Oliwiny

Ten artykuł od 2011-04 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł.

Należy dodać przypisy do treści niemających odnośników do źródeł. Dodanie listy źródeł bibliograficznych jest problematyczne, ponieważ nie wiadomo, które treści one uźródławiają.
Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary)
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Oliwiny – grupa minerałów zaliczana do krzemianów. Mają zazwyczaj barwę zieloną w odcieniach, ale też brązową, czarną, a wyjątkowo są białe lub bezbarwne.

Ogólny wzór chemiczny oliwinów to (Mg,FeII
)
2SiO
4.

• Oliwiny są głównie krzemianami: magnezu (forsteryt), żelaza (fajalit) oraz manganu (tefroit(inne języki)) i znacznie rzadziej niklu.
• Często zawierają izomorficzne domieszki chromu, glinu, tytanu, sporadycznie też: wapnia – monticellit i kirschtenit.
• Większość z nich stanowi roztwory stałe (kryształy mieszane), będące członami szeregu izomorficznego: forsteryt – fajalit (oliwiny magnezowo -żelazowe).
• wszystkie oliwiny krystalizują w układzie rombowym.
• tworzą zazwyczaj kryształy słupkowe i tabliczkowe
• występują w skupieniach ziarnistych, zbitych, czasami występują jako pojedyncze ziarna, niekiedy występują w postaci ziarnistych skupień zwanych „bombami oliwinowymi”,
• są kruche i stosunkowo twarde,
• są bardzo mało odporne i szybko ulegają przeobrażeniu w różne minerały z grupy serpentynu,
• czasami wykazują specjalne zjawiska optyczne: efekt kociego oka i asteryzm.

Oliwiny są bardzo podatne na przeobrażenia (procesy pomagmowe, wietrzenie, procesy hydrotermalne).

Typowe dla nich procesy przeobrażeń to:

• serpentynizacja
• iddyngsytyzacja
• bowlingityzacja
• oraz zastępowanie przez węglany takie jak magnezyt, dolomit czy kalcyt

Są jednymi z głównych składników meteorytów.

• Przeważnie występują w zasadowych i ultrazasadowych skalach magmowych: perydotytach, dunitach, iherzolitach, bazaltach oliwinowych, melafirach i diabazach.
• oliwiny zasobne w magnez lub mangan (forsteryt i tefroit) są składnikami różnych utworów zmetamorfizowanych (żelaza, manganu, skarnów, metasomatytów itd.),
• oliwiny występują w niektórych meteorytach,
• w niektórych serpentynitach jako minerał reliktowy
• w niektórych skałach okruchowych: piaskach i żwirach.

Miejsca występowania: Egipt – kryształy ponad 5 cm; Kenia; Tanzania; Etiopia; USA; Meksyk; Czechy; Rosja – kryształy fajalitu ok. 10 cm (Kołyma), kryształy forsterytu ok. 16cm (Ural); Polska – na Dolnym Śląsku (w trzeciorzędowych bazaltach – najczęściej jest to chryzolit).

• stanowią surowiec do produkcji materiałów ogniotrwałych
• stanowią surowiec do produkcji technicznego szkła kwarcowego
• mają znaczenie naukowe
• są poszukiwane i cenione przez kolekcjonerów
• znajdują zastosowanie w jubilerstwie

Dane przedstawione poniżej są opisem składu chemicznego modeli wyidealizowanych. W przyrodzie naturalne "czyste" człony szeregu izomorficznego forsteryt-fajalit nie występują.

• Wzór empiryczny: Mg
  2SiO
  4
• Masa cząsteczkowa g/cm³: 140,69
  • magnez (Mg) – 34,55% (57,29% MgO)
  • krzem (Si) – 19,96% (42,71% SiO
    2)
  • tlen (O) – 45,49%

• Wzór empiryczny: SiO
  4
• Masa cząsteczkowa g/cm³: 153,31
  • magnez (Mg) – 25,37% (42,06% MgO)
  • żelazo (Fe) – 14,57% (18,75% FeO)
  • krzem (Si) – 18,32% (39,19% SiO
    2)
  • tlen (O) – 41,74%

• Wzór empiryczny: FeII2SiO₄
• Masa cząsteczkowa g/cm³: 203,78
  • żelazo (Fe) – 54,81% (70,51% FeO)
  • krzem (Si) – 13,78% (29,49% SiO
    2)
  • tlen (O) – 31,41%

• JerzyJ. Żaba JerzyJ., Ilustrowana encyklopedia skał i minerałów, Videograf II, 2006, s. 321–323, ISBN 83-7183-385-7 .

Zobacz multimedia związane z tematem: Oliwiny