Paweł Chynowski
Data i miejsce urodzenia
|
27 grudnia 1947 Piotrków Tryb.
|
Zawód, zajęcie
|
Teatrolog-baletolog
|
Miejsce zamieszkania
|
Warszawa
|
Narodowość
|
polska
|
Edukacja
|
Liceum Ogólnokształcące im. J. Słowackiego w Piotrkowie Tryb.
|
Alma Mater
|
Uniwersytet Warszawski
|
Stanowisko
|
Kierownik ds. programowo-organizacyjnych Polskiego Baletu Narodowego
|
Pracodawca
|
Teatr Wielki – Opera Narodowa
|
Rodzice
|
Piotr i Wanda z Kobylańskich
|
Odznaczenia
|
|
Paweł Chynowski (ur. 27 grudnia 1947 w Piotrkowie Trybunalskim) – polski filolog, teatrolog i baletolog, krytyk teatralny i baletowy, historyk baletu, librecista. Absolwent wydziału filologii polskiej Uniwersytetu Warszawskiego (1972) ze specjalizacją nauki o teatrze (magisterium o tematyce teatru baletowego u prof. Tadeusza Siverta[1]). W okresie studiów uczył się także tańca klasycznego i występował w uniwersyteckim zespole baletowym „Chorea” pod kierunkiem tancerza Marka Pawlickiego z Teatru Wielkiego w Warszawie, założyciel i pierwszy redaktor naczelny "Tańca" najstarszego w Polsce tytułu poświęconemu tej dziedzinie sztuki.
Publicysta
Jeszcze jako student, w 1970 zadebiutował recenzjami baletowymi na łamach „Ruchu Muzycznego”[2], zachęcony do tego przez redaktora naczelnego, wybitnego krytyka muzycznego Ludwika Erhardta[3], który stał się jego mentorem w pierwszych latach pracy publicystycznej. Współpracował z tym dwutygodnikiem regularnie w latach 1971–1981. Prawie jednocześnie, znany dziennikarz muzyczny Zdzisław Sierpiński wprowadził go na łamy dziennika „Życie Warszawy”, z którym związał się na stałe w 1975 jako publicysta kulturalny i pracował tam do 1991, skupiając się głównie na tematyce baletowej i teatralnej, także pod kryptonimem (pch). Recenzował i popularyzował sztukę baletową oraz jej artystów, zamieszczał korespondencje z różnych krajów na temat zagranicznych osiągnięć baletowych, uprawiał publicystykę problemową, upominając się m.in. przez długie lata o autonomizację baletu w Polsce[4], całkowicie uzależnionego w PRL-u od interesów opery w teatrach muzycznych.
W 1974 założył i prowadził pierwszy w kraju magazyn baletowy „Taniec”, wydawany najpierw przez Polski Teatr Tańca pod dyrekcją Conrada Drzewieckiego w Poznaniu (1974-1986), a potem przez Teatr Wielki – Operę Narodową w Warszawie pod dyrekcją Sławomira Pietrasa (1992-1994). Skupił na jego łamach wszystkich ówczesnych publicystów baletowych, jak: Irena Turska, Janina Pudełek, Bożena Mamontowicz-Łojek, Jan Berski, Renata Popkowicz-Tajchert, Jadwiga Ignaczak czy Joanna Sibilska, a także krytyków muzycznych zainteresowanych tematyką baletu, jak: Małgorzata Komorowska, Wanda Obniska, Bogusław Kaczyński, Wacław Panek, Jacek Marczyński i inni.
Publikował liczne eseje w programach teatralnych oraz artykuły na łamach innych polskich czasopism („Le Théâtre en Pologne”, „Polska”, „Przekrój”, „Życie Codzienne”), a także w fachowych miesięcznikach zagranicznych, jak: „Dance Magazine(inne języki)” (USA), „Ballett International” (RFN) i „Tanz und Gymnastik” (Szwajcaria). Pisał hasła baletowe do Encyklopedii muzycznej PWM, Polskiego Słownika Biograficznego i do amerykańskiej International Encyclopedia of Dance (Oxford University Press, New York 1998)[5]. Wiele uwagi w swojej pracy poświęcił historii baletu w Polsce, a zwłaszcza mało zbadanej i rozpowszechnionej naszej XVIII-wiecznej tradycji baletowej. Był inicjatorem, konsultantem i popularyzatorem wielu przedsięwzięć (nagród, festiwali, jubileuszy), obliczonych na podniesienie rangi baletu w Polsce, m.in. ogólnopolskich obchodów 200-lecia Polskiego Baletu w 1985 roku[6]. Członek Polskiego Ośrodka Międzynarodowego Instytutu Teatralnego i Stowarzyszenia Autorów ZAiKS.
