Otton Laskowski

Otton Laskowski

Tonio

major piechoty
Data i miejsce urodzenia	23 marca 1892 Paduń, gubernia tobolska, Imperium Rosyjskie
Data i miejsce śmierci	11 listopada 1953 Londyn, Wielka Brytania
Przebieg służby
Lata służby	1915–1947
Siły zbrojne	Armia Imperium Rosyjskiego Wojsko Polskie Polskie Siły Zbrojne
Jednostki	Finlandzki Pułk Lejbgwardii I Korpus Polski 21 pułk piechoty Wojskowy Instytut Naukowo-Oświatowy Wojskowe Biuro Historyczne
Stanowiska	dowódca plutonu dowódca kompanii p.o. komendanta Kwatery Głównej 8 Dywizji Piechoty szef Wojskowego Biura Historycznego
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa wojna polsko-bolszewicka II wojna światowa
Odznaczenia

Otton Laskowski, ps. „Tonio” (ur. 11 marca^?/23 marca 1892 w Paduni, zm. 11 listopada 1953 w Londynie) – historyk wojskowości, major piechoty Wojska Polskiego II RP i Polskich Sił Zbrojnych. Był twórcą Encyklopedii wojskowej, pierwszej polskiej encyklopedii wojskowości.

Otton Laskowski urodził się 23 marca 1892 roku w Paduni, w guberni tobolskiej, w rodzinie Wacława Jacka, inżyniera-technologa, i Marii Joanny z Missunów. Ojciec zesłany został na Syberię za przynależność do Gminy Socjalistów Polskich w Petersburgu i współpracę z Narodną Wolą^{[potrzebny przypis]}. Miał brata Kazimierza. 26 grudnia 1917 roku zawarł związek małżeński z Marią z Seewaldów, z którą miał troje dzieci: Helenę Franciszkę (ur. 1919), Wacława Bogodara (ur. 1920) i Jerzego Ottona (ur. 1925).

W 1910 roku ukończył gimnazjum klasyczne w Troicku (gub. orenburska). W latach 1910–1914 studiował na Wydziale Mechanicznym Politechniki w Petersburgu.

W 1914 roku, po wybuchu I wojny światowej, wstąpił do Pawłowskiej Szkoły Wojskowej w Sankt Petersburgu. Od maja 1915 roku, w stopniu chorążego, dowodził kompanią w Finlandzkim Pułku Lejbgwardii. W sierpniu 1915 roku, w bitwie pod Jowniunami, został ciężko ranny. W 1916 roku został awansowany na podporucznika.

W 1917 roku, po wybuchu rewolucji lutowej, uczestniczył w organizowaniu Związku Wojskowych Polaków w Piotrogrodzie. Organizator i pierwszy dowódca Pierwszej Samodzielnej Kompanii Polskiej przy Naczpolu w Piotrogrodzie, następnie w I Korpusie Polskim w Rosji.

W październiku 1918 roku powrócił do Polski i uczestniczył w akcji rozbrajania oddziałów niemieckich. Walczył w wojnie z bolszewikami jako dowódca kompanii w 21 pułku piechoty „Dzieci Warszawy”. Został ranny w bitwie nad Dźwiną i w listopadzie 1919 roku odesłany na tyły (do Warszawy). Ukończył II Kurs Pedagogiczny dla Oficerów i od sierpnia 1920 roku pełnił służbę w Wojskowym Instytucie Naukowo-Wydawniczym kierowanym przez pułkownika Wacława Tokarza, a od listopada 1927 roku w Wojskowym Biurze Historycznym. W prowadzonych badaniach historycznych specjalizował się w staropolskiej sztuce wojennej. 1 grudnia 1924 roku został awansowany na majora ze starszeństwem z dniem 15 sierpnia 1924 roku i 1. lokatą w korpusie oficerów administracji, dział naukowo-oświatowy^[1].

Od 1929 roku kierował Przeglądem Historyczno-Wojskowym. Wykładowca historii wojskowości na różnego rodzaju kursach dla oficerów. Członek Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Historycznego. W latach 1930–1939 był naczelnym redaktorem Encyklopedii wojskowej, w której zamieścił wiele swoich artykułów. Współpracownik sekcji obwarowań starych w Zakładzie Architektury Polskiej. Organizator działu polskiego na wystawie wojskowej w Paryżu w 1936 roku. W marcu 1934 został przeniesiony do korpusu oficerów piechoty z pozostawieniem na dotychczasowym stanowisku^[2]. W 1939 roku był szefem Wydziału Wojen Dawnych w Wojskowym Biurze Historycznym^[3].

W 1939 roku obronił pracę magisterską z historii na Uniwersytecie Warszawskim (jako ekstern). W sierpniu tego roku, zgodnie z przydziałem mobilizacyjnym, objął obowiązki komendanta kwatery głównej 8 Dywizji Piechoty. 9 września w Brześciu podpułkownik Alojzy Horak przekazał mu szefostwo Wojskowego Biura Historycznego z zadaniem dalszej ewakuacji biura i archiwum, transportem kolejowym, do Złoczowa przez Pińsk, Łuniniec, Sarny, Równe, Dubno.

Po agresji ZSRR na Polskę przekroczył granicę polsko-rumuńską i został internowany. Pełnił funkcję szefa sztabu Dowództwa Obozów WP. Zbiegł z internowania i udał się do sojuszniczej Francji. Po przybyciu tam mianowany został szefem Wojskowego Biura Historycznego. Po upadku Francji znalazł się w Wielkiej Brytanii, gdzie od lata 1940 roku pełnił obowiązki szefa propagandy i oświaty I Korpusu Polskiego w Szkocji. 31 marca 1941 roku przeniesiony został do Gabinetu Naczelnego Wodza i Ministra Spraw Wojskowych w Londynie na stanowisko zastępcy szefa gabinetu i kierownika Referatu Historycznego^[4]. 13 marca 1942 roku powierzono mu kierownictwo Referatu Propagandy i Oświaty w Polskim Biurze Wojskowym (Komendzie Placu).

