzec kolejowy, wzniesiony w latach międzywojennych
Zabytkowa cerkiew św. Sergiusza z 1910 r., w latach 1916-2007 kościół garnizonowy św. Józafata (Najświętszego Serca Jezusowego), obecnie parafialna świątynia prawosławna
Gmach dawnej szkoły im. Józefa Piłsudskiego z czasów II RP, później dom dziecka
Drewniany dom letniskowy z pocz. XX w.
Inne drewniane domy

Architektura powojenna i najnowsza:

Kościół NMP Królowej Rodzin z 2007^[8]

Dworzec kolejowy
Dawny polski kościół garnizonowy św. Józafata (ob. cerkiew św. Sergiusza z Radoneża)
Drewniany dom letniskowy
Drewniane domy przy ul. Mickiewicza
Kościół NMP Królowej Rodzin
Blok mieszkalny