W Teatrze Wielkim – Operze Narodowej
Od 1983 związany z Teatrem Wielkim w Warszawie, początkowo – na zaproszenie dyrektora Roberta Satanowskiego – jako konsultant programowy do spraw obchodów 200-lecia Polskiego Baletu (1983-1985), potem dramaturg baletu (1985-1992). W latach 1992–2009, za kolejnych dyrekcji, był kierownikiem literackim Teatru Wielkiego – Opery Narodowej i redaktorem tamtejszych programów teatralnych. W 2009 został pełnomocnikiem dyrektora Waldemara Dąbrowskiego do spraw organizacji baletu, współdziałając w sprowadzeniu z Holandii wybitnego polskiego choreografa Krzysztofa Pastora i w tworzeniu pod jego dyrekcją Polskiego Baletu Narodowego, który tamtego roku uzyskał autonomię artystyczną w Teatrze Wielkim – Operze Narodowej. Od 2011 kierownik do spraw programowo-organizacyjnych tego zespołu.
Wybrane publikacje
- Stanisław i Anna Oświęcimowie. Legenda i rzeczywistość Stanisław i Anna Oświęcimowie (program), Teatr Wielki w Warszawie, 1976.
- Chopin w choreografii, „Taniec”, Polski Teatr Tańca – Balet Poznański, 1977.
- François Gabriel Le Doux. Szkic do portretu, „Taniec”, Polski Teatr Tańca – Balet Poznański, 1984.
- Niżyński – korzenie legendy Nasz Niżyński (program), Teatr Wielki w Warszawie, 1989.
- Petipa i balet rosyjski jego epoki Śpiąca królewna (program), Teatr Wielki – Opera Narodowa, 1996.
- Jean Dauberval (1742-1806) La Fille mal gardée / Córka źle strzeżona (program), Teatr Wielki – Opera Narodowa, 2003.
- Balet „Hrabia Monte Christo” Hrabia Monte Christo (program), Teatr Wielki w Poznaniu, 2005.
- Kamila Stefańska (von Kleydorff) Polski Słownik Biograficzny, Instytut Historii PAN, 2005.
- „Pan Twardowski” i jego wielka tradycja Pan Twardowski (program), Teatr Wielki – Opera Narodowa, 2008.
- Historia Polskiego Baletu Narodowego portal Teatru Wielkiego – Opery Narodowej, 2013[7].
- Baletowy kameleon, czyli co warto wiedzieć o „Don Kichocie” Don Kichot (program), Teatr Wielki – Opera Narodowa, 2014.
- Towarzystwo Casanovy z teatru Stanisława Augusta Casanova w Warszawie (program), Teatr Wielki – Opera Narodowa, 2015.
- Caterina Gattai Tomatis portal Teatru Wielkiego – Opery Narodowej, 2015[8].
- Charles Le Picq portal Teatru Wielkiego – Opery Narodowej, 2015[9].
- Anna Binetti portal Teatru Wielkiego – Opery Narodowej, 2015[10].
- Maciej Pręczyński portal Teatru Wielkiego – Opery Narodowej, 2015[11].
- Daniel Curz portal Teatru Wielkiego – Opery Narodowej, 2015[12].
- Krzysztof Pastor (album monograficzny, współautorstwo), Teatr Wielki – Opera Narodowa, 2017.
- Balet dla Krzesińskiej Jezioro łabędzie (program), Teatr Wielki – Opera Narodowa, 2017.
- Filippo Taglioni Polski Słownik Biograficzny, Instytut Historii PAN, 2017.
- Tańce z Chopinem Nasz Chopin (program), Teatr Wielki – Opera Narodowa, 2018.
- Aleksander Tarnowski Polski Słownik Biograficzny, Instytut Historii PAN, 2018.
- Antoni Tarnowski Polski Słownik Biograficzny, Instytut Historii PAN, 2018.
- Waldemar Wołk-Karaczewski nasz danseur noble (album monograficzny), Towarzystwo Miłośników Ziemi Ciechanowskiej, 2019.
- Metamorfozy „Korsarza” Korsarz (program), Teatr Wielki – Opera Narodowa, 2020.
- Louis Thiérry Polski Słownik Biograficzny, Instytut Historii PAN, 2021.
- Carlo Alessandro Tomatis Polski Słownik Biograficzny, Instytut Historii PAN, 2022.
- Caterina Tomatis, pseudonim Gattai Polski Słownik Biograficzny, Instytut Historii PAN, 2022.
Libretta baletowe
Jest librecistą baletów:[6]
- Stanisław i Anna Oświęcimowie do muzyki poematów symfonicznych Epizod na maskaradzie (fragment) oraz Stanisław i Anna Oświecimowie Mieczysława Karłowicza; choreografia: Witold Gruca, Teatr Wielki w Warszawie[13], 1976[14] i Opera Bałtycka, 1992[15]. Był także scenarzystą inspirowanej tym baletem wersji filmowej Stanisław i Anna w reżyserii Kazimierza Konrada, 1985[16].
- Mit o Aleksandrze (nowa wersja baletu Tais), muzyka Jadwiga Szajna-Lewandowska (w nowej redakcji)[17], 1978 (premiera planowana na rok 1980 w Teatrze Wielkim w Warszawie w choreografii Andrzeja Glegolskiego nie była zrealizowana).