W latach 1947–1948 zajmował się oświatą w Polskim Korpusie Przysposobienia i Rozmieszczenia. W 1948 roku po zwolnieniu z wojska pozostał na emigracji. W latach 1948–1952 redagował „Teki Historyczne”. Utrzymywał się między innymi z lekcji śpiewu. Zmarł 11 listopada 1953 roku w Londynie. Pochowany na St. Mary’s Cemetery.

Był encyklopedystą. Został wymieniony w gronie 180 edytorów pięciotomowej Ilustrowanej encyklopedii Trzaski, Everta i Michalskiego wydanej w latach 1926–1928 gdzie zredagował hasła związane z wojskowością^[5] [6] . Pełnił również funkcję redaktora naczelnego ośmiotomowej Encyklopedii wojskowej wydanej w latach 1931–1937^[7] . Był autorem wielu prac z dziedziny historii wojskowości, w tym:

• Język i słownictwo wojskowe Prądzyńskiego (1921)
• Znaczenie ogólne i wychowawcze historii wojskowości (1922)
• Kampanie Stefana Batorego przeciwko Moskwie (1925)
• Historia Wojskowości Polskiej (1925)
• Grunwald 1410 (1926 i 1943 – wydanie angielskie)
• Badania dawnej polskiej historii wojskowej. Zadania pracy i ogólna charakterystyka źródeł (wspólnie z B. Pawłowskim w 1927)
• Kampania włoska 1859 roku (wspólnie z S. Płoskim w 1928)
• Młodość wojskowa Jana Sobieskiego (1929)
• Przewodnik po polach bitew wojny polsko-rosyjskiej 1830/31 (1930, 2011)
• Jan III Sobieski (1933 i 1941 wydanie angielskie)
• Wyprawa wiedeńska 1683 (1933)
• Piechota w rozwoju historycznym (1936)
• Odrębność staropolskiej sztuki wojennej (1936, 1952 – wyd. francuskie, 1955 – wyd. II poprawione)
• Wyprawa na Toropiec (1937)
• Historia piechoty polskiej do 1792 roku (1937)
• Taktyka piechoty XVI w. W związku z jej siłą ogniową (1950 i 1964 – wyd. franc. i ang.)

Opracowywał również teksty innych autorów (jako wydawca źródeł), a także tłumaczył, m.in. prace gen. Cammona, marszałków: Joffre i Focha. Ostatnią jego pracą napisaną w Polsce była: Jan III Sobieski jako wódz. Nie została jednak wydana, jej rękopis spłonął w czasie wojny w Warszawie.

• Krzyż Niepodległości (20 lipca 1932)^[8]
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1936)^[9]
• Krzyż Walecznych (dwukrotnie)
• Złoty Krzyż Zasługi z Mieczami^[10]
• Złoty Krzyż Zasługi (10 listopada 1938)^[11]
• Srebrny Krzyż Zasługi (2 marca 1925)^[12][13]
• Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921^[14]
• Srebrny Wawrzyn Akademicki (5 listopada 1935)^[15]
• Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości^[16]
• Odznaka Strzelecka^[17]

• Order św. Anny IV klasy (Imperium Rosyjskie)
• Krzyż Oficerski Orderu Świętego Aleksandra (Bułgaria, 1936)^[18]
• Kawaler Orderu Miecza (Szwecja, 1923)^[19]
• Kawaler Orderu Legii Honorowej (Francja)
• Order Palm Akademickich (Francja)
• Medal Zwycięstwa („Médaille interalliée”)

• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. .
• Rocznik Oficerski 1924, Ministerstwo Spraw Wojskowych, Oddział V Sztabu Generalnego Wojska Polskiego, Warszawa 1924, s. 1278, 1401.
• Stanisław Lam: Ilustrowana encyklopedia Trzaski, Everta i Michalskiego, t.I (A-E). Warszawa: Trzaska, Evert i Michalski, 1926.
• Otton Laskowski: Encyklopedia wojskowa. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, Towarzystwo Wiedzy Wojskowej, 1931.
• Encyklopedia wojskowa, Warszawa 1934, t. IV, s. 748.
• Katalog wydawnictw Trzaski, Everta i Michalskiego. Warszawa: Trzaska, Evert i Michalski, 1939.
• Z żałobnej karty: ś.p. mjr Otton Laskowski, Bellona (Kwartalnik Wojskowo-Historyczny), Zeszyt IV, październik-grudzień 1953, Londyn.
• Polski Słownik Biograficzny, T. XVI, Warszawa 1971, s. 532–533.
• Ludwik Głowacki, Obrona Warszawy i Modlina na tle kampanii wrześniowej 1939, Wydawnictwo MON, wyd. V, Warszawa 1985, ISBN 83-11-07109-8, s. 355.
• T. Dubicki, Wojsko Polskie w Rumunii 1939–1941, Warszawa 1994, s. 97, 119–121, 136, 166, 174, 176, 310.
• B. Miśkiewicz, Polska Historiografia Wojskowa, Poznań 1996, s. 201–210.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik Oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.
• Encyklopedia wojskowa, Warszawa 2007, t. I, ISBN 978-83-01-15175-1.
• Organizacja i obsada Gabinetu NW 1939–1944, sygn. A.XII.1/47. Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie.
• Teczka personalna Ottona Laskowskiego, Centralne Archiwum Wojskowe w Warszawie (ap 5323 + 5345 + 6032).
• Dokumenty rodzinne w posiadaniu autora.