- Nasz Niżyński z muzyką różnych kompozytorów; choreografia: Kama Akucewicz, Zbigniew Juchnowski, Teresa Kujawa, Zofia Rudnicka, Zygmunt Sidło, Emil Wesołowski i Waldemar Wołk-Karaczewski, Teatr Wielki w Warszawie, 1989.
- Muzy Chopina[18][19] do muzyki obu koncertów fortepianowych i innych utworów Fryderyka Chopina, choreografia: Waldemar Wołk-Karaczewski, Teatr Wielki w Warszawie, 1991[20].
- Hrabia Monte Christo[21], muzyka Stanisław Moniuszko (uzupełniona jego innym utworami w opracowaniu Antoniego Grefa), choreografia: Waldemar Wołk-Karaczewski, Teatr Wielki w Poznaniu, 2005[22].
- Casanova w Warszawie[23] z kolażem z utworów Wolfganga Amadeusa Mozarta, koncepcja muzyczna Jakub Chrenowicz, choreografia: Krzysztof Pastor, Teatr Wielki – Opera Narodowa, 2015[24].
- Jezioro łabędzie (nowe libretto)[25] z muzyką Piotra Czajkowskiego w nowej redakcji Pawła Chynowskiego i Alexeia Baklana, choreografia: Krzysztof Pastor, Teatr Wielki – Opera Narodowa, 2017[26].
- Dracula z kolażem utworów Wojciecha Kilara w redakcji Michaela Bretta, choreografia: Krzysztof Pastor, West Australian Ballet, Perth, 2018; Łotewski Balet Narodowy, Ryga, 2021; Queensland Ballet, Brisbane, 2021, Teatr Wielki – Opera Narodowa, 2022[27][28][29].
Odznaczenia i wyróżnienia
Przypisy
- ↑ Tadeusz Sivert, Encyklopedia teatru polskiego (osoby) .
- ↑ Paweł Chynowski, Łódzka prapremiera baletowa, „Ruch Muzyczny”, 1970, nr 12.
- ↑ Erhardt Ludwik – WIEM, darmowa encyklopedia , portalwiedzy.onet.pl .
- ↑ Paweł Chynowski, Usamodzielnić balet, „Życie Warszawy”, 1991,nr 27.
- ↑ International Encyclopedia of Dance – Oxford Reference, DOI: 10.1093/acref/9780195173697.001.0001/acref-9780195173697 (ang.). Brak numerów stron w książce
- ↑ a b c Paweł Chynowski , Teatr Wielki Opera Narodowa (pol.).
- ↑ Historia PBN , Teatr Wielki Opera Narodowa (pol.).
- ↑ Obiekty – Archiwum Teatr Wielki , archiwum.teatrwielki.pl .
- ↑ Obiekty – Archiwum Teatr Wielki , archiwum.teatrwielki.pl .
- ↑ Obiekty – Archiwum Teatr Wielki , archiwum.teatrwielki.pl .
- ↑ Obiekty – Archiwum Teatr Wielki , archiwum.teatrwielki.pl .
- ↑ Obiekty – Archiwum Teatr Wielki , archiwum.teatrwielki.pl .
- ↑ Teatr w Polsce – polski wortal teatralny , e-teatr.pl .
- ↑ Teatr w Polsce – polski wortal teatralny , e-teatr.pl .
- ↑ Teatr w Polsce – polski wortal teatralny , e-teatr.pl .
- ↑ FilmPolski.pl, „FilmPolski” (pol.).
- ↑ Jadwiga Szajna-Lewandowska | Twórca | Culture.pl, „Culture.pl” (pol.).
- ↑ Irena Turska, Przewodnik baletowy, Wydanie IV uzupełnione i poprawione, Polskie Wydawnictwo Muzyczne SA, Kraków 2011, s. 257–262, ISBN 978-83-224-0926-8.
- ↑ Encyklopedia, W warszawskim balecie coś drgnęło , Encyklopedia teatru polskiego (pol.).
- ↑ Obiekty – Archiwum Teatr Wielki , archiwum.teatrwielki.pl (pol.).
- ↑ Klub Miłośników Opery „Trubadur” , trubadur.pl (pol.).
- ↑ Teatr w Polsce – polski wortal teatralny , e-teatr.pl .
- ↑ Teatr w Polsce – polski wortal teatralny , e-teatr.pl .
- ↑ Casanova w Warszawie , Teatr Wielki Opera Narodowa (pol.).
- ↑ Teatr w Polsce – polski wortal teatralny , e-teatr.pl .
- ↑ Jezioro łabędzie , Teatr Wielki Opera Narodowa (pol.).
- ↑ Krzysztof Pastor making movement magic in WA Ballet’s Dracula world premiere | Community News Group, „Community News Group”, 7 września 2018 (ang.).
- ↑ The story of Count Dracula will come to life on the LNOB stage , World Today News, 3 września 2021 (ang.).
- ↑ Dracula | Stage Whispers , www.stagewhispers.com.au .
- ↑ M.P.2005.83.1189 – Wyszukany akt – abc.com.pl , abc.com.pl .
- ↑ MKiDN – Medal Zasłużony Kulturze – Gloria Artis , www.gov.pl (pol.).
Bibliografia